2 nhà khoa học nhận giải thưởng Tạ Quảng Bửu
Năm 2022, Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Quốc gia – Cơ quan Thường trực Giải thưởng (NAFOSTED) đã nhận được 48 hồ sơ đăng ký tham gia giải thưởng. Từ 48 hồ sơ đề cử/ứng cử, các Hội đồng khoa học chuyên ngành đã nhất trí đề cử 5 hồ sơ cho giải thưởng chính và giải thưởng trẻ.
Hội đồng Giải thưởng đã đề xuất 2 nhà khoa học để Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ trao tặng Giải thưởng chính (Không có giải thưởng trẻ).
Kết quả, Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2022 được trao cho 2 nhà khoa học là GS. TSKH. Ngô Việt Trung - Viện Toán học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), lĩnh vực Toán học với công trình "Depth functions of symbolic powers of homogeneous ideals” và PGS.TS. Nguyễn Thị Lệ Thu - Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh), lĩnh vực Hóa học với công trình “Tailoring the Hard–Soft Interface with Dynamic Diels-Alder Linkages in Polyurethanes: Toward Superior Mechanical Properties and Healability at Mild Temperature".
Công trình của GS.TSKH. Ngô Việt Trung và TS. Nguyễn Đăng Hợp nghiên cứu một bất biến rất cơ bản của Idean là độ sâu, giải quyết được 3 bài toán mở liên quan đến tính tăng của hàm độ sâu, tính hội tụ của hàm độ sâu và tính đạt được mức tuần hoàn cho trước của hàm độ sâu.
Đây là lần đầu tiên một công trình thực hiện tại Việt Nam được đăng trên tạp chí Inventiones Mathematicae, nằm trong số ít tạp chí toán học hàng đầu thế giới.
Xúc động vì giải thưởng mang tên ân nhân
Tại lễ trao giải thưởng, GS. TSKH Ngô Việt Trung chia sẻ: “Tôi rất vinh dự và xúc động khi nhận được giải thưởng Tạ Quang Bửu. Vinh dự vì giải thưởng Tạ Quang Bửu được đánh giá rất cao trong cộng đồng khoa học Việt Nam. Xúc động vì GS. Tạ Quang Bửu hay tôi vẫn gọi là bác Tạ Quang Bửu đã thay đổi cuộc đời tôi.
Ít người người biết rằng thời phổ thông, tôi bị liệt và phải đi nạng. Mặc dù thi đủ điểm để du học ở các nước xã hội chủ nghĩa nhưng không có nước nào nhận vì lý do sức khỏe”.
GS.TSKH Ngô Việt Trung cho biết, chính GS Tạ Quang Bửu đã can thiệp trực tiếp để ông được sang Cộng hòa dân chủ Đức học toán, được điều trị để đi lại gần như bình thường như bây giờ. “Với giải thưởng này, tôi xin được kính dâng hương hồn của GS.Tạ Quang Bửu”.
Công trình của PGS.TS. Nguyễn Thị Lệ Thu và cộng sự đã nghiên cứu chế tạo một hệ vật liệu polyuretan mới - polyme tự lãnh với cấu trúc chứa liên kết thuận nghịch Diels-Alder không nằm ngẫu nhiên mà được thiết kế đặc biệt sắp xếp tại bề mặt phân cách giữa pha cứng và pha mềm của polyuretan.
Vật liệu có thể “tự lành” khi xuất hiện vết rạn tế vi giúp sản phẩm có tuổi thọ sử dụng cao, nhờ đó giảm thiểu chi phí sửa chữa, đem lại hiệu quả ứng dụng và hiệu quả kinh tế, giúp tiết kiệm năng lượng, tài nguyên và chất thải.
Kết quả nghiên cứu của PGS.TS Nguyễn Thị Lệ Thu và cộng sự đã góp phần xây dựng một hướng nghiên cứu mới của thế giới, khởi đầu cho việc phát triển các sản phẩm vật liệu mới “tự lành” ở Việt Nam.
PGS.TS Nguyễn Thị Lệ Thu cho biết, năm 2013 Diễn đàn kinh tế thế giới bình chọn vật liệu tự lành là một trong 10 công nghệ nổi trội nhất, cũng là năm nhóm nghiên cứu hình thành tại khoa công nghệ vật liệu Trường Đại học Bách Khoa, Đại học Quốc gia TPHCM.
Công trình được lựa chọn trao giải năm nay là một trong số nghiên cứu mà nhóm theo đuổi bắt đầu từ cảm hứng của xu hướng bùng nổ các nghiên cứu vật liệu tự lành, vật liệu thông minh trên thế giới.
“Mặc dù quá trình từ nghiên cứu cơ bản đến thương mại hóa vật liệu mới này vẫn đang là thử thách cho các nhà khoa học. Cho dù kết quả nhóm đạt được mới là bước đầu và con đường đến ứng dụng thực tế vẫn còn dài nhưng những hiểu biết tích lũy được từ các nghiên cứu này là động lực thúc đẩy chúng tôi theo đuổi niềm đam mê nghiên cứu của mình", PGS.TS Nguyễn Thị Lệ Thu chia sẻ.
“Năm nay chưa có giải thưởng cho nhà khoa học trẻ nhưng không có nghĩa chúng ta chưa có công trình xuất sắc của nhà khoa học trẻ”. GS.TS Nguyễn Hải Nam -Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng Tạ Quang Bửu nhận định.
“Tôi nghĩ có thể do trong cơ cấu giải thưởng, chúng ta có 3 giải thưởng chính nhưng chỉ có một giải thưởng trẻ. Với uy tín giải thưởng trong những năm vừa qua nên có thể một số nhà khoa học trẻ chưa mạnh dạn tự tin đăng ký tham gia giải thưởng. Điều này đặt ra cho ban tổ chức năm sau cần có giải pháp thu hút thêm nhiều nhà khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ tham giải thưởng. Các cơ sở nghiên cứu, các hội đồng khoa học các cấp cũng cần có thêm trách nhiệm trong việc tiến cử các công trình xuất sắc tham gia giải thưởng. Nếu được, Bộ KH&CN nghiên cứu, điều chỉnh cơ cấu giải thưởng, tăng giải thưởng cho các nhà khoa học trẻ”
Tốc độ tăng trưởng bình quân công bố quốc tế của Việt Nam 25.68%/năm
Ngày Khoa học và Công nghệ năm nay, với quyết tâm toàn ngành chung sức vượt qua khó khăn, khắc phục hậu quả dịch bệnh, Bộ KH&CN lựa chọn chủ đề "KH-CN và đổi mới sáng tạo đẩy nhanh quá trình phục hồi phát triển kinh tế xã hội", với mong muốn ngành khoa học công nghệ việt nam đóng góp thiết thực mạnh mẽ hơn, khẳng định vai trò quan trọng trong quá trình xây dựng đất nước phục hồi kinh tế.
Trong khuôn khổ ngày KH&CN, Bộ KH&CN tổ chức nhiều hoạt động như Ngày hội STEM, Hội nghị các nhà khoa học trẻ và Trao giải cuộc thi sáng kiến khoa học năm 2022, Lễ phát động văn hóa đọc trong ngành Khoa học và Công nghệ, mở cửa các phòng thí nghiệm.
Đặc biệt là Lễ trao giải thưởng Tạ Quang Bửu dành cho các nhà khoa học có thành tựu nổi bật trong nghiên cứu cơ bản.
Phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng đánh giá, những năm qua khoa học cơ bản đã được quan tâm đầu tư. Đặc biệt phải kể đến chương trình tài trợ nghiên cứu cơ bản thông qua Quỹ phát triển KH&CN quốc gia triển khai năm 2009, khoa học cơ bản Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ và thành tựu nổi bật.
Giai đoạn 2016-2020, tốc độ tăng trưởng bình quân công bố quốc tế của Việt Nam 25.68%/năm. Trong đó, các công bố do Quỹ phát triển KH&CN quốc gia tài trợ chiếm khoảng 60% số lượng công bố trên các tạp chí khoa học thuộc hệ thống Web of Science là kết quả các nhiệm vụ sử dụng ngân sách nhà nước.
Bên cạnh công bố khoa học quốc tế, nghiên cứu cơ bản đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trên khắp cả nước. Trong đó hình thành nhiều nhóm nghiên cứu mạnh trong các lĩnh vực, đạt trình độ tương đương với khu vực và quốc tế.
Để đẩy mạnh hơn nữa khoa học cơ bản của Việt Nam trong thời gian tới Bộ KH&CN chú trọng đầu tư đúng mức cho nghiên cứu cơ bản, khuyến khích thu hút doanh nghiệp KH&CN đầu tư cho nghiên cứu ứng dụng. Đồng thời kiện toàn hệ thống tổ chức KH&CN theo hướng khuyến khích tự chủ, đẩy mạnh kết nối giữa trường đại học, Viện nghiên cứu và các doanh nghiệp, tạo điều kiện để nghiên cứu cơ bản là nền tảng góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, đưa đất nước bền vững đi lên./.
