Giản dị và thân thiện, cởi mở là những cảm nhận của bất kỳ người nào có dịp gặp gỡ, trò chuyện, tiếp xúc với GS.TS Phan Mạnh Hưởng (hiện công tác giảng dạy ở Đại học Nam Florida Hoa Kỳ). Thân thiện, cởi mở đến mức một đồng nghiệp của ông đang giảng ở 1 trường Đại học ở Việt Nam nói rằng "GS Hưởng còn Việt Nam hơn nhiều GS Việt Nam". Nói như thế đủ biết, sống và làm việc xa quê hương 15 năm nay (chưa kể thời gian đi học cao học, làm luận văn tiến sĩ) nhưng GS Phan Mạnh Hưởng vẫn giữ vẹn nguyên "chất" của một người Việt Nam từ giọng nói âm hưởng vùng quê Bắc Bộ đến sự thân thiện cùng rất nhiều thói quen và những niềm yêu thích dân dã của một người "sinh ra từ làng".
Sinh ra từ làng (Thôn Nguyệt Giám, xã Minh Tân, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình), học trường làng (THPT Bình Thanh) nhưng một cơ duyên đã khiến cho cậu học trò thông minh nhưng nghịch ngợm ham chơi Phan Mạnh Hưởng bén duyên với con đường học hành và nghiên cứu . Đó là một mùa hè năm học lớp 9, tình cờ ra Ninh Bình chơi với chị gái, Phan Mạnh Hưởng thấy có lớp học ôn luyện thi vào lớp 10 ở gần nhà chị. Tò mò ngó nghiêng xem các bạn học cái gì nhưng Hưởng lại được các thầy chú ý và gọi vào học cùng các bạn. Cách dạy của thầy đã đánh thức khả năng tu duy sáng tạo của cậu học trò nghịch ngợm để rồi khi về lại quê, Hưởng thi đỗ với số điểm rất cao vào trường THPT Bình Thanh (Kiến Xương, Thái Bình) và cũng từ đây Hưởng nuôi quyết tâm phải thi vào Đại học Tổng hợp Hà Nội ngành Vật lý mà cậu rất yêu thích.
Đỗ Đại học đúng ngành mình chọn (Vật lý), cậu học sinh trường huyện lại một lần nữa may mắn gặp GS Nguyễn Châu - bậc "cây đa, cây đề" của khoa Vật lý, những câu chuyện thầy kể sau chuyến công tác đi dự hội thảo quốc tế về đã khích lệ cậu sinh viên Phan Mạnh Hưởng tham gia nghiên cứu khoa học. Những bước đi chập chững của cậu sinh viên đã được sự dìu dắt nhiệt tình của GS Nguyễn Châu và những bậc đàn anh như GS.TS Nguyễn Hữu Đức ... để rồi ngọn lửa đam mê khoa học trong anh bùng lên, tấm gương của các thầy là ngọn hải đăng dẫn đường cho chàng sinh viên sinh ra từ làng đi tiếp con đường khoa học và đạt được rất nhiều thành tựu. Đặc biệt tấm gương và nhân cách của những người thầy đã giúp cho GS Phan Mạnh Hưởng luôn ý thức về vai trò dẫn dắt, vai trò của người truyền cảm hứng cho học trò của những người thầy. Ông nói: "Khi ngồi nói chuyện với các học trò. Tôi thường coi các bạn ấy giống như những người bạn, người em, người thân của mình. Ngoài gọi là thầy trò trên phương diện giúp các bạn trưởng thành về kiến thức thì vấn đề con người rất quan trọng. Một nhà khoa học có xuất sắc đến mấy nhưng không có một nhân cách đúng của một con người thì cũng sẽ không thành công. Đó là những gì mà tôi truyền lại cho các học trò của mình cũng như khi trao đổi với các bạn bè đồng nghiệp, chúng tôi đều nhấn mạnh về điều đó".
GS. Phan Mạnh Hưởng cho biết: "Tấm gương của những người thầy ở Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN luôn là điểm tựa của ông trong những chặng đường khoa học và niềm đam mê mà ông theo đuổi".
GS Phan Mạnh Hưởng (thứ hai từ phải sang) cùng người thầy yêu quý của mình GS.TS Nguyễn Châu và 2 nghiên cứu sinh do ông hướng dẫn.
GS.TS Phan Mạnh Hưởng nguyên là sinh viên Khóa 41, Khoa Vật lý, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội. Sau khi tốt nghiệp, GS.TS Phan Mạnh Hưởng làm việc tại Trung tâm Khoa học Vật liệu - Khoa Vật lý và hoàn thành bậc cao học của Trường ĐH Chungbuk (Hàn Quốc). Sau đó, ông nhận học bổng của Chính phủ Anh làm nghiên cứu sinh và bảo vệ thành công luận án tiến sĩ năm 2006 tại ĐH Bristol (Vương quốc Anh).Sau một thời gian làm việc tại ĐH Bristol, GS.TS Phan Mạnh Hưởng đã chuyển đến Đại học Nam Florida và làm việc từ năm 2008 đến nay.
GS.TS Phan Mạnh Hưởng hiện là Trưởng ban biên tập cho 3 tạp chí quốc tế uy tín (Journal of Science: Advanced Materials and Devices, Applied Sciences, Scientific Reports) và là thành viên hội đồng biên tập, thành viên phản biện cho nhiều tạp chí khoa học quốc tế.
Với hơn 300 bài báo công bố trên các tạp chí thuộc danh mục ISI, các công trình nghiên cứu này đã được trích dẫn trên 14.000 lần, với chỉ số h-index là 57 - là một trong những nhà khoa học có chỉ số trích dẫn khoa học hàng đầu của thế giới trong lĩnh vực Từ học.
GS.TS Phan Mạnh Hưởng được cộng đồng khoa học đánh giá là một trong những chuyên gia hàng đầu về lĩnh vực nghiên cứu vật liệu nano từ siêu mỏng, vật liệu từ nhiệt (dạng gốm và dạng dây) cho ứng dụng lạnh từ, vật liệu từ mềm (dạng băng và dạng dây) cho các ứng dụng cảm biến từ trở khổng lồ và cảm biến sinh học, vật liệu nano từ cho các ứng dụng trong lĩnh vực y sinh (điều trị ung thư).
Năm 2017, 2019 và 2021, vượt qua hàng trăm nhà nghiên cứu khoa học xuất sắc, GS.TS Phan Mạnh Hưởng giành giải thưởng nghiên cứu xuất sắc do Đại học Nam Florida trao tặng.
Năm 2018, GS.TS Phan Mạnh Hưởng nhận giải thưởng Giáo sư hướng dẫn nghiên cứu sinh xuất sắc nhất năm do Đại học Nam Florida trao tặng.
Cũng trong năm 2018, GS.TS Phan Mạnh Hưởng vinh dự được ĐH Quốc gia Hà Nội trao tặng Kỷ niệm chương vì những đóng góp quan trọng trong việc phát triển và đưa Tạp chí khoa học: Vật liệu và Linh kiện tiên tiến vào hệ thống WoS và Scopus.
Năm 2022, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tổ chức lễ trao bằng Tiến sĩ danh dự cho GS.TS Phan Mạnh Hưởng.
Cũng trong năm 2022, GS.TS Phan Mạnh Hưởng vinh dự được trao tặng bằng khen của Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ Việt Nam cho những đóng góp xuất sắc của GS trong lĩnh vực khoa học Vật lý của Việt Nam.
Không chỉ tập trung xây dựng sự nghiêp cá nhân, GS.TS Phan Mạnh Hưởng luôn đau đáu về quê nhà. Ngay từ khi mới bắt đầu sự nghiệp nghiên cứu và giảng dạy ở Đại học nam Floriada (Hoa Kỳ) anh đã bắt đầu gây dựng mạng lưới kết nối các nhà Khoa học trong lĩnh vực Vật lý tổ chức các nhóm nghiên cứu và các Hội thảo quốc tế để hỗ trợ cho các nhà khoa học Việt Nam. Không những thế, việc liên tục trở về trường ĐH Khoa học Tự nhiên ( ĐHQG Hà Nội) để cũng các thầy các bạn nghiên cứu nhiều đề tài khoa học có giá trị và tìm học bổng cho những sinh viên Việt Nam đi học tập nghiên cứu ở các trường ĐH lớn trên thế giới. Đặc biệt, GS Phan Mạnh Hưởng đã cùng GS.TS Nguyễn Hữu Đức xây dựng tạp chí Khoa học uy tín quốc tế cho Đại học Quốc gia Hà Nội điều mà rất nhiều nhà khoa học Việt Nam mong đợi.
Trong câu chuyện "trở về và cống hiến" với VOV2 nhân Tết Nguyên đán 2023, GS Phan Mạnh Hưởng chia sẻ: “Người Việt Nam đi tới bất cứ đâu đều khẳng định được vai trò của mình, đều thể hiện được giá trị trong đa dạng ngành nghề. Những người Việt làm việc ở nước ngoài như chúng tôi đã dành cả thanh xuân, nhiệt huyết để theo đuổi đam mê của mình. Chúng tôi muốn sử dụng những gì mình đã được học hỏi, rèn luyện, tu dưỡng ở nước ngoài trở về giúp đỡ các nhà khoa học Việt Nam, các bạn trẻ có điều kiện được phát huy năng lực của mình tốt hơn nữa trong tương lai”.
Trả lời cho quan niệm "trở về", GS.TS Phan Mạnh Hưởng cho rằng: "Phần lớn nhà khoa học Việt đều đang trăn trở và có cho mình những câu trả lời riêng nhưng tựu chung lại đều có mong muốn phát triển bản thân để trở thành một người có ích cho xã hội, sau đó mang những hiểu biết của mình về đóng góp cho quê hương. Với cá nhân tôi khi đem câu hỏi này tới hỏi những người thầy của tôi, họ đã cho tôi lời khuyên rất chân thành là: hãy chọn những nơi mà mình có thể đóng góp tốt nhất. Bởi vì khoa học là không thuộc về phạm vi lãnh thổ nào cả, khoa học là toàn cầu. Khi mình trở thành một nhà khoa học xuất sắc, có uy tín thì việc mình đóng góp cho quê hương, giúp đỡ các nhà khoa học Việt Nam thì sự trở về đó còn mang nhiều ý nghĩa hơn .Sau khi lắng nghe lời khuyên và tìm hiểu tôi quyết định lựa chọn con đường bản thân mình ở lại nước ngoài rèn luyện trở thành nhà khoa học uy tín. Hiện tại, bản thân tôi đã đủ điều kiện để trở về nước, đóng góp cho quê hương thông qua những nhịp cầu trao đổi khoa học, trao đổi sinh viên, tổ chức các hội thảo quốc tế, thậm chí cùng hướng dẫn nghiên cứu sinh với các thầy các cô ở Việt Nam. Không chỉ bản thân tôi mà còn rất nhiều nhà khoa học trẻ Việt Nam đều như vậy. Thực tế sau 10 năm làm việc ở Mỹ và châu Âu, đội ngũ nhà khoa học Việt Nam rất hùng hậu. Đây là thời khắc của sự chuyển giao, tôi tin rằng năm 2023 là cột mốc của sự chuyển giao đó."
GS Phan Mạnh Hưởng có một niềm tin rất chắc chắn vào sự phát triển và hướng đi của nền khoa học công nghệ nước nhà. Ông nhắc lại cuộc gặp mặt Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt khi Bộ trưởng nhấn mạnh sự kết nối giữa các nhà khoa học trong nước và các nhà khoa học là người Việt Nam ở ngoài nước để chuyển giao công nghệ, cộng tác, hợp tác với các nhà khoa học Việt Nam, phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh, liên ngành để giải quyết những vấn đề mang tính chất liên ngành, liên lĩnh vực. Bên cạnh đó những chương trình học bổng của Chính phủ đã giúp cho các nhà khoa học của Việt Nam được ra nước ngoài đào tạo một cách chính quy và rất nhiều người quay trở về cống hiến cho đất nước và bây giờ họ là những cộng đồng rất mạnh. Chúng ta cần có hai đầu cầu để kết nối thành một cây cầu vững chắc. GS Phan Mạnh Hưởng cho rằng đây là điểm nhấn mà trong tương lai, khoa học công nghệ Việt Nam sẽ có một cú hích rất lớn. Trong chương trình phát triển trọng điểm đến năm 2030, Bộ Khoa học và Công nghệ rất chú trọng đến việc kết nối giữa khoa học trong và ngoài nước để nâng tầm nền khoa học của Việt Nam và tôi rất kỳ vọng vào chuyện đó.
Tết Quý Mão 2023 với GS Phan Mạnh Hưởng là một cái Tết đáng nhớ. Sau 15 năm ăn Tết xa nhà, năm nay GS đã trở về đón Tết cổ truyền với cha mẹ ở quê hương. Được Đảng, Chính phủ mời tham dự Lễ gặp mặt Kiều bào tại Phủ chủ tịch, được vinh dự đại diện cho cộng đồng người Việt ở nước ngoài phát biểu cảm tưởng, với GS Phan Mạnh Hưởng, đó vừa là sự ghi nhận vừa là niềm tự hào và là sự khích lệ không chỉ cá nhân GS mà với tất cả những người con đất Việt đang sống và làm việc ở xa quê hương.
Sinh ra từ làng, đi thật xa để học tập rồi đem những tinh hoa, những kiến thức ấy quay trở lại hỗ trợ đồng nghiệp, thúc đẩy sự học tập, nghiên cứu ... là cách mà GS Phan Mạnh Hưởng lựa chọn. Là nhà khoa học nổi tiếng nhưng về quê, tự tay vào bếp gói bánh chưng, làm bánh ... tận tâm chăm sóc cha già, mẹ yếu, thăm hỏi bạn bè người thân... Cái cách mà nhà khoa học này làm, chất nhân văn mà nhà khoa học này sống ... khiến người ta rưng rưng ... bởi anh sinh ra từ làng và luôn nghĩ về làng!
