Báo chí là “tường lửa tinh thần”, là thiết chế bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chủ quyền đất nước
Góp ý cho dự án Luật Báo chí sửa đổi, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn ĐBQH Lâm Đồng) cho biết nhiều trang không phải cơ quan báo chí thường xuyên trích dẫn, đăng lại nội dung từ báo chính thống nhưng thay đổi tiêu đề, cắt dán, thậm chí xuyên tạc thông tin để câu view và kiếm tiền quảng cáo. Việc khai thác miễn phí các bài phân tích chuyên sâu, điều tra tốn kém làm mất giá trị nội dung gốc và bào mòn doanh thu của các tòa soạn - yếu tố sống còn của báo chí chuyên nghiệp.
Theo bà, các thuật toán hiện nay ưu tiên nội dung giật gân, cảm xúc mạnh, khiến bài viết chuẩn xác và cân bằng của báo chí bị đẩy xuống. Doanh thu quảng cáo và độc giả vì thế bị chuyển hướng sang những kênh câu view, trong khi các cơ quan báo chí chịu trách nhiệm sản xuất nội dung lại thua thiệt. "Điều này xói mòn nguồn lực để duy trì một nền báo chí chuyên nghiệp." - Bà nhận định.
Từ thực tế đó, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị bổ sung quy định về "quyền liên quan" của các cơ quan báo chí trên không gian mạng; đồng thời giao Chính phủ nghiên cứu cơ chế thương lượng, chia sẻ doanh thu với các nền tảng số lớn theo mô hình EU, Úc, Canada nhằm tạo sự công bằng trên thị trường thông tin.
Tương tự, đại biểu Lý Anh Thư (Đoàn ĐBQH An Giang) đề cập nhiều tổ chức, cá nhân đang sử dụng AI để sản xuất nội dung mang tính chất báo chí nhưng không thuộc cơ quan báo chí, không có trách nhiệm biên tập hay đạo đức nghề nghiệp. Bà đề nghị hoàn thiện quy định để định danh và đặt ra trách nhiệm tối thiểu đối với những chủ thể này nhằm hạn chế tin giả lan truyền trên không gian mạng. Đồng thời, đề nghị cần tiếp tục làm rõ trách nhiệm trong việc gắn nhãn AI, kiểm chứng thông tin đầu vào và xử lý khi AI tạo ra nội dung sai sự thật. Đây là điều cần thiết để bảo vệ uy tín báo chí và quyền tiếp cận thông tin đúng của người dân.
Đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn ĐBQH thành phố Hồ Chí Minh) cũng cho rằng dự thảo chưa quy định đủ mạnh với các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, YouTube, TikTok - nơi đang diễn ra các hoạt động deepfake, thao túng thuật toán và tạo xu hướng giả. Ông đề nghị xây dựng chế định độc lập về nền tảng xuyên biên giới, yêu cầu công khai thuật toán đề xuất, gỡ bỏ tin giả trong 24 giờ, định danh tài khoản, phối hợp truy vết chiến dịch thao túng và kết nối API cảnh báo sớm với cơ quan chức năng. "Trong thời đại AI, chậm 24 phút cũng có thể gây khủng hoảng nhận thức" - Ông Nhân cảnh báo.
Do đó, ông đồng tình cao về sự cần thiết phải sửa đổi Luật Báo chí nhưng nhấn mạnh rằng, lần sửa đổi này phải tạo ra khung pháp lý đủ mạnh để bảo vệ an ninh tư tưởng, an ninh nhận thức và an ninh xã hội trong kỷ nguyên AI: "Luật Báo chí bắt buộc phải đặt ra nghĩa vụ minh bạch thuật toán, nghĩa vụ cảnh báo sớm, nghĩa vụ phối hợp xử lý thông tin sai lệch và nghĩa vụ đảm bảo ưu tiên cho thông tin chính thống. Đây là những nội dung mà Luật An ninh mạng không bao quát. Nếu không quy định rõ các nghĩa vụ này thì mọi nỗ lực bảo vệ chủ quyền thông tin sẽ chỉ là hình thức.”
Đại biểu Phạm Trọng Nhân cho rằng trong thời đại AI, tấn công truyền thông chính là tấn công an ninh quốc gia. Báo chí hôm nay không chỉ là phương tiện đưa tin mà là lá chắn nhận thức, là “tường lửa tinh thần”, là thiết chế bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chủ quyền đất nước trước làn sóng thông tin xuyên biên giới. Nếu không có báo chí mạnh, chính xác, có khả năng sử dụng AI thì thông tin xấu độc sẽ lấn át thông tin chính thống, thuật toán sẽ dẫn dắt thay vì sự thật dẫn dắt và chủ quyền thông tin sẽ bị xâm hại ngay trong đời sống hàng ngày.
"Do đó, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) phải tạo hành lang để báo chí trở thành năng lực mềm của quốc gia trong cuộc chiến bảo vệ tư tưởng trên không gian mạng. Đây không chỉ là luật của ngành báo chí, mà còn là trụ cột pháp lý trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng. Khi máy móc có thể dựng hình, tạo tiếng nói, viết bài chỉ trong vài giây thì đạo luật này phải trở thành hàng rào pháp lý, hàng rào đạo đức và hàng rào kỹ thuật bảo vệ sự thật. Sửa đổi Luật lần này không chỉ để ngành báo chí phát triển mà là để quốc gia an toàn, xã hội ổn định, niềm tin nhân dân được bảo vệ." - Ông Nhân nhấn mạnh.
Đề nghị tăng bảo vệ nhà báo khi tác nghiệp
Đại biểu Đoàn Thị Lê An (Đoàn ĐBQH Cao Bằng) cho rằng dự thảo luật cần bổ sung quyền "được đảm bảo an toàn" cho nhà báo tại hiện trường thiên tai, tai nạn, cháy nổ hoặc khu vực có nguy cơ mất an ninh trật tự. Nhà báo phải được bảo vệ về tính mạng, sức khỏe, phương tiện và thiết bị tác nghiệp.
Bà đề nghị lực lượng chức năng hướng dẫn khu vực an toàn, hỗ trợ tác nghiệp và không cản trở trái pháp luật hoạt động báo chí; cơ quan báo chí phải trang bị bảo hộ và đào tạo kỹ năng an toàn cho phóng viên.
Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Đoàn ĐBQH Lâm Đồng) đề nghị bổ sung hành vi "đe dọa, tấn công, khủng bố nhà báo trên không gian mạng", đồng thời đề xuất có chính sách bồi dưỡng, hỗ trợ tài chính cho phóng viên tác nghiệp ở vùng sâu, vùng xa và khu vực đặc biệt khó khăn nhằm khuyến khích bám địa bàn, bảo đảm thông tin hai chiều giữa trung ương và cơ sở.
