Ngày 17/5/2205, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số chính sách đặc biệt nhằm phát triển kinh tế tư nhân và thúc đẩy môi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh. Nghị quyết đã tạo ra một “không gian phát triển” công bằng, minh bạch, nơi mọi doanh nghiệp, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh đều có cơ hội phát triển như nhau. Nghị quyết này được kỳ vọng sẽ khơi thông nguồn lực, giải phóng sức sáng tạo, để khu vực tư nhân thực sự trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế.
Trong nhiều năm qua, nỗi lo “thanh tra, kiểm tra chồng chéo” đã trở thành gánh nặng đối với không ít doanh nghiệp. Có doanh nghiệp chỉ trong một năm phải tiếp tới 3-4 đoàn thanh tra từ các cấp, làm gián đoạn hoạt động sản xuất, gây tốn kém và mất niềm tin vào tính minh bạch của quản lý nhà nước.
Nghị quyết 198 đã đặt ra một nguyên tắc hoàn toàn mới: Mỗi đơn vị chỉ bị thanh tra, kiểm tra tối đa một lần trong năm, trừ khi có dấu hiệu vi phạm rõ ràng. Không được tiến hành đồng thời thanh tra và kiểm tra cùng nội dung trong cùng năm. Kết luận và kế hoạch thanh tra phải được công khai, minh bạch để người dân và doanh nghiệp có thể giám sát.
"Một hoạt động thanh tra mà 2-3 lần thì ảnh hưởng rất lớn đến các hoạt động của doanh nghiệp. Tôi nghĩ đây là một bước chuyển biến rất là lớn và được thể chế hóa trong quy định của luật là 1 năm thì doanh nghiệp chỉ tiếp 1 đoàn thanh tra. Đây là một hỗ trợ doanh nghiệp rất là lớn" - Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cho biết.
Không chỉ cải cách tần suất thanh tra, Nghị quyết 198 còn nhấn mạnh chuyển đổi số trong công tác kiểm tra, giám sát. Thay vì đoàn công tác trực tiếp đến doanh nghiệp, hoạt động kiểm tra sẽ được thực hiện trực tuyến, dựa trên dữ liệu điện tử và hệ thống thông tin quốc gia. Điều này giúp tiết kiệm chi phí, tránh tình trạng “gặp mặt - xin cho”, đồng thời tăng cường tính công khai và khách quan trong quá trình đánh giá. Doanh nghiệp tuân thủ tốt quy định còn được miễn kiểm tra thực địa, thay vào đó là hình thức giám sát từ xa thông qua hệ thống báo cáo và dữ liệu định kỳ.
Một điểm mới quan trọng khác là quy định xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng thanh tra, kiểm tra để nhũng nhiễu doanh nghiệp. Theo đó, mọi hành vi gây phiền hà, gợi ý chi phí ngoài quy định, hoặc cố tình chậm trễ kết luận, đều bị xem xét kỷ luật nghiêm khắc. Đồng thời, Nghị quyết cũng nghiêm cấm cơ quan báo chí, tổ chức, cá nhân đưa tin sai lệch, gây ảnh hưởng tiêu cực đến doanh nghiệp.
Theo ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hội đồng quản trị công ty GP Invest, điều này giúp xây dựng một môi trường làm việc liêm chính, trong sạch, củng cố niềm tin giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp: "Có những cái mà chúng tôi phải làm thủ tục đi lại 6-7 tháng. Cho nên nội dung của Nghị quyết là một liều thuốc kích thích, làm cho tất cả các doanh nghiệp tăng thêm sự tự tin, thay vì là xin - cho thì thành đối tượng được phục vụ, thủ tục hành chính sẽ rất đơn giản".
Một trong những thay đổi được các chuyên gia đánh giá là “bước ngoặt thể chế”, đó là chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Trước đây, doanh nghiệp phải trải qua hàng loạt thủ tục cấp phép, chứng nhận trước khi được hoạt động. Nay, Nghị quyết quy định chỉ cần đáp ứng tiêu chí cơ bản ban đầu, còn việc giám sát tuân thủ sẽ được thực hiện sau khi hoạt động, dựa trên kết quả thực tế. Cách làm này giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian gia nhập thị trường, giảm chi phí hành chính, đồng thời vẫn đảm bảo kỷ luật, minh bạch trong vận hành.
Điểm nhấn cuối cùng và cũng là tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết 198, là không phân biệt đối xử giữa các thành phần kinh tế. Dù là doanh nghiệp nhà nước, tư nhân hay có vốn đầu tư nước ngoài, tất cả đều bình đẳng trong việc tiếp cận vốn, đất đai, tài nguyên, nhân lực, công nghệ và dữ liệu. Nhà nước cũng sẽ xử lý nghiêm hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh, cạnh tranh không lành mạnh hoặc độc quyền, đồng thời khuyến khích tinh thần hợp tác - sáng tạo - minh bạch trong kinh doanh.
Nghị quyết 198/2025/QH15 không chỉ là sự thay đổi trong cơ chế thanh tra, kiểm tra, mà còn là bước tiến lớn trong tư duy quản trị quốc gia, lấy doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ, lấy minh bạch làm nền tảng cho niềm tin, và lấy cạnh tranh công bằng làm động lực phát triển. Khi thủ tục được đơn giản hóa, khi cán bộ công quyền hành xử chuẩn mực, và khi mọi doanh nghiệp đều được đối xử bình đẳng, nền kinh tế Việt Nam sẽ thực sự trở thành một môi trường đầu tư hấp dẫn, bền vững và hội nhập.
