Tuyển dụng viên chức cần minh bạch
Đại biểu Phạm Thị Minh Huệ (Đoàn ĐBQH Cần Thơ) cho rằng, Dự thảo Luật vẫn tồn tại những điểm chưa thống nhất giữa Điều 16 và Điều 3. Đại biểu dẫn chứng: “Khoản 4 Điều 3 đã quy định có chính sách ưu đãi đối với người có tài năng, nhưng sang khoản 5 Điều 16 lại không đề cập. Nguyên tắc tuyển dụng mà thiếu nhóm ‘người có tài năng’ là không phù hợp với định hướng chiến lược về thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao.”
Theo bà, việc thiếu thống nhất ngay trong nội tại Dự thảo Luật khiến cơ quan thực thi dễ lúng túng, dễ tạo kẽ hở trong áp dụng pháp luật.
Bên cạnh đó, đại biểu Phạm Thị Minh Huệ cũng nêu băn khoăn: “Dự thảo Luật cho phép đơn vị sự nghiệp có thẩm quyền tuyển dụng nhưng lại có thể đề xuất cơ quan cấp trên tuyển thay. Nếu không quy định rõ trường hợp nào được đề xuất, trường hợp nào phải tự thực hiện sẽ dễ dẫn tới tùy nghi trong áp dụng.”
Đại biểu cảnh báo nguy cơ hình thành “vùng xám” pháp lý như việc thích thì tuyển, không thích thì đẩy lên cấp trên. Điều này có thể dẫn đến tình trạng né tránh trách nhiệm, làm suy giảm tính chủ động của đơn vị sự nghiệp.
Liên quan đến quy định tuyển dụng theo vị trí việc làm, Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn ĐBQH Đồng Tháp) đánh giá cao hướng tiếp cận như Dự thảo Luật. Theo Đại biểu, đây là cách làm hiện đại, loại bỏ phương thức tuyển dụng theo biên chế mang tính hình thức trước đây.
“Trước đây thiếu biên chế năm nào tuyển năm đó, rồi vào đơn vị mới phân việc, dẫn đến bố trí nhân sự không chuyên môn. Nay dự thảo quy định tuyển đúng vị trí như kế toán, văn thư hay chuyên môn từng lĩnh vực là rất đúng.” - Đại biểu phân tích.
Tuy nhiên, đại biểu cũng cảnh báo việc tuyển dụng theo vị trí việc làm cần phải có tiêu chí, tiêu chuẩn, quy trình rõ ràng: “Thi tuyển hay xét tuyển đều phải công khai, minh bạch. Nếu không kiểm soát tốt, rất dễ trở lại tình trạng tuyển người nhà, người quen, mất công bằng trong cạnh tranh.”
Theo đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh), nếu không qui định chuẩn số hóa, không thi tuyển tập trung, rất khó bảo đảm khách quan và minh bạch. Đây cũng là giải pháp quan trọng trong bối cảnh nhiều nơi tổ chức thi tuyển nhỏ lẻ, dễ phát sinh tiêu cực.
“Cần quy định rõ thi tuyển viên chức được thực hiện tập trung, ứng dụng công nghệ số, kết nối dữ liệu quốc gia về viên chức để kiểm soát chất lượng đầu vào và tránh tuyển dụng kép.” - Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề xuất.
Cần có tiêu chí rõ ràng khi đánh giá viên chức
Về xếp loại chất lượng và sử dụng kết quả đánh giá, xếp loại chất lượng viên chức. Dự thảo quy định cấp có thẩm quyền được “xem xét, bố trí vào vị trí việc làm phù hợp ở trình độ thấp hơn hoặc cho thôi việc đối với trường hợp không hoàn thành nhiệm vụ hoặc không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ”. Đại biểu Vương Thị Hương (Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang) cho rằng, việc bổ sung thêm cụm từ “không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ” nếu không được định nghĩa rõ ràng, không có tiêu chí lượng hóa cụ thể sẽ thiếu căn cứ để triển khai trong thực tế, có thể áp dụng tùy tiện, thiếu minh bạch, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của viên chức...
“Có thể dẫn đến việc áp dụng tùy tiện, thiếu minh bạch, ảnh hưởng đến quyền lợi và lợi ích hợp pháp của viên chức, dễ dẫn đến khiếu nại, khiếu kiện, gây khó khăn cho công tác quản lý nhân sự. Vì vậy, đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu bỏ cụm từ “không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ” tại điểm c khoản 2 Điều 25 dự thảo Luật nhằm bảo đảm tính thống nhất, rõ ràng và khả thi trong thực tiễn” - Đại biểu Vương Thị Hương kiến nghị.
Đồng tình với ý kiến trên, đại biểu Tô Thị Bích Châu (Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh) cũng đề nghị cần phải ban hành khung tiêu chí định lượng và định tính cho từng nhóm chức danh nghề nghiệp gắn với bản mô tả công việc hết sức cụ thể.
“Thực tế hiện nay, cán bộ phường, xã có rất nhiều việc không tên ngoài những vị trí việc làm đã được phân công... Chúng ta không định lượng được công sức của người công chức phải bỏ ra, cũng như không có định tính như cách đánh giá hiện nay sẽ còn rất cào bằng. Nhiều khi chúng ta lại gộp lại theo kiểu “gọt chân cho vừa giầy” và như vậy sẽ không đồng đều về năng lực, không đồng đều về trách nhiệm.” - Đại biểu Tô Thị Bích Châu nhấn mạnh.
Viên chức được quyền từ chối nếu thấy nhiệm vụ trái pháp luật
Về quyền của viên chức về hoạt động nghề nghiệp quy định: “Viên chức được từ chối thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ nếu cho rằng công việc hoặc nhiệm vụ đó trái với quy định của pháp luật”. Theo đại biểu Vương Thị Hương (Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang), cần cân nhắc cụm từ “cho rằng” vì khi thực hiện có thể xảy ra tình trạng viên chức lạm dụng quyền từ chối để né tránh nhiệm vụ. Ngược lại, người dám từ chối thực hiện nhiệm vụ trái với pháp luật có thể bị trù dập, đánh giá không hoàn thành nhiệm vụ nếu như không có cơ chế bảo vệ rõ ràng.
Cùng quan điểm, theo đại biểu Phạm Thị Minh Huệ (Đoàn ĐBQH Cần Thơ), quy định như dự thảo sẽ khiến viên chức gặp khó, bởi việc "cho rằng" công việc nào đó trái quy định của pháp luật sẽ mang tính chủ quan, không có cơ sở để xác định.
Bà Huệ đề nghị cần nghiên cứu cụ thể nội dung này để có tính khả thi, vừa bảo vệ quyền của viên chức nhưng cũng vừa đảm bảo việc thi hành công vụ.
Tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội tại phiên thảo luận về dự án Luật Viên chức (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình cho biết Bộ Nội vụ sẽ rà soát, chỉnh lý bảo đảm nguyên tắc tạo điều kiện tối đa cho viên chức trong hoạt động nghề nghiệp nhưng đồng thời cũng phải bảo đảm tính minh bạch, không để tình trạng xung đột lợi ích và trục lợi chính sách.
Việc mở rộng quyền phải đi đôi với thiết kế các cơ chế bảo vệ sự liêm chính trong hoạt động công vụ, tránh việc lợi dụng quyền được làm thêm để thao túng hoặc sử dụng nguồn lực công cho mục đích tư.
Bộ trưởng Bộ Nội vụ cũng làm rõ nhiều ý kiến liên quan đến đổi mới đánh giá, xếp loại viên chức. Theo đó, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu và chỉnh lý theo hướng tăng cường đánh giá thường xuyên, dựa trên chất lượng dịch vụ sự nghiệp công và mức độ hài lòng của người dân.
Bộ Nội vụ cũng sẽ thúc đẩy ứng dụng công nghệ số, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về viên chức nhằm bảo đảm công khai, minh bạch trong đánh giá, quản lý và phát triển đội ngũ viên chức.
Thay mặt cơ quan soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Nội vụ cam kết tiếp tục rà soát để bảo đảm các quy định thống nhất, đồng bộ, khả thi, đáp ứng yêu cầu xây dựng đội ngũ viên chức chuyên nghiệp, phục vụ nhân dân ngày càng tốt hơn./.
