Tự trang bị kiến thức Tin học, Tiếng Anh để lên mạng kết nối với các cựu binh Mỹ từng tham chiến tại Việt Nam góp sức tìm kiếm chính xác hàng trăm hài cốt đồng đội, đó là cựu chiến binh Đặng Hà Thụy, năm nay đã tròn 80 tuổi ở P.Hoài Thanh Tây, TX.Hoài Nhơn, Bình Định.
Đêm, nhà ông Thụy ở Hoài Nhơn. Tôi ngủ trên chiếc giường xếp bên này. Chiếc giường xếp bên kia là ông, thỉnh thoảng nghe tiếng cót két. Sớm mai ông đưa tôi lên trận địa Xuân Sơn (H.Hoài Ân, Bình Định), nơi anh em Tỉnh đội đang tìm kiếm giai đoạn cuối để chuẩn bị cho lễ truy điệu, an táng hơn 60 liệt sĩ mà ông vừa tìm thấy. Thời gian này có lẽ đêm nào ông cũng vậy, với những giấc ngủ chập chờn...
Những câu chuyện hồi chiều với ông khiến tôi cũng mất ngủ. Đó là những đoạn hội thoại, email kéo dài nhiều năm trời giữa ông với những cựu binh Mỹ.
“Tôi dành cả buổi sáng để kéo những thi thể vô hồn của đồng đội chúng tôi đến một nhà xác tạm thời và dọn dẹp chúng để chờ vận chuyển vào Sài Gòn. Chúng tôi kéo những đầu lọc thuốc lá ra khỏi tai những người lính pháo binh (dùng để bịt tai khi bắn pháo). Chúng tôi nhắm mắt và làm những gì có thể để lau sạch bùn và máu khỏi khuôn mặt họ... Sau đó, chúng tôi kéo thi thể những người lính tử trận vào một ngôi mộ tập thể đào bởi xe ủi đất ngay trong buổi sáng đó... Tôi bị chìm trong nỗi sợ hãi và chết chóc...” (email của cựu binh Mỹ Spencer Mattoson gửi ông Thụy vào đầu năm 2018).
“... đây là hai bức ảnh tôi đã chụp tại LZ Bird (biệt danh cứ điểm trận địa Xuân Sơn) vào buổi sáng ngày 27/12/1966... Căn cứ bị tấn công đêm 26/12/1966 bởi hai tiểu đoàn bộ đội Việt Nam... Căn cứ bị tràn ngập và những người lính phòng thủ chúng tôi còn sống sót đã lùi xuống chỗ hai khẩu 105 ly còn lại và sử dụng các viên “đạn tổ ong”, loại đạn tôi biết là sử dụng lần đầu trong chiến tranh Việt Nam. Điều này đã có hiệu quả phá vỡ đợt tấn công của bộ đội Việt Nam... Có khoảng 70 thi thể bộ đội Việt Nam bên trong hàng rào căn cứ và cho đến sáng thì chúng tôi kéo vào một khu vực. Quân đội đã chọn một số thi thể khám nghiệm để đánh giá hiệu quả của “đạn tổ ong”... Căn cứ đã bị bỏ lại sau đó vài ngày” (tường thuật của phóng viên chiến trường Mỹ Steve Hasselt gửi ông Thụy).
Trận đánh khốc liệt trên đồi Xuân Sơn thuộc thung lũng Kim Sơn (xã Ân Hữu, H.Hoài Ân) cách đây 56 năm đã đi vào lịch sử. Nơi đây đêm 26 rạng sáng 27/12/1966 diễn ra trận tập kích quả cảm của hai tiểu đoàn thuộc Trung đoàn 22, Sư đoàn 3 Sao Vàng của ta vào trận địa pháo thuộc Sư đoàn Kỵ binh bay số 1 của Mỹ. Đây là một trong những trận đầu đánh Mỹ của quân giải phóng tại Trung bộ. Trận đánh diễn ra vô cùng khốc liệt. Địch sau khi bị bất ngờ và thiệt hại nặng nề để mất trận địa đã gọi cứu viện hùng hậu và phản công quyết liệt bằng cách lần đầu tiên sử dụng loại đạn 105 mm “tổ ong” M-60, mỗi viên chứa 5.000 mũi tên thép, buộc quân ta sau đó phải rút lui. Lính Mỹ thiệt hại vài trăm quân, còn ta 70 cán bộ chiến sĩ đã nằm lại. Hơn nửa thế kỷ trôi qua, bia tưởng niệm đã được dựng lên, nhưng hài cốt các liệt sĩ thì mất dấu vết không thể tìm lại...
Từng chiến đấu tại vùng thung lũng Kim Sơn từ những năm đầu 1960, thiếu tá cựu chiến binh Đặng Hà Thụy đau đáu nỗi niềm. Đến năm 2018, ông làm quen trên mạng với kiến trúc sư Nguyễn Xuân Thắng ở TP.HCM, người đã mời sang Việt Nam các cựu chiến binh Mỹ từng tham chiến trận đánh ở khu vực sân bay Biên Hòa (Đồng Nai) để giúp tìm được hố chôn liệt sĩ với hơn 150 hài cốt tại đây. Qua anh Thắng, ông liên hệ được với Spencer Mattoson, 75 tuổi, hiện sống tại Ecuador, nguyên trung sĩ tiểu đội trưởng từng tham chiến trận đồi Xuân Sơn ngày ấy.
Spencer Mattoson sau đó gửi mail cho ông Thụy hơn chục trang tài liệu gồm lời kể của ông cùng mấy đồng đội từng tham chiến trận này là Steve Hasselt, Jerry Dolloff (như đã trích dẫn ở trên), báo cáo của phía Mỹ về trận đánh, cùng ảnh vệ tinh chụp lại trận địa. Trong đó có bức ảnh hồi năm 2014 Mattoson từng sang Việt Nam thăm lại nơi này, và chụp ảnh kỷ niệm với ông Hồ Văn Lộc, người dân xã Ân Hữu, nguyên du kích địa phương.
Tuy nhiên cuộc tìm kiếm mộ chôn tập thể trên đồi Xuân Sơn đợt ấy không thành, do vị trí các cựu binh Mỹ chỉ ra vẫn còn khá chung chung, mù mờ. Nhưng ông Thụy vẫn kiên trì lên mạng tìm kiếm, kết nối với các cựu binh Mỹ. Để rồi may mắn những ngày giáp tết năm Nhâm Dần 2022, ông bắt liên lạc được với Bob March, nguyên đại úy thuộc Sư đoàn Kỵ binh bay số 1 của Mỹ trực tiếp tham chiến trận ấy.
“Tôi tên là Đặng Hà Thụy. Tôi nguyên là bộ đội tỉnh Bình Định. Tôi đang tìm kiếm thông tin về ngôi mộ tập thể của đồng đội tôi được quân đội Mỹ chôn cất. Khi đơn vị chúng tôi tập kích trận địa pháo Xuân Sơn - bãi đáp Chim vào rạng sáng ngày 27/12/1966, nhiều đồng chí của tôi đã anh dũng hy sinh. Tôi đã lớn tuổi và tìm kiếm điều này đã nhiều năm. Tất cả thông tin đều có giá trị. Điều này có ý nghĩa tâm linh đối với người Việt Nam... Tôi xin lỗi nếu điều này làm phiền bạn. Các cựu chiến binh của chúng tôi mong muốn được sự giúp đỡ của các cựu chiến binh Mỹ. Trân trọng!”, email của ông Thụy gửi Bob March lúc 17 giờ 24 ngày 10/1/2022.
Chỉ mấy ngày sau, Bob March gửi emai phản hồi, cho biết ông đã ngay lập tức liên lạc với 5 đồng đội của mình sống sót sau trận đánh trên hiện đang ở rải rác tại nước Mỹ và thế giới. Hai người trong số đó đã từng trực tiếp chôn cất thi thể những bộ đội Việt Nam sau trận đánh. Sau khi bàn bạc, nhóm cựu binh Mỹ quyết định mỗi người tự vẽ lại sơ đồ ngôi mộ tập thể theo trí nhớ để ghép lại với nhau cùng so sánh. “Xin thưa với thiếu tá Đặng Hà Thụy rằng chúng tôi đang cố gắng hết sức để giúp đỡ ông và gia đình những người đã nằm lại đây một cách chân thành, như thể chính những người lính của mình. Người Mỹ chúng tôi có một tình cảm mạnh mẽ đối với những người đã cùng đau khổ với chúng tôi bởi vì chỉ những cựu binh chiến đấu mới có thể hiểu được những điều này”, Bob March viết trong email ngày 14/1/2022.
Một tuần sau, ngày 21/1/2022, Bob March gửi cho ông Thụy 4 trang nội dung tường thuật những trao đổi, thảo luận qua email và điện thoại của 5 cựu binh Mỹ về vị trí hố chôn tập thể. Nhóm cựu binh gồm Comar Johnson, nay đã 90 tuổi, nguyên trung sĩ và là người được giao phụ trách quá trình chôn cất; Ivory Whitaker và Thomas Crabtree, hai người đã khiêng các thi thể xuống hố; Stephen Chestnut - người chứng kiến việc chôn lấp; và có cả “người quen cũ” là trung sĩ Spencer Mattoson mà ông Thụy đã trò chuyện, thư từ những năm trước. Bob cũng gửi kèm theo hai bản sơ đồ về vị trí hai hố chôn. Gồm khu mộ tập thể chôn lấp bằng xe ủi ở khoảnh đất bằng phía tây nam đồi Xuân Sơn, và khu chôn lấp bằng cuốc xẻng trên sườn đồi cách đó khoảng hơn trăm mét.
Thế rồi bắt đầu những cuộc trao đổi gấp rút bất kể đêm ngày qua mạng internet giữa cựu chiến binh 80 tuổi Đặng Hà Thụy và nhóm cựu binh Mỹ tuổi tác có người đã lên tới 90. Hai bên gửi cho nhau những ảnh chụp thực địa, ảnh bản đồ, sơ đồ vẽ tay và những bức ảnh vệ tinh mới nhất, để thảo luận và chốt lại những vị trí được cho là chính xác nhất trong phạm vi tìm kiếm hẹp nhất có thể./.
(Theo thanhnien.vn)
