Tọa đàm là bước chuẩn bị cho buổi ra mắt chương trình nghệ thuật “Khoảnh khắc Vĩnh Cửu” – một sự kiện đặc biệt kết hợp âm nhạc, trình diễn và nghệ thuật thị giác trong không gian Bảo tàng Hà Nội vào tối 8/11.
Tọa đàm quy tụ các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ, nhà quản lý văn hóa và chuyên gia âm thanh trong và ngoài nước, không chỉ mở ra hướng tiếp cận mới về mối quan hệ giữa ngôn ngữ tiếng Việt, thanh điệu và sóng âm, mà còn đặt nền tảng cho các hoạt động sáng tạo dựa trên di sản văn hóa phi vật thể.
Chia sẻ tại tọa đàm, ông Nguyễn Tiến Đà - Giám đốc Bảo tàng Hà Nội cho biết, hiện nay, quan niệm về bảo tàng và hoạt động của bảo tàng đã thay đổi và phát triển đa lĩnh vực hơn trước nhiều. Các bảo tàng không chỉ là những kho lưu trữ văn hóa mà còn là các trung tâm phát triển của ngành công nghiệp văn hóa, tác động sâu rộng đến nền kinh tế sáng tạo toàn cầu, thúc đẩy du lịch văn hóa và hỗ trợ giáo dục nghệ thuật. Các bảo tàng không chỉ là một điểm đến văn hóa mà còn là một phần của chiến lược kinh tế thành phố, tạo ra nguồn thu từ vé tham quan, các sự kiện và mua bán sản phẩm lưu niệm".
“Khoảnh khắc Vĩnh Cửu” là cuộc gặp gỡ giữa di sản và sáng tạo đương đại, giữa nghệ sĩ Việt Nam và Thụy Sĩ, nhằm tạo nên trải nghiệm cảm thụ mới về âm thanh, không gian và ký ức văn hóa. Chương trình mang đến những tác phẩm nghệ thuật giao thoa – nơi nhạc cụ dân gian, tiếng nói Việt, âm thanh điện tử và hình ảnh thị giác cùng hòa quyện, khơi gợi cảm xúc về bản sắc, thời gian và sự trường tồn của văn hóa Việt trong dòng chảy toàn cầu.
Theo ông Nguyễn Tiến Đà - Giám đốc Bảo tàng Hà Nội, buổi tọa đàm hướng đến việc kết nối học thuật và sáng tạo, kiến tạo hướng tiếp cận mới trong nghiên cứu âm học bản địa và định hình diễn ngôn sáng tạo Việt Nam. “Đây là hành trình lắng nghe bản sắc Việt bằng đôi tai mới - nơi âm thanh trở thành ngôn ngữ kết nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Đây không chỉ là một buổi tọa đàm, mà còn là hành trình lắng nghe bản sắc Việt qua thanh âm, ngôn ngữ và sáng tạo, hướng đến một nền văn hóa nghe – thấy – cảm toàn diện trong thời đại mới”.
Buổi tọa đàm được thiết kế như một cuộc đối thoại mở giữa giới nghiên cứu, nghệ sĩ và nhà quản lý văn hóa, hướng đến ba trọng tâm chính: Kết nối học thuật và sáng tạo (Tạo không gian đối thoại giữa lý thuyết và thực hành, nơi ngôn ngữ và âm thanh được nhìn nhận như yếu tố bản sắc văn hóa Việt); Kiến tạo hướng tiếp cận mới (Xem “âm sắc tiếng Việt” như chất liệu học thuật – thẩm mỹ – chính sách, góp phần xây dựng nền công nghiệp văn hóa bản địa); Định hình diễn ngôn sáng tạo Việt Nam (Mở ra các mô hình và luận điểm cho việc “chuyển hóa di sản” thành sáng tạo đương đại, hướng tới giá trị thương mại và xã hội).
TS. Trần Hậu Yên Thế , Giảng viên Trường Khoa học Liên ngành và nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, Di sản văn hóa Việt Nam mang lại cho chúng ta niềm tin và một nguồn dữ liệu phong phú về âm điệu, âm vực cũng như nghệ thuật biểu diễn. Nghệ thuật có thể giúp con người "sống chậm" hơn, giữ chân du khách bằng những trải nghiệm giàu cảm xúc. Việc tăng cường yếu tố thị giác trong các buổi biểu diễn khiến không gian nghệ thuật trở nên sinh động, lôi cuốn hơn; đặc biệt là khi trường nhịp và diễn xuất được kết hợp hài hòa, tạo nên trải nghiệm độc đáo”.
Từ góc độ học thuật, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam khẳng định, âm học bản địa được định hình trên cơ sở giao thoa giữa âm học vật lý, âm học văn hóa và âm học nghệ thuật cùng những yếu tố gắn liền với ký ức và căn tính dân tộc. Ngôn ngữ của người Việt vô cùng phong phú, giàu thanh điệu. Tuy nhiên, Việt Nam hiện còn thiếu các công trình nghiên cứu liên ngành, từ ngôn ngữ học, âm nhạc học đến văn hóa học để khai thác ngôn ngữ như một phần giá trị cốt lõi trong di sản văn hóa phi vật thể.
Đáng chú ý, một số chia sẻ tại tọa đàm đã mở ra cách tiếp cận thực hành của các nghệ sĩ trong việc “chạm” vào di sản âm thanh Việt Nam, chuyển hóa những chất liệu truyền thống thành hình thức sáng tạo mới trong đời sống đương đại. Nghệ sĩ Nguyễn Xuân Sơn (SonX) trình bày về sự kết nối giữa âm thanh truyền thống và tiết tấu cơ thể, khám phá cách để nhạc cụ dân gian trở thành “ngôn ngữ biểu đạt” trong âm nhạc đương đại. Nghệ sĩ Nguyễn Mạnh Đức chia sẻ câu chuyện về Nhà Sàn như một “nhạc cụ sống” - không gian nơi nghệ thuật, vật thể và ký ức hòa quyện qua âm thanh, mở ra khả năng đối thoại giữa di sản và hiện tại bằng những trải nghiệm thính giác và xúc giác.
Chương trình nghệ thuật “Khoảnh khắc Vĩnh Cửu” sẽ mang đến cho công chúng những tác phẩm nghệ thuật giao thoa, nơi nhạc cụ dân gian, tiếng nói Việt, âm thanh điện tử và hình ảnh thị giác cùng hòa quyện, khơi gợi cảm xúc về bản sắc, thời gian và sự trường tồn của văn hóa Việt trong dòng chảy toàn cầu. Chương trình đánh dấu sự hợp tác đặc biệt giữa Việt Nam và Thụy Sĩ, với sự tham gia của nghệ sĩ Dominique Barthassat, người mang đến sắc thái âm thanh đương đại châu Âu hòa quyện cùng nhạc cụ dân gian Việt Nam. Đây cũng là hoạt động nằm trong định hướng mở rộng hợp tác nghệ thuật quốc tế, kết nối Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo của UNESCO, góp phần nâng tầm hình ảnh văn hóa Việt Nam trong không gian toàn cầu.
