Theo thống kê của Cục Văn hóa Cơ sở, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cả nước hiện có gần 8.000 lễ hội, trong đó có hơn 7.000 lễ hội truyền thống, còn lại là lễ hội khác. Các lễ hội truyền thống ở nước ta diễn ra quanh năm và hầu hết đều được tổ chức trang trọng, thành kính; tạo môi trường thuận lợi để nhân dân thực sự là chủ thể của hoạt động lễ hội.
Tuy nhiên, trên thực tế vẫn tồn tại một số bất cập, hạn chế trong quá trình tổ chức lễ hội ở một vài nơi, làm ảnh hưởng không nhỏ đến hình ảnh và nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc. Vì thế, việc ban hành "Bộ tiêu chí về môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống” là cơ sở để Ban tổ chức lễ hội địa phương áp dụng thống nhất các giải pháp trong tổ chức, thực hiện các hoạt động lễ hội nhằm đảm bảo môi trường lễ hội văn minh, văn hóa.
"Bộ tiêu chí về môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống" gồm 3 phần. Phần I: Quan điểm, mục tiêu, ý nghĩa của Bộ tiêu chí; Phần II: Nội dung bộ tiêu chí về xây dựng môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống; Phần III: Tổ chức thực hiện.
Quan điểm sử dụng Bộ tiêu chí nêu rõ: Việc sử dụng Bộ tiêu chí về xây dựng môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống vừa là mục tiêu chuẩn hóa việc xây dựng môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống, vừa là công cụ, thước đo đánh giá năng lực công tác quản lý nhà nước, hiệu quả tổ chức lễ hội ở địa phương.
Mục tiêu của "Bộ tiêu chí về môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống" nhằm khuyến khích, định hướng và thúc đẩy các địa phương, Ban Tổ chức lễ hội tiến hành các hoạt động cải thiện và tăng cường chất lượng công tác quản lý lễ hội truyền thống, để xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần của nhân dân, đồng thời phù hợp với bối cảnh kinh tế - xã hội đất nước.
Bộ tiêu chí đặc biệt nhấn mạnh việc cụ thể hóa các quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh; tăng cường, đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác quản lý, tổ chức lễ hội ở cơ sở. Đồng thời, xây dựng môi trường văn hóa lễ hội văn minh, lành mạnh; bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, phong tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc và lan tỏa trong đời sống xã hội; từng bước loại bỏ những hủ tục, tập tục, tập quán lạc hậu; Nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của người dân, du khách về xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh khi tham gia lễ hội.
Việc cụ thể hóa các tiêu chí về xây dựng môi trường văn hóa tại di tích, lễ hội là một trong những giải pháp nhằm nâng cao tính hiệu quả trong việc tổ chức các hoạt động lễ hội theo hướng văn minh, lành mạnh, tiết kiệm; bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống; bài trừ các hủ tục, tập tục, tập quán lạc hậu, nghi lễ có tính bạo lực và các hành vi phản cảm, lệch chuẩn trong lễ hội.
Nội dung "Bộ tiêu chí về xây dựng môi trường văn hóa trong lễ hội truyền thống" gồm 9 Tiêu chí chung và các tiêu chí cụ thể.
9 Tiêu chí chung gồm:
1. Công tác quản lý nhà nước về lễ hội chặt chẽ, đúng quy định của pháp luật
2. Cơ sở vật chất, trang thiết bị được đầu tư đáp ứng yêu cầu tổ chức lễ hội
3. Bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã hội; phòng chống cháy, nổ, vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường, phòng, chống dịch bệnh
4. Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, vui chơi giải trí vui tươi, lành mạnh đáp ứng nhu cầu hưởng thụ của nhân dân
5. Bố trí các khu dịch vụ đảm bảo mỹ quan di tích, lễ hội; tổ chức các hoạt động dịch vụ an toàn, thuận tiện cho người dân, du khách khi tham gia hoạt động lễ hội
6. Các hoạt động kinh doanh dịch vụ tại di tích, lễ hội cam kết tuân thủ các quy định pháp luật về kinh doanh dịch vụ công cộng; quy định của Ban Tổ chức lễ hội về thực hiện nếp sống văn minh, ứng xử văn hóa
7. Quan hệ giao tiếp, ứng xử của các chủ thể quản lý và người tham gia trong hoạt động lễ hội bảo đảm văn minh, văn hóa
8. Tăng cường, đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền về di tích, lễ hội, thực hiện nếp sống văn minh; nội dung, hình thức tuyên truyền đa dạng, phong phú
9. Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trên cơ sở bảo vệ môi trường sinh thái, cảnh quan thiên nhiên; giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển. Bài trừ các hủ tục, tập tục, tập quán lạc hậu, nghi lễ có tính bạo lực, các hành vi phản cảm trái thuần phong, mỹ tục dân tộc trong hoạt động lễ hội.
Các tiêu chí cụ thể gồm:
1. Tiêu chí quản lý, tổ chức
2. Tiêu chí về cơ sở vật chất, trang thiết bị
3. Tiêu chí về đảm bảo an toàn giao thông, an ninh trật tự xã hội
4. Tiêu chí về vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường
5. Tiêu chí về tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, vui chơi giải trí
6. Tiêu chí về tổ chức các hoạt động dịch vụ
7. Tiêu chí về ứng xử văn hóa khi tham gia hoạt động lễ hội
8. Tiêu chí về công tác tuyên truyền thực hiện nếp sống văn minh tại di tích, lễ hội
9. Tiêu chí về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong lễ hội.
Quyết định cũng nêu rõ: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa và Thể thao các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương tổ chức triển khai Bộ tiêu chí bảo đảm phù hợp với điều kiện, đặc điểm kinh tế, văn hóa - xã hội địa phương; Thí điểm, nhân rộng mô hình tổ chức lễ hội theo Bộ tiêu chí. Hằng năm, tiến hành rà soát, đánh giá việc thực hiện Bộ tiêu chí và báo cáo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thông qua Cục Văn hóa cơ sở.
