Theo số liệu từ CoinGecko, Việt Nam hiện có hơn 20 triệu người sở hữu tài sản mã hóa, đứng thứ 5 thế giới. Con số ấy cho thấy sức hấp dẫn mạnh mẽ của nền kinh tế số nhưng cũng không ít rủi ro cho những nhà đầu tư trong nước.

Trong suốt những năm qua, khi chưa có hành lang pháp lý rõ ràng, hoạt động đầu tư tài sản mã hóa ở Việt Nam diễn ra phần lớn trên các sàn quốc tế hoặc qua “chợ đen” trực tuyến. Sự thiếu vắng khung pháp lý khiến nhiều người dân dễ bị cuốn vào các dự án ảo, đầu tư theo phong trào, hoặc tin vào những lời hứa lợi nhuận “trăm phần trăm mỗi tháng”. Không ít "sàn ảo" đã sụp đổ, để lại hậu quả đau xót cho hàng nghìn nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Gầy đây, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 05 về việc thí điểm phát triển thị trường tài sản mã hóa. Chỉ ít ngày sau, cơ quan chức năng đã khởi tố, tạm giam Chủ tịch Tập đoàn NextTech với cáo buộc “lừa đảo chiếm đoạt tài sản” và “vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” trong một dự án tiền số. Sự việc này gây chấn động không chỉ bởi nhân vật liên quan là doanh nhân nổi tiếng, mà còn cho thấy rõ khoảng trống pháp lý khiến các mô hình đầu tư tài sản số dễ dàng bị lợi dụng. Dự án được quảng bá như một “sáng kiến công nghệ blockchain tiên phong”, nhưng thực chất thiếu minh bạch về dòng vốn, cơ chế vận hành và trách nhiệm tài chính.

Tuy nhiên, có thể thấy, khi một lĩnh vực mới chưa được định danh, mọi hoạt động dễ trở thành “vùng xám”, nơi ranh giới giữa sáng tạo và vi phạm rất mong manh. Việc Nhà nước chủ động thiết lập cơ chế thí điểm, đặt hoạt động giao dịch tài sản số vào khuôn khổ được giám sát, là bước đầu tiên để làm sáng tỏ vùng xám đó, hướng thị trường tài sản số về quỹ đạo minh bạch, hợp pháp và an toàn hơn.

Điểm nổi bật của Nghị quyết 05/2025 là cách tiếp cận “thử nghiệm có kiểm soát” (sandbox) nhằm quản lý rủi ro, yêu cầu tổ chức phải đáp ứng tiêu chuẩn cao về minh bạch và công nghệ. Cách làm này không chỉ giúp hạn chế rủi ro, mà còn giúp cơ quan quản lý thu thập dữ liệu thực tiễn, làm nền tảng cho việc xây dựng luật trong tương lai. Đây là phương thức mà nhiều quốc gia phát triển như Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc đã áp dụng thành công khi quản lý lĩnh vực tài sản số.

Dù chưa phải là văn bản luật, nó vẫn đủ tạo khuôn khổ để phân biệt đâu là dự án hợp pháp, đâu là hoạt động trái phép; đồng thời tạo niềm tin cho doanh nghiệp chân chính và nhà đầu tư có trách nhiệm. Bởi lẽ, chỉ khi có quy định rõ ràng, thị trường mới có thể vận hành ổn định và bền vững.

Không thể phủ nhận rằng, bên cạnh rủi ro, thị trường tài sản mã hóa còn ẩn chứa tiềm năng lớn. Công nghệ blockchain có thể giúp doanh nghiệp minh bạch hóa chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc, hay huy động vốn cộng đồng cho các dự án đổi mới sáng tạo. Nếu được quản lý tốt, lĩnh vực này có thể trở thành động lực mới của kinh tế số Việt Nam trong thập niên tới. Chính vì vậy, Nghị quyết 05 không chỉ nhằm “kiểm soát” mà còn mở ra cơ hội phát triển cho nền kinh tế số. Khi được cấp phép, các sàn giao dịch tài sản số nội địa có thể hoạt động minh bạch, đáp ứng tiêu chuẩn quản trị rủi ro, an toàn dữ liệu và bảo vệ người dùng. Người dân sẽ có nơi đầu tư tin cậy, thay vì chuyển tiền vào những nền tảng không rõ nguồn gốc, trôi nổi... từ đó, Nhà nước cũng có cơ sở giám sát dòng vốn, ngăn chặn rửa tiền và thất thoát tài sản./