Mời các bạn bấm nút nghe nội dung:
Trước đề xuất cần có lộ trình tăng tuổi hưu trước năm 2035 lên 65 tuổi, giúp đất nước mỗi năm có thêm 5 triệu lao động, góp phần đảm bảo mục tiêu tăng trưởng 10%/năm, hiện có nhiều ý kiến cho rằng chưa hợp lý.
Thực tế hiện nay, chúng ta đang trong lộ trình nâng độ tuổi nghỉ hưu, dự kiến đến năm 2028 sẽ là 62 tuổi với Nam và 60 tuổi với nữ vào năm 2035. Việc nâng tuổi hưu lên 65 theo bà Phạm Thị Thu Lan, nguyên Viện Phó Viện Công nhân và Công đoàn, trước tiên cần xem xét, so sánh, tìm hiểu những quốc gia tăng tuổi nghỉ hưu.
“Thường ở những quốc gia có dân số già, tỉ lệ người cao tuổi cao và cơ cấu kinh tế, xã hội chủ yếu dựa vào dịch vụ và tri thức, ít dùng lao động vật lý. Tăng tuổi nghỉ hưu trong điều kiện này không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe người lao động”, bà Thu Lan phân tích.
Nhìn trở lại trong nước, chúng ta đang trong giai đoạn “dân số vàng”, dự kiến của các chuyên gia sẽ kéo dài đến 2036. Và nền kinh tế Việt Nam hiện vẫn chủ yếu sử dụng nguồn lao động giá rẻ, sử dụng sức lực, chưa chuyển được sang kinh tế tri thức và dịch vụ. Việc tăng tuổi nghỉ hưu lên 65, đồng nghĩa tăng thêm lao động lớn tuổi bà Thu Lan khẳng định chưa phù hợp giai đoạn hiện nay.
"Mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số ở đây sẽ hiệu quả dựa vào tăng năng suất dựa vào tăng vốn, tăng công nghệ, hàm lượng tri thức, kĩ thuật quản lí thay vì dựa trên sức lao động của 5 triệu lao động cao tuổi", bà Lan nhấn mạnh.
Xu thế phát triển bền vững cũng được nhiều quốc gia hướng tới. Liên Hợp quốc định nghĩa phát triển bền vững thể hiện ở việc đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng tới thế hệ tương lai.
“Chúng ta thêm 5 triệu lao động, dùng lao động thể chất đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số sẽ không bền vững bởi khi vắt kiệt sức lao động sẽ khó để chuyển sang nền kinh tế tri thức. Khi chuyển đổi buộc phải chậm lại để có thời gian đầu tư vào ngành mới, vào đào tạo con người, vào máy móc thiết bị cũng như phát triển thị trường. Và như vậy không thể nào tăng trưởng ngay được. Còn nếu chọn tăng trưởng ngay, chúng ta sẽ lãng phí cả thập kỉ “Dân số vàng”, bà Thu Lan khẳng định.
Dự báo năm nay, Việt Nam đạt đỉnh “cơ cấu dân số vàng”, đồng nghĩa lao động cũng đạt đỉnh và rồi giảm đi, đề xuất này xét ở góc độ nào đó cũng đáng được xem như một sự đóng góp cá nhân đáng trân trọng cho sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, nhìn trong tổng thể bối cảnh mặt bằng kinh tế, xã hội, y tế của chúng ta giữa các địa phương, vùng miền và với thế giới, việc thực thi sẽ gặp khó cho cả người lao động lẫn đơn vị sử dụng. Bước vào tuổi sau 60, sức lao động của các cá nhân đều có xu hướng giảm. Cùng với đó, các doanh nghiệp cũng sẽ không có nhu cầu, không muốn tuyển dụng lao động cao tuổi.
Kinh nghiệm có thể xem như gia tài quý nhất với lao động lâu năm. Nhưng với sự thay đổi như vũ bão của thế giới về công nghệ như hiện nay, người lao động cao tuổi không chỉ hạn chế về sức khỏe thể chất mà còn gặp khó khi thay đổi về kĩ năng, kiến thức mới mẻ.
Thực tế, Điều 2 Nghị định số 50/2022/NĐ-CP của Chính phủ đã quy định về nghỉ hưu ở tuổi cao hơn đối với viên chức trong đơn vị sự nghiệp công lập, những viên chức được phép nghỉ hưu ở tuổi cao hơn quy định. Tức là chúng ta cũng đã có chính sách để những lao động chất lượng và bản thân họ đủ điều kiện sức khỏe để tiếp tục cống hiến.
“Chúng ta phải hiểu rằng mục đích của thực hiện tuổi nghỉ hưu nhằm bảo vệ cho người lao động, tránh tình trạng làm việc quá sức. Thực tế nhiều người nghỉ hưu 5,10 năm vẫn tiếp tục làm việc với vai trò chuyên gia, bản thân các đơn vị sử dụng cũng rất cần đội ngũ này, tức là dựa hoàn toàn vào quy luật cung cầu của thị trường lao động. Việc nâng tuổi lao động theo tôi cần đi kèm thay đổi của toàn bộ nền kinh tế, dựa chủ yếu trên kinh tế tri thức”.
Ở chiều ngược lại, Việt Nam cũng đã có những cơ chế đặc thù cho những lao động bị ảnh hưởng tới sức khỏe tinh thần, thể chất từ môi trường làm việc, cho phép họ được lựa chọn thời gian nghỉ sớm hơn như các công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc lao động suy giảm sức lao động…
Kết quả thống kê trong quý 3 năm nay, cả nước có khoảng hơn 1,6 triệu thanh niên từ 15 đến 24 tuổi không có việc làm và không tham gia học tập, đào tạo. Con số này cho thấy Việt Nam chưa thực sự tận dụng hết lao động trẻ. Việc xác định tuổi nghỉ hưu ngoài giá trị cho chính lao động có tuổi cũng cần tạo cơ hội tiếp cận, tìm kiếm việc làm của lao động trẻ.
Kéo dài tuổi nghỉ hưu cho phép đơn vị, doanh nghiệp tận dụng được nguồn lao động sẵn có, không tốn chi phí đào tạo lại…Nhưng đồng thời sẽ lấy đi cơ hội việc làm cho lao động trẻ dồi dào và nhiều năng lượng. Thực tế này bà Thu Lan cho rằng cần có những nghiên cứu, đánh giá cụ thể và có chính sách phù hợp để cân đối cũng như sử dụng hiệu quả nguồn lao động trẻ, nối tiếp, kế cận lao động có kinh nghiệm nhưng đang hạn chế dần về sức khỏe cũng như khả năng cập nhật nhanh công nghệ.
Với sự phát triển công nghệ, sự xuất hiện AI, rõ ràng thế giới đang chứng kiến sự thay đổi ngoạn mục khi lao động đông, giá rẻ sẽ dần không còn là ưu thế. Để tăng năng suất lao động, không chỉ trông chờ vào số lượng mà người lao động cần được đào tạo hay tự học hỏi, cập nhật không ngừng. Và ở đây, các doanh nghiệp, đơn vị sử dụng lao động cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ về chương trình đào tạo, về chính sách hỗ trợ cho lao động học tập, nâng cao trình độ mới hi vọng có được nguồn lao động chất lượng.
