Nghị định 08/2022/NĐ-CP ban hành ngày 10/01/2022 và có hiệu lực từ ngày ký gồm 13 chương, 169 điều, quy định chi tiết nhiều nội dung của Luật Bảo vệ môi trường 2020 như: bảo vệ các thành phần môi trường, phân vùng môi trường, đánh giá môi trường chiến lược & tác động môi trường, giấy phép môi trường, quản lý chất thải, trách nhiệm tái chế sản phẩm – bao bì, quan trắc môi trường, hệ thống dữ liệu môi trường, phòng ngừa & ứng phó sự cố môi trường, bồi thường thiệt hại, quản lý nhà nước, kiểm tra – thanh tra.

Nghị định 08/2022 quy định: Mỗi cơ sở sản xuất, kinh doanh có nguy cơ gây ô nhiễm phải xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố môi trường, trong đó nêu rõ dự báo nguy cơ, các kịch bản có thể xảy ra, biện pháp ứng phó và trách nhiệm của từng bộ phận trong quá trình xử lý sự cố. Kế hoạch này cần được lập sớm, thường xuyên cập nhật và áp dụng thực tế trong quá trình hoạt động của đơn vị. Nội dung của kế hoạch phải bao gồm đầy đủ các phần như: phân tích nguy cơ, xác định nguồn gây sự cố, quy trình ứng phó, phương án huy động nhân lực – vật lực, phân công nhiệm vụ cụ thể, cơ chế phối hợp với các lực lượng bên ngoài, phương án thông tin cảnh báo, biện pháp khắc phục và kế hoạch giám sát sau sự cố. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ thẩm định hoặc phê duyệt kế hoạch này nếu pháp luật quy định, đồng thời có trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc triển khai trong thực tế.

Luật sư Hà Huy Phong - Trưởng ban Pháp chế, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam nhìn nhận, các kế hoạch này là cơ sở pháp lý để xử lý giữa doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh với Nhà nước. "Việc lập kế hoạch là nghĩa vụ của doanh nghiệp phải thực hiện và là cơ sở để cơ quan nhà nước kiểm tra thực tế các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh thực hiện có đúng với cam kết của mình hay không" - Luật sư Phong nói.

Nếu chẳng may trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh để xảy ra sự cố phải ngay lập tức khoanh vùng khu vực bị ảnh hưởng, cách ly nguồn gây ô nhiễm, ngăn chặn sự lan rộng ra môi trường xung quanh và thông báo công khai, kịp thời cho chính quyền địa phương và cộng đồng dân cư. Việc khắc phục hậu quả phải được tiến hành theo đúng quy định, bao gồm làm sạch môi trường, điều tra xác định nguyên nhân và bồi thường thiệt hại nếu có. Cơ quan quản lý nhà nước có quyền kiểm tra đột xuất việc lập và thực hiện kế hoạch ứng phó sự cố tại các cơ sở khi phát hiện dấu hiệu vi phạm, đảm bảo mọi hành vi gây ô nhiễm đều được xử lý đúng quy định pháp luật.

PGS.TS Nguyễn Thế Chinh – nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường cho rằng, dù pháp luật về môi trường đã có từ lâu, thế nhưng kinh tế ngày càng phát triển thì pháp luật cần phải cập nhật, thay đổi. "Đi đôi với tăng trưởng kinh tế thì phải bảo vệ môi trường. Luật BVMT/2020 và Nghị 08 quy định rõ các doanh nghiệp hay cơ sở sản xuất kinh doanh phải có kế hoạch triển khai về môi trường… đây là điều cần thiết", ông Chinh khẳng định.

Để sự cố môi trường không trở thành thảm họa thì ý thức, trách nhiệm của từng cơ sở, từng doanh nghiệp là vô cùng quan trọng và phải luôn quan tâm, chú trọng trong công tác chủ động phòng ngừa sự cố. Cùng với đó, chính quyền cơ sở và các cơ quan có trách nhiệm cũng cần phải siết chặt công tác kiểm tra việc chấp hành, nếu sai phạm phải xử lý nghiêm minh, không để lọt bất kỳ hành vi vi phạm nào đã, đang và sẽ xảy ra./.