Đề xuất Bộ GD&ĐT biên soạn thêm một bộ SGK ở đâu ra?
Những ngày qua dư luận đặc biệt quan tâm đến đề xuất nghiên cứu, giao Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) làm một bộ sách giáo khoa (SGK). Đề xuất này “nóng” lên là vì kinh phí để thực hiện ước tính lên tới 400 tỷ đồng. Tuy nhiên, đấy cũng chưa hẳn là vấn đề khiến các đại biểu nghi ngại. Trao đổi với phóng viên VOV2 bên hành lang nghị trường, bà Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) cho biết đề xuất này bắt nguồn từ một đợt giám sát của Quốc hội cách đây không lâu. “Trong năm 2023 có cuộc giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018. Trong kết luận, đoàn giám sát nêu rõ là Bộ GD&ĐT chưa thực hiện nội dung biên soạn SGK và yêu cầu tiếp tục thực hiện nhiệm vụ này”, bà Nga nêu rõ.
Bà Nga cho biết Quốc hội khóa XIV ban hành Nghị quyết 51 về lĩnh vực giáo dục. Nội dung trong đó nêu rất rõ việc thực hiện “một chương trình và nhiều bộ SGK”. Đây là bước để thể chế hóa quan điểm của Đảng trong Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Tức là chúng ta có một chương trình, nhiều bộ SGK, trong đó có một bộ SGK do Bộ GD&ĐT biên soạn và phát hành. Tuy nhiên, khi thực hiện, Bộ GD&ĐT gặp khó khăn và đã xin điều chỉnh nội dung của Nghị quyết của Quốc hội. Lý do, theo báo cáo của Bộ GD&ĐT là lúc đó đã có những bộ SGK khác được Bộ thẩm định và đã xuất bản, đủ điều kiện để dạy cho học sinh. Một lý do nữa khiến Bộ khó triển khai là không mời được đủ tác giả viết SGK, vì lúc đấy các tác giả đang tham gia với các tổ chức và cá nhân khác để biên soạn các bộ SGK khác, thiếu nguồn nhân lực viết sách. Hơn thế nữa, thời điểm đó, Bộ GD&ĐT đang bắt tay thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018, quá nhiều việc phải làm. Cho tới gần đây, khi có kết luận của Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì mới có đề xuất nghiên cứu, giao Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) làm một bộ SGK nữa.
Có thực sự cần thêm bộ SGK của Bộ GD&ĐT?
Theo GS.TS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội, “lãng phí” không phải là vấn đề nếu như việc biên soạn thêm một bộ sách do Bộ GD&ĐT thực hiện là cần thiết và đem lại hiệu quả.
GS.TS Hoàng Văn Cường cho rằng Nghị quyết 88, Quốc hội khóa XIII đã thông qua là thể hiện nhận thức tiến bộ của chúng ta trong việc tạo ra một môi trường giáo dục khai phóng, người học được lựa chọn kiến thức và tự tạo lập kiến thức cho mình. Để đạt được điều đó, người học cần có nhiều bộ sách, đồng thời có quyền lựa chọn các cách thức tiếp cận của mỗi bộ sách. Người học không phải tuân thủ từng từ trong sách và không phải học thuộc lòng. Thay vào đó, người học sẽ tự tạo cho mình kiến thức và sẽ tự thể hiện được ý chí của mình, chứ không phải nói lại như trong sách mà dân gian vẫn hay nói là “học vẹt”.
Bà Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương) cũng có chung quan điểm “vẫn cần thêm những bộ SGK nữa”. Tuy nhiên, bà Nga nêu rõ thời điểm này Bộ GD&ĐT không nên biên soạn. “Nếu hỏi có cần thêm bộ sách nữa không, tôi cho rằng vẫn cần. Cần thêm nhưng không có nghĩa là cần đến sách của Bộ GD&ĐT. Cần là vì trong Nghị quyết của Quốc hội cũng như trong chủ trương thực hiện một chương trình nhiều bộ SGK, chúng ta không nói bao nhiêu bộ. SGK dù sao cũng là một mặt hàng, cho dù là hàng đặc biệt, khi càng có nhiều nhà cung cấp, càng nhiều hàng thì càng có sựa lựa chọn phong phú khác nhau. Như chúng ta khi đi mua hàng, không có sự lựa chọn nào thì chúng ta bắt buộc phải mua một mặt hàng duy nhất. Còn khi có nhiều mặt hàng thì rõ ràng quyền được lựa chọn của mình tốt hơn, lợi ích của mình tốt hơn. Khi đó, tôi sẽ chọn những gì tốt nhất, phù hợp với tôi”, bà Nga phân tích. Trên cơ sở đó, bà Nga cho rằng khi có thêm một hoặc nhiều bộ sách giáo khoa nữa thì người được lợi nhiều nhất là học sinh, giáo viên và phụ huynh. Lớn hơn nữa là nền giáo dục nước nhà. “Khi có nhiều bộ sách giáo khoa, giáo viên và học sinh không bị lệ thuộc vào sách nữa. Nó sẽ triệt tiêu được cách dạy vẹt và học vẹt. Chúng ta sẽ xây dựng được một thế hệ công dân mới không suy nghĩ theo lối mòn, không hành động dập khuôn. Các em sẽ tự tin, có bản lĩnh, phản ứng linh hoạt trong cuộc sống. Đấy là cái đích chúng ta hướng đến”, bà Nga khẳng định.
Nếu cần thì khi nào Bộ GD&ĐT biên soạn?
Theo GS.TS Hoàng Văn Cường, nếu Bộ GD&ĐT tiến hành biên soạn thêm một bộ SGK vào thời điểm này sẽ tác động tiêu cực đến chủ chương đổi mới toàn diện và căn bản nền giáo dục. “Chúng ta mới bước sang năm thứ 4 của quá trình triển khai đổi mới mà quá trình của nó là 10 năm. Về sách giáo khoa, chúng ta đồng ý rằng những bộ sách giáo khoa hiện tại có thể chưa hoàn hảo nhưng tôi cho rằng đấy không phải là vấn đề. Quan trọng là chúng ta phải xác định rõ là hướng đi của chúng ta đã đúng hay chưa? Nếu đúng thì chúng ta phải kiên định với hướng đi đó. Chứ đang đi giữa chừng mà chúng ta thay đổi về mặt chiến lược thì chúng ta sẽ phá vỡ chương trình”, GS.TS Hoàng Văn Cường phân tích.
Bà Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương) cũng cho rằng lúc, nếu Bộ GD&ĐT biên soạn và ban hành thêm một bộ SGK sẽ dẫn đến nguy cơ “phá sản” chủ trương đổi mới giáo dục “một chương trình, nhiều bộ SGK. Cùng với đó sẽ nảy sinh nhiều vấn đề. Trước hết là nguy cơ “độc quyền” về SGK.
“Nếu Bộ GD&ĐT biên soạn thêm bộ SGK nữa thì rất dễ rơi vào độc quyền, khó tránh khỏi tình trạng giáo viên vì muốn an toàn, họ sẽ chọn ngay bộ sách của Bộ. Bởi lẽ, theo tinh thần của chương trình đổi mới, có bao nhiêu bộ SGK thì giáo viên phải đọc hết ngần đấy bộ. Sau đó họ sẽ phải so sánh, đối chiếu từng bộ với nhau để tìm ra một bộ sách ưu việt nhất, phù hợp nhất với đối tượng học sinh của mình. Việc chọn sách thực sự rất tốn thời gian, khó khăn và vất vả. Hơn nữa, trong quy định thì cũng không bó buộc các trường không được dạy các bộ sách giáo khoa giống nhau. Do đó, các trường, các tỉnh, thậm chí cả nước có thể cùng chọn một bộ SGK”, bà Nga phân tích.
Theo bà Nga, Bộ GD&ĐT vẫn nên biên soạn một bộ SGK nhưng vào một thời điểm khác. Đó là khi chúng ta đã chuẩn bị kỹ các điều kiện về hạ tầng, nhất là đội ngũ giáo viên. Còn trước mắt, cần tập trung nâng cao trình độ, thay đổi tư duy cho đội ngũ giáo viên. “Hiện tại, chúng ta đang sử dụng một đội ngũ giáo viên mấy chục năm giảng dạy chương trình cũ để chuyển sang chương trình mới mà chỉ đơn thuần là đưa cho người ta bộ SGK mới và có vài ngày tập huấn. Toàn bộ tư duy của giáo viên chưa chuyển kịp sang chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tôi lấy ví dụ về việc dạy liên môn ở cấp trung học cơ sở, chúng ta vẫn sử dụng giáo viên được đào tạo dạy đơn môn để dạy cho học sinh”, bà Nga nêu thực tế.
Cơ sở vật chất hiện cũng chưa đáp ứng cho việc giảng dạy theo chương trình đổi mới. “Hạ tầng vẫn chưa theo kịp việc đổi mới. Như lớp học chẳng hạn, chúng ta vẫn sử dụng hệ thống trường lớp cũ. Mọi người cứ nghĩ trường lớp cũ thì đã làm sao?! Chả lẽ phải xây thêm trường lớp mới?! Nhưng, trong chương trình giáo dục phổ thông mới, chúng ta tăng sự tương tác của học sinh nên kết cấu chương trình các em học sinh làm việc nhóm rất nhiều. Song, hiện chúng ta vẫn chỉ có những lớp học theo truyền thống, gồm bảng đen ở trên, bàn ghế kê ở dưới, giáo viên độc thoại ở trên và học sinh nhìn lên thầy, cô. Rồi, chương trình giáo dục phổ thông mới yêu cầu nhiều hoạt động trải nghiệm cho học sinh nhưng ngân sách nhà nước giao vẫn giao như cũ”, bà Nga cho biết. Vì thế, theo bà Nga, Bộ GD&ĐT chỉ nên biên soạn bộ SGK như đề cập trong Nghị quyết của Quốc hội khi các điều kiện về hạ tầng được đảm bảo. Thêm vào đó là sự thay đổi về nhận thức của cộng đồng trong việc đổi mới chương trình giáo dục. “Tôi nghĩ khi nào tự mỗi bản thân giáo viên, học sinh và phụ huynh đều hiểu rõ về ý nghĩa, lợi ích của việc lựa chọn SGK, khi nào họ cảm thấy việc lựa chọn đó thỏa mái như mình đi mua đồ ở siêu thị, không có áp lực nào khiến họ phải mua mặt hàng này hay mặt hàng kia mà sẽ lựa chọn cái gì phù hợp nhất với mình, không nhất thiết phải theo ai cả, thì khi đó mới nên có thêm bộ sách giáo khoa của Bộ GD&Đào tạo”, bà Nga nhấn mạnh.
