Làng thêu Minh Lãng là một làng nghề nổi tiếng ở vùng đất Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Ở đây cả làng là một xưởng thợ, từ trẻ em đến cụ già ai cũng biết thêu và đều là các thợ thêu chuyên nghiệp. Mặc dù chỉ mới bắt đầu được hình thành ở những năm đầu thế kỷ 20 nhưng Minh Lãng nổi tiếng trong làng thêu cả nước bởi sự năng động, sáng tạo.
Suốt hơn một thế kỷ miệt mài theo nghề thêu, từ những bước đầu sơ khai học nghề tích luỹ kinh nghiệm, đến nay Minh Lãng đã chinh phục được những tuyệt đỉnh của nghệ thuật thêu tay truyền thống và là một trong những cánh chim đầu đàn trong làng thêu Việt Nam.
Đến làng thêu Minh Lãng, du khách dễ dàng bắt gặp những bức tranh thêu phong cảnh, những làng quê thanh bình, sống động hay những chân dung sắc nét. Đó là những tác phẩm được các nghệ nhân khắc họa trong không gian ba chiều.
"Mình làm nên những bức tranh đẹp thì phải tâm huyết, thả hồn vào đó. Mình phải tưởng tượng ra bức tranh này nó có cảnh như thế nào, cảnh xa, cảnh gần ra sao thì mình mới thêu. Mình tưởng tượng đúng như cảnh thật thì mới làm nên bức tranh đẹp" - Chị Phạm Thị Vẻ, nghệ nhân thêu cho biết.
Thời kỳ phong kiến, sản phẩm thêu của Minh Lãng chủ yếu là mũ, áo, xiêm y... của quan lại trong triều đình. Những năm đất nước chiến tranh, nghề thêu bị ảnh hưởng, dù vẫn được duy trì nhưng số khung thêu không nhiều.
Thập kỷ 70, 80 của thế kỷ 20 là thời điểm cực thịnh của làng khi Minh Lãng trở thành một xưởng thêu khổng lồ, thu hút hàng nghìn hộ làm nghề. Người dân từ già đến trẻ đều biết thêu, làng nghề nổi tiếng khắp vùng, hàng thêu ở đây thường được xuất khẩu sang Liên Xô và Đông Âu, giúp cuộc sống người dân địa phương no đủ, sung túc.
Thế rồi, khi Liên Xô và các nước Đông Âu sụp đổ, hàng thêu Minh Lãng không còn thị trường mà lâm vào thế điêu đứng. Nhiều gia đình đã 2-3 đời gắn bó với nghề cùng đành gác khung nghỉ.
"Thập kỷ 90 thì đó là một giai đoạn khủng hoảng. Sau đó, các nghệ nhân cũng như các cấp chính quyền đã nỗ lực, tập trung vào để vực dậy và phát triển làng nghề. Các nghệ nhân thì rất là tâm huyết, nỗ lực đi tìm kiếm nguồn hàng để đưa về địa phương" - Ông Đỗ Xuân Phương, người dân Minh Lãng chia sẻ.
Nghệ nhân Hoàng Đình Chiêm là người có gần 50 năm giữ lửa cho nghề thêu Minh Lãng chia sẻ, với những nỗ lực rất lớn của chính quyền và các nghệ nhân, nghề thêu đã có lại đất sống, nhiều hộ gia đình đã dựng lại khung, mở xưởng khôi phục nghề.
Tiếng lành đồn xa, nhiều khách nước ngoài đã tìm về Minh Lãng, rồi bị mê hoặc bởi những nét độc đáo, tinh tế của những sản phẩm được tạo nên từ đôi bàn tay tài hoa của người dân Minh Lãng. Và thế là hàng thêu Minh Lãng đã có mặt ở những thị trường khó tính như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, Italia, Đài Loan, thậm chí là cả nước Mỹ xa xôi bên kia bờ Thái Bình Dương.
"Chất lượng thêu phải đảm bảo theo yêu cầu của khách hàng, giao hàng đúng thời gian quy định, cấm được để sai sót đường kim, mũi chỉ nào trên họa tiết thêu. Có như thế mới giữ được uy tín với khách hàng" - Nghệ nhân Hoàng Đình Chiêm, Giám đốc Công ty TNHH Thêu xuất khẩu Tuấn Dương chia sẻ.
Ở Minh Lãng, gia đình nghệ nhân Nguyễn Cao Bính là một địa chỉ thêu tranh nổi tiếng. Đến đây, du khách có dịp được ngắm nhìn những bức tranh thêu được tạo nên từ hàng vạn mũi chỉ màu và từ đôi bàn tay tài hoa của nghệ nhân. Không chỉ tranh phong cảnh mà những bức tranh thêu chân dung chính khách, đặc biệt là chân dung Bác Hồ luôn là đề tài mà nghệ nhân Nguyễn Cao Bình luôn tâm đắc.
"Dòng tranh chân dung làm cực kỳ khó, nếu không giống người ta không nhận đâu. Cho nên là hầu như bức tranh nào tôi thêu cũng đạt tới tỷ lệ 95% trở lên. Tôi đã thêu rất nhiều bức tranh chân dung Bác Hồ; Bác Hồ làm việc trong Phủ Chủ tịch và cả chân dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp nữa. Với tôi, đây là những bức tranh thực sự để đời" - Nghệ nhân Nguyễn Cao Bính cho biết.
Theo nghệ nhân Nguyễn Cao Bính, khi thêu tranh chân dung, cái khó nhất là việc lựa chọn màu chỉ sao cho phù hợp, xây dựng bố cục và định hình trên nền vải. Người không vững nghề, khi thêu xong một phần thì phần đó bị biến màu, phải tháo ra làm lại, rất mất thời gian. Mức độ khó của nghề còn thể hiện ở chỗ, nghề chọn người chứ người chưa chắc chọn được nghề.
Nghề thêu đã đi sâu vào đời sống vật chất, tinh thần người dân làng Minh Lãng và hứa hẹn sẽ còn tiến xa trong tương lai. Bởi người dân nơi đây vẫn yêu, tâm huyết và mong mỏi gìn giữ nghề truyền thống gần 200 năm tuổi của ông cha để lại./.
