Dự thảo Luật Dự trữ quốc gia sửa đổi gồm 06 chương, 35 điều, quy định việc quản lý, sử dụng dự trữ quốc gia; các tiêu chí về danh mục hàng dự trữ quốc gia; đảm bảo các mặt hàng dự trữ quốc gia là mặt hàng chiến lược, thiết yếu, có tần suất sử dụng nhiều, có tác dụng ứng phó kịp thời trong tình huống đột xuất, cấp bách, đặc chủng, không thay thế.
Điểm mới của Luật sẽ hóa giải những bất cập hiện hành
Về tổng thể, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đánh giá, dự thảo Luật Dự trữ quốc gia có ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Khi ban hành, Luật sẽ hóa giải được một số tồn tại, bất cập của luật hiện hành.
“Dự trữ là chính sách nhân văn nhưng đôi khi do cơ chế vận hành nên có đôi khi cấp lương thực cho bà con sau bão lũ, tại địa phương, bà con phản ánh gạo bị mốc. Nguyên nhân là do hàng trữ trong kho lâu quá, không đảo kho kịp thời. Dự thảo Luật này phải làm sao giải quyết được điều đó”, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nêu ví dụ.
Danh giới giữa dự trữ quốc gia và dự trữ chiến lược có sự giao thoa
Một trong những điểm mới của dự thảo Luật Dự trữ quốc gia được các đại biểu đánh giá cao là nội dung quy định về dự trữ chiến lược. Tuy nhiên, đây cũng là nội dung khiến các đại biểu còn nhiều băn khoăn.
“Dự thảo Luật có điểm đột phá là quy định về dự trữ chiến lược nhưng tôi cảm thấy ban soạn thảo sửa theo hàng hóa dự trữ quốc gia hiện hành, chứ không phải tư duy quản lý dự trữ chiến lược”, đại biểu Nguyễn Hoàng Mai, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp nêu quan điểm.
Theo các đại biểu, ban soạn thảo cần phân định rõ ranh giới giữa dự trữ quốc gia và dự trữ chiến lược, phân định mục tiêu và tiêu chí định lượng. Bởi như quy định tại dự thảo, hai tầng dự trữ này khác nhau về mục tiêu, thời hạn luân chuyển, mức tồn kho tối thiểu, nguồn lực tài chính, phương thức mua bán/nhập bù, cũng như cách thức xã hội hóa và huy động nguồn lực ngoài ngân sách.
Đại biểu Thạch Phước Bình, Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long cho rằng dự thảo Luật hiện đang sử dụng nhiều khái niệm mang tính định tính, như tài nguyên quan trọng, khoáng sản quốc gia, sản phẩm công nghệ cao, hàng hóa chiến lược, mà chưa có tiêu chí định lượng đi kèm. Điều này dễ dẫn đến tùy nghi trong áp dụng. Để tránh nhầm lẫn khi áp dụng luật, ông đề nghị bổ sung các tiêu chí mang tính định lượng.
Cùng mối quan tâm và góc nhìn, đại biểu Nguyễn Thị Sửu, Đoàn ĐBQH thành phố Huế, kiến nghị làm rõ bản chất dự trữ chiến lược chỉ là tầng dự phòng chiến lược, được kích hoạt trong các tình huống đặc biệt, khi hàng dự trữ quốc gia không đáp ứng đủ. Theo bà, ban soạn thảo cần bổ sung tiêu chí cụ thể để xác định hàng chiến lược, tránh mở rộng tràn lan, vượt quá năng lực quản trị và khả năng cân đối ngân sách.
Hoàn thiện nguyên tắc đối với dự trữ chiến lược
Theo đại biểu Điểu Huỳnh Sang, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai, việc bổ sung mục tiêu dự trữ chiến lược là rất quan trọng, đảm bảo tính tự chủ chiến lược của quốc gia và huy động, khai thác, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của nền kinh tế. Tuy nhiên, theo bà, ban soạn thảo cần làm rõ thêm các quy định và nguyên tắc về dự trữ chiến lược cũng như các chính sách ưu đãi đầu tư liên quan.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh đề nghị bổ sung mục tiêu bảo đảm an ninh chuỗi cung ứng vật tư, lương thực, năng lượng trong bối cảnh khủng hoảng toàn cầu. Theo ông, việc ghi nhận rõ mục tiêu sẽ giúp cơ quan quản lý chủ động hơn, làm cơ sở chính trị, pháp lý để xây dựng cơ chế mua vào, tăng dự trữ chiến lược khi thị trường thuận lợi, tránh tình trạng bị động.
Ông Hùng cho rằng để đảm bảo nguồn lực cho dự trữ chiến lược cần sự tham gia của các thành phần kinh tế. Tuy nhiên, theo ông cơ chế để huy rộng phải rõ ràng.
“Tôi đề nghị bổ sung chính sách huy động dự trữ chiến lược của doanh nghiệp trong các lĩnh vực then chốt như xăng dầu, phân bón, lương thực, vật tư y tế, vì đây là những mặt hàng chiến lược do doanh nghiệp nắm giữ tỉ trọng rất lớn. Nếu không có cơ chế này, Nhà nước khó bảo đảm quy mô can thiệp kịp thời khi thị trường biến động mạnh”, đại biểu Nguyễn Hùng Tâm đề xuất.
Dự trữ chiến lược là vấn đề khó
Trước băn khoăn và kiến nghị của các đại biểu, khi giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho rằng quy định về dự trữ chiến lược là vấn đề rất mới và khó, có tác động đến nhiều chính sách, pháp luật, chiến lược ngành, lĩnh vực đã được ban hành và có tác động đến nhiều bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp.
Từ thực tế này, Dự thảo Luật Dự trữ quốc gia chỉ quy định những nguyên tắc cơ bản, phân định cơ chế quản lý, sử dụng hàng dự trữ chiến lược, giao cho cơ quan chuyên trách quản lý, thực hiện nhằm bảo đảm nguyên tắc xây dựng luật theo hướng chỉ quy định những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội và giao cho Chính phủ quy định từng thời kỳ cho phù hợp với tình hình thực tế.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, việc phân định ranh giới hai loại hình Dự trữ quốc gia và Dự trữ chiến lược được thực hiện theo tinh thần của Kết luận 15 và Thông báo 342 ý kiến Tổng Bí thư, nêu rõ yêu cầu “mở rộng phạm vi và tăng cường năng lực của Dự trữ Quốc gia”.
Ông cũng khẳng định: “không có việc chuyển đổi hay bổ sung song song Dự trữ Quốc gia thành Dự trữ chiến lược”.
“Dự thảo Luật khẳng định rõ ràng hàng Dự trữ chiến lược bao quát cả hàng Dự trữ Quốc gia. Dự trữ chiến lược được xây dựng trên nền tảng của Dự trữ Quốc gia và mở rộng thêm các mục tiêu khác”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh.
Về các chính sách điều hành và tiêu chí cụ thể, Bộ trưởng nhấn mạnh cơ chế linh hoạt là cần thiết, không nên quy định cứng trong Luật.
“Chính phủ khi được giao sẽ quy định chi tiết các chính sách dự trữ quốc gia trong từng thời kỳ, mở đường cho việc ban hành Nghị định hướng dẫn, cho phép bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp tham gia sâu hơn”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng giải trình.
