Trong hành trình phát triển của mỗi quốc gia, luôn có những con người dám đi trước một bước, dám nghĩ khác số đông, dám làm những điều chưa từng có tiền lệ, không phải vì danh hiệu mà vì lợi ích chung, vì sự tiến bộ của xã hội. Thế nhưng, trong thực tế, không ít sáng kiến từng bị “chùn bước” trước những rào cản cơ chế; không ít người dám làm, dám chịu trách nhiệm lại “đâm đầu vào đá” khi tiên phong.
Chính từ thực tế đó, mới đây, Bộ Nội vụ đề xuất sửa đổi một số nội dung quan trọng trong Luật Thi đua, khen thưởng với một tinh thần rất mới: coi khen thưởng không chỉ là sự ghi nhận mà là động lực cho tương lai; không chỉ tôn vinh thành tích đã có, mà còn tiếp sức cho những tư duy đột phá, sáng tạo, dám nghĩ - dám làm - dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.
Theo Tiến sĩ, Nhà báo Nhị Lê, nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, khi nguyên tắc “thành tích đến đâu, khen thưởng đến đó” được đặt đúng vị trí, đặc biệt, khi những đột phá được ghi nhận kịp thời, khi khen thưởng là sự khuyến khích đổi mới chứ không đơn thuần là thủ tục hành chính… cũng là lúc những con người tiên phong không còn đơn độc. Ông cũng đồng tình với nhận định rằng: “Công tác thi đua khen thưởng có tác động tích cực và mạnh mẽ đến cá nhân, tập thể và tổ chức, là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển bền vững thông qua việc tạo động lực làm việc, nâng cao hiệu suất, phát hiện nhân tài, góp phần quan trọng vào hoàn thành mục tiêu chung của đất nước”.
“Vấn đề thưởng - phạt là vấn đề muôn thưở. Tôi quan sát trong hành trình lịch sử của dân tộc ta, từ thời thịnh trị cho đến thời suy vong của các triều đại phong kiến, nếu thưởng - phạt bất minh thì tất loạn. Cho nên thưởng - phạt hoặc là động lực phát triển, hoặc là phản động lực” - Nhà báo Nhị Lê bày tỏ.
Trong hành trình phát triển quốc gia, không thể thiếu vai trò của công tác thi đua khen thưởng. Khen đúng sẽ tạo những hiệu ứng tích cực, ngược lại nếu khen không đúng sẽ tạo những hệ lụy. Mới đây Bộ Nội vụ đã đề xuất sửa đổi một số nội dung quan trọng vào Luật Thi đua khen thưởng với một tinh thần mới, coi khen thưởng không chỉ là sự ghi nhận mà là động lực cho tương lai, tiếp sức cho những tư duy đột phá, sáng tạo, dám nghĩ - dám làm - dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. Nhà báo Nhị Lê cho rằng đó là một hướng đi đúng. Trước đây, khen thưởng thường gắn với quá trình tích lũy danh hiệu theo thứ bậc, theo năm tháng. Lần này, Bộ Nội vụ đề xuất gỡ bỏ cách tiếp cận đó. Việc không bắt buộc phải có khen thưởng mức thấp trước khi xét mức cao hơn sẽ tác động tích cực tới tinh thần đổi mới sáng tạo trong khu vực công.
Còn theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội khóa XV, trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, yêu cầu đổi mới sáng tạo, cải cách hành chính và chuyển đổi số ngày càng đặt ra rõ nét, đòi hỏi công tác thi đua, khen thưởng cũng phải có những điều chỉnh cho phù hợp: “Trong bối cảnh đất nước ta đang bước vào một giai đoạn phát triển mới thì việc rà soát, sửa đổi Luật Thi đua khen thưởng là rất cần thiết. Tôi cho rằng nếu khen thưởng không theo kịp thực tiễn phát triển thì rất khó tạo ra động lực cho những người tiên phong dám đột phá vì lợi ích chung. Tinh thần cốt lõi mà Luật cần hướng đến là: khen thưởng phải đúng người, đúng việc và kịp thời. Một điều quan trọng nữa là phải bảo vệ và khích lệ được những người dám làm vì lợi ích chung” - PGS TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.
Thực tế cho thấy, khi sự ghi nhận đến kịp thời và sát thực tế, thi đua sẽ không còn là phong trào mang tính hình thức, mà trở thành động lực gắn chặt với chất lượng, hiệu quả công việc mỗi ngày. Nhà báo Nhị Lê cho rằng, việc khen thưởng cũng cần được tiếp cận theo hướng mở, linh hoạt hơn, coi trọng hiệu quả và tác động xã hội của các sáng kiến, mô hình mới. Yêu cầu đặt ra không chỉ là khen thưởng nhiều hơn, mà là khen thưởng đúng, trúng và kịp thời, qua đó tạo niềm tin để người dám đổi mới, dám đột phá yên tâm hành động.
Khen thưởng đúng và kịp thời mang lại những giá trị tích cực vì vậy nhà báo Nhị Lê nhấn mạnh cần hướng tới xây dựng một cơ chế ghi nhận thực chất, công bằng và nhân văn: “Có 2 mặt cần phải giữ vững, một là bảo đảm sự công minh chính trực, 2 là tôn trọng ý kiến của cộng đồng. Khen thưởng để tạo động lực cho cộng đồng, tạo động lực cho quốc gia” - Nhà báo Nhị Lê nói
Thực tiễn cho thấy, công tác khen thưởng, nếu chỉ dừng lại ở việc ghi nhận những gì đã qua sẽ khó tạo nên động lực bền vững. Nhưng khi khen thưởng được đặt đúng chỗ, đúng thời điểm và đúng người, đó sẽ là nguồn năng lượng thúc đẩy đổi mới, là “tấm khiên” bảo vệ những người dám nghĩ khác, làm khác vì lợi ích chung. Và tất nhiên, đổi mới cần được khuyến khích bằng thể chế, sáng tạo cần được bảo vệ bằng cơ chế, cống hiến cần được ghi nhận công bằng và kịp thời.
Khi khen thưởng trở thành “động lực vàng”, những tư duy đột phá sẽ không còn là nỗ lực đơn lẻ, mà trở thành làn sóng lan tỏa trong toàn xã hội. Và chính từ những con người dám nghĩ, dám làm hôm nay, những giá trị mới cho đất nước sẽ được hình thành ngày mai.
