Cuối giờ chiều (4/11), Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) Nguyễn Kim Sơn có bài phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề được các đại biểu nêu tại phiên thảo luận về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025.
Một trong những vấn đề được các đại biểu Quốc hội băn khoăn về việc in và phát hành sách giáo khoa liệu có lợi ích nhóm hay không? Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định, trong vài năm qua, ngành giáo dục đã chấn chỉnh rất nhiều về vấn đề này.
"Đã có một vài người liên quan đến việc tổ chức đấu thầu giấy in, phát hành sách phạm pháp đều được bắt mang đi. Cũng mong đại biểu chỉ rõ còn những nhóm nào theo đuổi lợi ích không hợp pháp, chỉ ra những nhóm đó ở đâu để chúng tôi phối hợp với Bộ Công an, Viện kiểm sát bắt mang đi tiếp", Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói.
Cũng liên quan đến lĩnh vực GD-ĐT, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi - Đoàn ĐBQH tỉnh Bến Tre kiến nghị cần tháo gỡ khó khăn cho các trung tâm giáo dục nghề nghiệp, giáo dục thường xuyên.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi, sau sáp nhập các trung tâm dạy nghề, trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm kỹ thuật tổng hợp - hướng nghiệp công lập cấp huyện tồn tại những bất cập, hạn chế liên quan đến vị trí pháp lý, cơ chế quản lý...
Giải trình về vướng mắc này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn thừa nhận đây là vấn đề khó khăn, vướng mắc đang có thực.
Bộ trưởng cho biết, hiện nay cả nước có 92 trung tâm thuộc quản lý của Sở Giáo dục và Đào tạo, 526 trung tâm do Sở Lao động, Thương binh và xã hội hoặc UBND quận, huyện, thị xã quản lý.
“Tức là về vấn đề chủ thể quản lý, điều hành hiện nay đang rất đa dạng. Trong các văn bản quy định hiện nay, có Thông tư 39 quy định về quy chế tổ chức và hoạt động của Trung tâm giáo dục nghề nghiệp- Giáo dục thường xuyên và Luật Giáo dục ra đời lại quy định về chức năng, nhiệm vụ quản lý, theo đó, Bộ GD-ĐT đã ban hành Thông tư số 01 để làm căn cứ pháp lý để quản lý hệ thống các trung tâm này. Tuy nhiên vẫn còn một số điểm vướng”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn thừa nhận.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, trong thời gian tới, Bộ GD-ĐT sẽ phối hợp với Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội để xử lý vấn đề liên quan đến Thông tư 39. Bên cạnh đó đề xuất với Chính phủ sửa sửa đổi Nghị định 127 về trách nhiệm quản lý nhà nước về giáo dục, trong đó xem xét trung tâm giáo dục thường xuyên, giáo dục nghề nghiệp trực thuộc đầu mối nào thì hợp lý.
Mô hình lấy đào tạo sơ cấp, trung cấp dần dần không còn phù hợp
Liên quan đến việc phân bổ, hướng nghiệp cho học sinh theo Quyết định số 522/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án "Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025", Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, hiện nay học sinh phải đối mặt với sức ép rất lớn khi thi vào lớp 10.
"Do vậy, đã đến lúc chúng ta cần phải đánh giá một cách đầy đủ sau một thời gian triển khai Quyết định 522, để xem công thức 70% học sinh THCS học tiếp lên THPT và 30% phân luồng sau THCS cũng như tỉ lệ phân luồng 60/40 học sinh sau THPT mức độ phù hợp nó còn đến đâu, bởi đây là căn cứ mà rất nhiều địa phương dựa vào để chuẩn bị cơ sở vật chất cho học sinh sau THPT theo học hệ thống các trường THPT công lập", Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói.
Bên cạnh đó, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng cho rằng, việc tính tỉ lệ (học sinh theo học nghề, học đại học) cần mềm dẻo hơn theo hướng phù hợp với sự thay đổi về nguồn nhân lực trong nước và thế giới.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, số liệu thống kê trong 10 năm của UNESCO, tỷ lệ thanh niên trong độ tuổi 15 - 24 theo học các trình độ giáo dục nghề nghiệp của Việt Nam có xu hướng tăng khá trong khu vực và cao hơn hẳn mức trung bình của Đông Á, Đông Nam Á; tăng từ 5,2% đến 9,2%; xấp xỉ bằng mức trung bình của Châu Âu, Bắc Mỹ, giữ ổn định trong phạm vi 17,0 – 17,9%.
Trong khi đó, số liệu thống kê từ năm 2021 -2023 của Bộ GD-ĐT cho thấy, tỉ lệ người học đại học trong độ tuổi từ 18 - 22 của Việt Nam mới chỉ đạt 22,9% đến xấp xỉ 30%.
Chúng ta chỉ ở mức bình quân của các nước trung bình và thấp hơn rất nhiều với các nước trong khu vực. Ví dụ: Thái Lan 34,8%, Singapo 54,9%, Đức 44,2%, Anh 44,36% và Mỹ xấp xỉ 46%. Và thấp hơn hẳn những nước có thu nhập trung bình cao (gần 37%).
"Như vậy, mô hình hình tháp nhọn truyền thống là lấy cơ sở là đào tạo sơ cấp, trung cấp dần dần không còn phù hợp. Mức độ đáy của trình độ đào tạo nghề nghiệp đang dần dần tiệm cận lấy trình độ đại học làm chuẩn. Vì vậy, cần tính toán lại ở tầm vĩ mô cơ cấu và quan điểm giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học. Quan điểm thầy - thợ trong đào tạo nhân lực chất lượng cao cũng đang tiệm cận với nhau, rất khó phân biệt đâu là thầy, đâu là thợ trong việc đào tạo các ngành nghề chất lượng cao và mũi nhọn", Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn phân tích.
Về nội dung đào tạo nhân lực chất lượng cao cho các ngành nghề mới nổi, các ngành công nghệ kỹ thuật mũi nhọn, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, trong bối cảnh nền kinh tế với tỷ trọng các doanh nghiệp FDI khá lớn.
Đặc điểm của doanh nghiệp FDI là thường sẽ đem theo những lĩnh vực mới vào Việt Nam và việc chúng ta đã chuẩn bị được đầy đủ nguồn nhân lực hay chưa vẫn luôn là câu hỏi khó trả lời.
“Cần phải phân tích hết được những khó khăn của việc đào tạo nhân lực đáp ứng cho các doanh nghiệp FDI. Kế hoạch và sự chủ động trong tương lai cần phải tăng lên thì mới có thể đáp ứng được”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói.
