Nghe chương trình tại đây:
Kỷ nguyên tin tức tính bằng giây
Nhận báo cáo dày 48 trang được tải từ mã QR của ban tổ chức, Hà Thị Thanh – cộng tác viên một tờ báo mạng điện tử không phải ngồi di chuột, dán mắt vào màn hình đọc từng trang, phân tích từng biểu đồ. Thanh up load tài liệu này cho cộng sự của mình là CHAT GPT.
"Em thường đưa AI (trí tuệ nhân tạo) phân tích, hoàn thiện bài viết thì tốc độ ra tin nhanh hơn. AI phát triển nhiều nên diễn đạt cũng logic" - áp lực tin lên nhanh là động lực để các phóng viên khám phá các công cụ AI nhiều hơn và sử dụng hiệu quả hơn.
Bất kỳ ai cũng có thể sử dụng Chat GPT miễn phí. Để phục vụ cho khối lượng công việc của một phóng viên điện tử làm cả text, ảnh, video trên các nền tảng số, Thanh quyết định chi 20$ mỗi tháng để đăng ký bản Plus.
"Trước đây chỉnh sửa hình ảnh phải dùng photoshop hoặc các ứng dụng khác thì khá nặng máy và tốn thời gian, có khi cả ngày. Có AI xử lý hình ảnh nhanh hơn về màu sắc, làm gọn hơn", khoảng 30 phút là Thanh đã có thể lên tin bài kèm ảnh.
Trung bình mỗi năm, báo chí nước ta sản xuất 40 triệu tin bài được đẩy lên hệ thống, 20 nghìn giờ phát thanh và 50 nghìn giờ truyền hình. Bà Đặng Thị Phương Thảo – Phó Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch cho rằng, công nghệ sẽ là thách thức lớn với nghề báo, đòi hỏi cả về chất lượng và số lượng.
"Kỷ nguyên tin tức tính bằng giây nên dẫn đến việc đưa thông tin thiếu kiểm chứng" - bà Thảo nói, để mỗi dòng tin đến công chúng được chính xác cần có tâm của nhà báo.
Trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ đơn thuần là công cụ hỗ trợ mà đã và đang định hình lại toàn bộ hệ sinh thái báo chí truyền thống. Những thay đổi không chỉ dừng lại ở kỹ thuật sản xuất tin bài hay cơ chế phân phối nội dung mà còn tác động đến tư duy nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp của người làm báo và thậm chí ít nhiều là cả mô hình kinh doanh báo chí.
TS Nguyễn Nga Huyền, Phó chủ nhiệm bộ môn Truyền thông - Marketing, trường Quản trị và Kinh doanh, ĐHQG Hà Nội cho rằng, AI đang buộc các cơ sở đào tạo báo chí phải có những phương hướng điều chỉnh lại chương trình đào tạo; từ kỹ năng viết tay hay phỏng vấn truyền thống đã phải chuyển sang kỹ năng kiểm chứng thông tin số, sử dụng công cụ AI hỗ trợ sản xuất nội dung, kể cả bổ sung các nguyên tắc đạo đức trong việc sử dụng AI vào bộ nguyên tắc đạo đức báo chí.
"AI không chỉ hỗ trợ mà nó đang lập trình lại cái cách mà báo chí hoạt động từ sản xuất đến phân phối, từ nội dung đến đạo đức. Chính vì thế đòi hỏi người làm báo phải học cách sống chung với AI một cách rất bản lĩnh và rất đạo đức", TS Nguyễn Nga Huyền nhận định.
Các tòa soạn báo chí trên thế giới đều đang chuyển mình. Đó là các công cụ hỗ trợ để tạo tin bài đúng trend, công cụ đo lường sự quan tâm của mạng xã hội…Viết giờ đây không chỉ cần đúng, cần hay mà còn cần phải phù hợp với thuật toán nền tảng.
Phóng viên Hùng Võ của Vietnamplus (Thông tấn xã Việt Nam) cho biết sử dụng AI không xấu nhưng để có những sản phẩm báo chí chất lượng, chạm vào trái tim người đọc thì nó cần trí tuệ, cảm xúc của con người.
"AI không thể thay thế được bộ não con người vì AI không có trái tim, nó không nhận thức được đạo đức trong sản phẩm tạo ra" - với Hùng Võ ngôn ngữ của AI đơn giản là sự sắp xếp câu chữ tròn vành rõ nét.
Trong cuộc hội thảo gần đây về báo chí và AI, một nhà báo từng lên tiếng rằng: hãy xem AI như người yêu, rất cần nó nhưng phải luôn hoài nghi.
Trong kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo, một câu lệnh cũng có thể tạo ra tin tức và câu chuyện được dàn dựng video đẹp mắt khiến người xem khó phân biệt thật và giả. Người làm báo tiếp tục đối diện với thách thức vô hình - với chính cộng sự ảo của mình đó là AI.
Thực tiễn đã chứng minh: một mình AI không thể đưa tin hấp dẫn được, nó là sự kết hợp giữa trực giác báo chí và trí tuệ máy móc. Công nghệ có thể thay bạn xử lý dữ liệu, dựng hình, viết tít, nhưng công nghệ không thể thay thế được tấm lòng, trực giác và sự tử tế của một con người có nghề. Làm báo hôm nay, là phải có đầu lạnh – để kiểm chứng, và trái tim nóng – để không vô cảm.
Nhà báo Nguyễn Tiến Anh Tuấn – báo điện tử Dân trí là phóng viên ảnh có nhiều năm kinh nghiệm. Anh thừa nhận AI có thể tạo ảnh, tạo video mượt mà, nhưng với anh thứ AI mang lại đó là sự thích thú chứ không phải độ sâu lắng.
"Chúng tôi có công cụ khảo sát độc giả và họ phản hồi không hề thích ảnh minh họa bởi AI vì không có cảm xúc" - báo điện tử Dân trí đã loại bỏ việc sử dụng AI tạo ảnh minh họa.
Nhà báo hay người viết promt giỏi?
AI có thể hỗ trợ phóng viên thực hiện rất nhiều công việc, từ viết tin, dựng video đến mô phỏng các cuộc phỏng vấn giả định. Ở một mức độ nhất định, nó hoàn toàn có thể thay thế một phần công việc của người làm báo.
TS Nguyễn Nga Huyền cho rằng có một điều mà AI chưa thể và có lẽ sẽ không bao giờ làm được, đó là trở thành con người.
"Nhà báo là những người có khả năng cảm nhận, phân tích và nhìn ra bản chất xã hội ẩn sau một hiện tượng. AI không thể thâm nhập vào các góc khuất của đời sống như các nhà báo điều tra, cũng không thể thực hiện nghiệp vụ báo chí để tạo ra những tác phẩm mang chiều sâu thông tin và tính phản biện cao".
Trả lời VOV2 trong chương trình "Cuộc sống chuyển động" phát sóng ngày 20/6, Tiến sĩ Nguyễn Nga Huyền cho rằng, người làm báo cần có 4 năng lực cốt lõi để không bị AI vượt mặt:
-Đó là tư duy phản biện và khả năng chọn lọc, đánh giá thông tin. Nhà báo cần biết cách đặt câu hỏi đúng, phân tích ngữ cảnh, truy vết và xác minh nguồn tin một cách chính xác.
-Nhà báo cần có khả năng kiến tạo góc nhìn nhân văn và chiều sâu trong câu chuyện. Một bài báo hay không chỉ đến từ câu cú chuẩn xác, mà còn đến từ cảm xúc, tính phát hiện và giá trị xã hội mà nó mang lại. Đó là những điều mà AI rất khó thay thế.
-Khả năng cộng tác liên ngành cũng ngày càng quan trọng. Trong môi trường công nghệ phát triển nhanh chóng, nhà báo không thể làm việc độc lập như trước mà cần phối hợp với các chuyên gia dữ liệu, kỹ sư phần mềm, nhà thiết kế UX... để tạo ra những sản phẩm báo chí cạnh tranh, cá nhân hóa như megastory, longform.
-Đạo đức nghề nghiệp và kỹ năng kiểm chứng thông tin là điều không thể thiếu. Khi AI có thể giả giọng, giả mặt,… tạo ra nội dung sai lệch, thì nhà báo phải là những "bức tường lửa" bảo vệ sự thật.
"Thay vì cạnh tranh với AI về tốc độ, người làm báo nên nâng cấp bản thân ở những khía cạnh mà AI chưa thể thay thế – từ tư duy, cảm xúc, tính nhân văn cho tới trách nhiệm xã hội" - TS Nga Huyền nhận định.
Nếu không có tư duy báo chí, trách nhiệm làm nghề, chúng ta sẽ chỉ có những nhà báo biết tạo câu lệnh giỏi (promt).
