Nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ sinh 15-5-1936, tại xã Thanh Văn, huyện Thành Chương, tỉnh Nghệ An. Ông từng có 6 năm là du học sinh tại Nhạc viện Bình Nhưỡng (Triều Tiên). Đây cũng là nơi đã nảy nở tình yêu của nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ với vợ ông, bà Vũ Thị Cẩm Tú.
Cuối năm 1972, nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ lấy bằng và trở về nước, tiếp tục công tác ở Nhà hát Ca Múa Nhạc Việt Nam với vai trò nhạc sĩ sáng tác và chỉ đạo nghệ thuật. Đầu năm 1973, đám cưới của nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ và bà Vũ Thị Cẩm Tú diễn ra vào ngay sau khi Hiệp định Paris được ký kết một ngày.
Ông nổi tiếng với dòng nhạc truyền thống cách mạng và kết hợp giữa âm nhạc dân gian và hiện đại. Những ca khúc được biết đến nhiều nhất của ông có thể kể đến: Tiếng hát giữa rừng Pác Bó, Xa khơi, Mùa xuân gọi bạn, Lời ca gửi Noọng, Suối Mường Hum còn chảy mãi… Ngoài ra, ông còn viết khoảng 10 tác phẩm khí nhạc.
“Tiếng hát giữa rừng Pác Bó” được NSND Quốc Hương thu âm lần đầu tiên vào năm 1959 tại Đài Tiếng nói Việt Nam và được phát sóng vào đúng dịp sinh nhật Bác (19.5.1959). Sau này, nhiều nghệ sĩ khác đã thể hiện thành công ca khúc, như NSND Lê Dung, NSƯT Bích Liên, NSƯT Vi Hoa, NSND Thanh Huyền, NSƯT Tuyết Thanh… Thế hệ sau có ca sĩ Lan Anh.
Chia sẻ với VOV2, ca sĩ Lan Anh cho biết chị rất buồn và xót xa khi nghe tin nhạc sĩ qua đời. Với nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ, chị có không ít kỷ niệm đẹp từ khi còn là sinh viên. Chị đã từng tìm đến tận nhà gặp trực tiếp ông để xin ý kiến, hát cho ông nghe, nghe ông nói chuyện về ca khúc để thể hiện được tốt hơn. "Nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ chính là người đã động viên, khuyến khích tôi rất nhiều trên con đường âm nhạc, để từ đó giúp tôi có thêm động lực theo đuổi niềm đam mê ca hát cho đến tận bây giờ".
Với ca sĩ Anh Thơ, người thể hiện rất thành công ca khúc “Xa khơi” (sau ca sĩ Tân Nhân vang tiếng một thời) đã không giấu nổi bàng hoàng, đau xót trước sự ra đi của nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ. Chị kể, vì công việc gia đình, vì dịch bệnh... nên cũng đã 2 năm qua chị không tới chơi thăm ông mà chỉ thỉnh thoảng gọi điện hỏi thăm, trò chuyện. "Trước tôi hay đến nhà ông ngồi cả buổi còn chưa hết chuyện, những câu chuyện về âm nhạc thì đồng điệu vô cùng. Với tôi, ông giống như một người cha nghiêm khắc, chỉn chu, cẩn thận tới từng dấu chấm, phẩy, từng chi tiết một trong bài hát. “Xa khơi” là bài hát khó, đòi hỏi kỹ thuật cao lại cần hát tình cảm, dẫu vậy khi tôi đề đạt nguyện vọng ông vẫn cho phép tôi phiêu bài hát theo cách của mình… Cảm ơn ông - người nhạc sĩ tài ba, người đã cho tôi vinh dự được gắn bó với những ca khúc để đời để có một Anh Thơ như ngày hôm nay".
Nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ đã được Nhà nước tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật đợt I (2001), Huân chương Lao động hạng Nhì, Huy chương Vì sự nghiệp âm nhạc Việt Nam và nhiều giải thưởng có giá trị khác…
Sự ra đi của ông là tổn thất lớn cho nền âm nhạc nước nhà, nhưng những ca khúc ông để lại sẽ vẫn mãi trường tồn với thời gian, với những người yêu nhạc.
