Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã quy định rõ: Mỗi người dân, mỗi cơ sở sản xuất, kinh doanh đều phải có trách nhiệm trong việc giảm thiểu ô nhiễm và quản lý chất thải đúng cách. Đối với rác thải sinh hoạt tại các hộ gia đình cần phân loại thành ít nhất ba nhóm trước khi đem đi thu gom: Thứ nhất là rác tái chế, gồm các vật liệu như chai nhựa, lon kim loại, giấy, bìa carton… có thể thu gom bán lại hoặc giao cho tổ thu gom tái chế. Thứ hai là rác thực phẩm, rác hữu cơ, như thức ăn thừa, rau củ quả hư… có thể dùng làm phân bón hoặc được thu gom riêng để ủ sinh học. Thứ ba là rác thải còn lại, như gạc bẩn, đầu lọc thuốc lá, đồ sứ vỡ… những loại này phải bỏ đúng quy định để tránh gây ô nhiễm.
Đã 4 năm nay, bà Nguyễn Thị An và nhiều gia đình khác ở phường Nam Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng đã chia rác thải của gia đình vào các thùng khác nhau: Màu xanh để những loại rác dễ phân hủy như: cọng rau, vỏ hoa quả….; Màu đỏ để những loại không thể tái chế như: Đồ sứ vỡ, tàn thuốc; Màu vàng là để các loại vỏ chai nhựa. Đặc biệt trước khi cho những loại rác để trong thùng màu vàng, bà đều rửa sạch sẽ. Việc phân loại rác tại nguồn như những gia đình ở phường Nam Đồ Sơn đang làm tưởng chừng là thói quen nhỏ nhưng đem lại ý nghĩa lớn cho đời sống cộng đồng trong việc bảo vệ môi trường.
Không chỉ dừng ở việc thu gom rác sinh hoạt, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 còn quy định rõ trách nhiệm của các cơ sở sản xuất, kinh doanh, trong đó yêu cầu doanh nghiệp phải phân tách rõ chất thải công nghiệp thông thường và chất thải nguy hại, tuyệt đối không trộn lẫn hoặc xả trực tiếp ra môi trường. Các loại rác có tính độc hại như pin, ắc quy, dầu thải, hóa chất, bóng đèn huỳnh quang… phải được lưu giữ riêng và giao cho đơn vị có giấy phép xử lý. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp sản xuất bao bì, pin, thiết bị điện tử, xe máy, ô tô… còn có nghĩa vụ thu hồi sản phẩm sau khi người tiêu dùng thải bỏ hoặc đóng tiền vào quỹ môi trường để Nhà nước tổ chức tái chế.
Luật sư Đặng Văn Cường – Văn phòng luật sư Chính Pháp – Đoàn luật sư thành phố Hà Nội cho biết: Khi sản xuất, kinh doanh, doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định trong việc bảo vệ môi trường được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường/2020, Nghị định 05/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 08/2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường…"Pháp luật cũng đã có những hình phạt cụ thể đối với những doanh nghiệp không tuân thủ theo quy định theo hướng xử phạt nghiêm những đối tượng không tuân thủ. Đây là biện pháp cần thiết khi phát triển kinh tế..." - Luật sư Cường nói.
Không ai mong một sự cố môi trường xảy ra, nhưng thực tế cho thấy, chỉ một bãi rác quá tải, một đường ống xả thải bị vỡ, một vụ cháy kho hóa chất… cũng đủ làm đảo lộn đời sống của cả cộng đồng, để lại hậu quả dai dẳng lên đất, nước, không khí và sức khỏe con người. Có một điều rõ ràng, nếu chờ sự cố xảy ra rồi mới loay hoay đối phó, cái giá phải trả luôn quá đắt. Chính vì vậy, chuẩn bị sẵn sàng tốt nhất các điều kiện để chủ động phòng, chống và khắc phục hậu quả do sự cố môi trường, chất thải gây ra không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành tài nguyên – môi trường hay lực lượng ứng cứu chuyên trách. Đó phải là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị, của từng doanh nghiệp trong mỗi dự án đầu tư, của từng khu công nghiệp, từng chính quyền cơ sở và cuối cùng là của mỗi người dân trong những lựa chọn nhỏ nhất hằng ngày./.
