Canh tác xanh, hiệu quả dài hạn
Tại vườn ca cao Xuân Lộc, ông Trương Văn Mỹ - Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp ca cao Suối Cát, xã Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai - cùng các chuyên gia đang trực tiếp tập huấn cho xã viên về phương pháp canh tác ca cao theo hướng xanh, tuần hoàn.
Phân bón được sản xuất từ đạm cá, xác bã thực vật; thuốc trừ sâu được ủ lên men từ cỏ xuyến chi. Cách làm này không chỉ an toàn cho người sản xuất mà còn giúp cải tạo đất, tạo điều kiện cho hệ vi sinh vật phát triển tự nhiên.
Theo ông Mỹ, trước đây, bà con chủ yếu sử dụng phân hóa học và thuốc trừ sâu. Khi sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP, dù đảm bảo an toàn nhưng vẫn phải dùng một phần hóa học. Vì vậy, hợp tác xã chuyển hẳn sang hướng sản xuất hữu cơ: thuốc trừ sâu từ cỏ xuyến chi, nấm bệnh thì phòng bằng chất đối kháng.
"Cách làm này tiết kiệm chi phí và mang lại hiệu quả lâu dài”, ông Mỹ cho biết.
Cách đây 5 năm, ông Mỹ bắt đầu vận động nông dân địa phương tham gia trồng ca cao theo hướng hữu cơ bền vững. Từ 22 thành viên ban đầu, đến nay hợp tác xã đã có 100 thành viên với diện tích canh tác trên 100 ha.
Khó khăn lớn nhất của nông nghiệp xanh, tuần hoàn là hiệu quả không thể nhìn thấy ngay. Tuy nhiên, sau 2–3 năm, cây khỏe hơn, năng suất cao hơn, chi phí sản xuất giảm đáng kể.
“Chi phí ban đầu có thể cao do thiếu kinh nghiệm, nhưng khi quen rồi thì chi phí thấp hơn nhiều so với sản xuất hóa học. Giá thành sản phẩm giảm, đảm bảo sức khỏe cho người sản xuất, người tiêu dùng và bảo vệ môi trường”, ông Mỹ nói.
Hiện nay, khoảng một nửa số thành viên của Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp ca cao Suối Cát đã chuyển sang canh tác theo hướng tuần hoàn. Đây cũng là vùng lên men ca cao được đánh giá tốt nhất cả nước.
Từ nguồn nguyên liệu đạt chuẩn GlobalGAP, nhiều sản phẩm mang thương hiệu “Ca cao Thành Ý” đã ra đời như rượu, vang, bột ca cao, bơ, socola. Trong đó, hai sản phẩm bột ca cao nguyên chất và socola sữa được chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh. Sản phẩm của hợp tác xã hiện đã có mặt tại nhiều thị trường khó tính như Nhật Bản, Mỹ và châu Âu.
Trước đây, nhiều hộ dân trồng điều cho thu nhập thấp, nay chuyển sang trồng ca cao với doanh thu từ 500 đến 700 triệu đồng/ha/năm. Bên cạnh việc tập huấn kỹ thuật, hợp tác xã còn ký kết bao tiêu sản phẩm với các doanh nghiệp như Marou và Protos, đảm bảo đầu ra ổn định cho nông dân.
“Việc tham gia hợp tác xã hoàn toàn tự nguyện. Khi thấy rõ lợi ích, bà con chủ động tham gia. Ca cao là cây công nghiệp dài ngày, tuổi thọ từ 30 đến 50 năm, nên cần sự kiên trì”, ông Mỹ chia sẻ.
Gia tăng giá trị từ phụ phẩm
Không chỉ với cây ca cao, mô hình nông nghiệp tuần hoàn còn được triển khai hiệu quả tại vùng nguyên liệu chuối rộng 300 ha của Hợp tác xã Thanh Bình, xã Thanh Bình, tỉnh Đồng Nai.
Theo ông Lý Minh Hùng, Giám đốc Hợp tác xã Thanh Bình, bên cạnh chuối tươi xuất khẩu, những quả không đạt tiêu chuẩn do côn trùng hoặc va đập được đưa vào chế biến thức ăn chăn nuôi, chuối sấy giòn, sấy dẻo hoặc bột chuối. Đặc biệt, phần thân và lá chuối - trước đây thường bị bỏ đi - nay được tận dụng triệt để.
“Trước kia, thân chuối chủ yếu cho gia súc ăn nhưng không sử dụng hết, phần lớn trở thành gánh nặng môi trường. Giờ đây, chúng tôi tận dụng thân chuối làm nguyên liệu đan lát, tạo sợi chuối và tiến tới các sản phẩm có giá trị cao hơn”, ông Hùng cho biết.
Hợp tác xã cũng sử dụng chế phẩm vi sinh để băm nhỏ, ủ thân chuối thành phân bón hữu cơ, vừa giảm chi phí đầu vào, vừa cải tạo đất. Những năm gần đây, hợp tác xã đầu tư máy se sợi, đưa ra thị trường nhiều sản phẩm từ bẹ chuối như: ba lô, giỏ xách, đồ gia dụng dùng một lần, thảm dệt, tấm cách nhiệt.
Ông Hùng gọi đây là “giá trị gia tăng”, giúp 67 thành viên hợp tác xã có thu nhập ổn định nhờ cây chuối.
“Chúng tôi chọn sản phẩm ngách, sản phẩm giá trị gia tăng để xây dựng thương hiệu. Quan điểm là đất khỏe thì cây khỏe, cây khỏe thì ít bệnh. Nếu thu nhập từ quả chuối là 100 thì thu nhập từ phụ phẩm cũng đạt khoảng 20 triệu”, ông Hùng nói.
Hướng đi cho nông nghiệp xanh
Phát triển nông nghiệp tuần hoàn đang trở thành xu hướng tất yếu trong tiến trình xây dựng nền nông nghiệp bền vững. Đây là mô hình sản xuất khép kín, trong đó các phụ phẩm nông nghiệp như phân, rơm rạ, chất thải hữu cơ… được tái sử dụng tối đa, trở thành nguyên liệu đầu vào cho các khâu khác trong chu trình sản xuất. Cách làm này giúp giảm thiểu chất thải, tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả kinh tế và bảo vệ môi trường.
Các nguyên tắc cốt lõi của nông nghiệp tuần hoàn bao gồm giảm thiểu chất thải và ô nhiễm, tái sử dụng và tái chế tài nguyên, đồng thời tái tạo các nguồn lực tự nhiên. Trên thực tế, nhiều mô hình đang cho thấy hiệu quả rõ rệt khi vừa tăng năng suất, giảm chi phí đầu vào, thân thiện với môi trường, vừa tạo ra các sản phẩm sạch được người tiêu dùng ưa chuộng.
Thực tiễn từ các mô hình ca cao Xuân Lộc và chuối Thanh Bình cho thấy, phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp không chỉ giúp tiết kiệm tài nguyên, giảm chi phí và bảo vệ môi trường mà còn mở ra hướng sản xuất hiện đại, bền vững, gia tăng thu nhập cho nông dân.
Khi nông dân thay đổi tư duy sản xuất, doanh nghiệp đồng hành và hợp tác xã đóng vai trò dẫn dắt, “nông nghiệp xanh - tuần hoàn” không còn là lý thuyết, mà đã trở thành con đường tạo ra giá trị thực sự cho người dân, doanh nghiệp và xã hội.
Nghe audio tại đây:
