Nhiều hội thảo về chủ đề này nhằm cải thiện nâng cao chất lượng dạy và học Toán đã được các trường đào tạo sư phạm tổ chức và nhận được sự quan tâm của nhiều nhà Toán học, nhà giáo, nhà quản lý.
Mới đây Hội thảo "Niềm tin trong dạy và học Toán" đã được trường ĐH Giáo dục - ĐHQGHN tổ chức tại Hà Nội với sự tham gia của rất nhiều nhà nghiên cứu, nhà giáo đến từ các trường ĐH có đào tạo lĩnh vực Toán trong cả nước.
Niềm tin trong dạy và học Toán
Toán học từ lâu đã khẳng định vai trò và tầm quan trọng đặc biệt trong mọi lĩnh vực đời sống kinh tế xã hội ở mọi thời đại. Xã hội càng phát triển, khoa học công nghệ lên ngôi, vị thế của môn toán lại càng được khẳng định. Tuy nhiên, tỷ lệ những người theo học ngành toán, tỷ lệ học sinh, sinh viên yêu thích môn toán còn rất thấp.
Mấy năm gần đây, chủ đề niềm tin trong dạy và học toán đã được một số nhà khoa học, nhóm nghiên cứu triển khai. PGSTS Nguyễn Chí Thành- Trưởng khoa Sư phạm trường ĐH Giáo dục - ĐHQG HN chia sẻ: Có 3 lý do khiến nhóm nghiên cứu và các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu vấn đề niềm tin trong dạy và học Toán đối với giáo viên và học sinh.
Lý do thứ nhất, Toán học ứng dụng nhiều trong cuộc sống nhưng chưa được miêu tả một cách tường minh nên nhiều học sinh không thích học toán, ngay cả tuyển sinh Đại học, nhiều sinh viên không chọn học toán mà chọn lĩnh vực quản trị, kinh tế hoặc lĩnh vực khoa học xã hội…
Lý do thứ 2, chúng ta nhấn mạnh đổi mới giáo dục, tăng cường giáo dục STEM và đặt ra tầm quan trọng của việc nghiên cứu về niềm tin.
Lý do thứ 3: Hiện nay các hoạt động dạy và học kể cả đối với môn toán đều được ứng dụng AI. Tuy nhiên nhiều người cho rằng điều này làm giảm giá trị, giảm cảm xúc đối với học toán.
Theo PGS.TS Nguyễn Chí Thành, đề tài nghiên cứu "Niềm tin trong giảng dạy toán" là đề tài khoa học mà kết quả nghiên cứu cần có thời gian để ứng dụng đưa vào thực tiễn.
Quá trình nghiên cứu chúng ta nhìn nhận thấy một số vấn đề có thể cải thiện: Thứ nhất là vấn đề thể chế hóa trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, đó là giá trị cảm xúc cần được thể hiện, mô tả tường minh hơn trong yêu cầu cần đạt ở trong các môn học hiện nay.
Bên cạnh đó, giáo viên cần được ứng dụng giá trị cảm xúc trong việc day học. Trong khi đó chương trình đào tạo bồi dưỡng giáo viên hiện nay có nhiều kiến thức về công nghệ nhưng học phần liên quan đến phát triển niềm tin, giải pháp hình thành niềm tin cho học sinh chưa nhiều. Công nghệ, đặc biệt AI thông qua lợi ích của nó vẫn cần có nội dung định hướng tăng cường cảm xúc của người học, nếu không sẽ hình thành những người học không còn giá trị cảm xúc…
TS Nguyễn Việt Hải, Chủ tịch Hội Toán học Hà Nội đánh giá: Thực trạng hiện nay học sinh nhiều em rất sợ toán. Câu hỏi đặt ra là "làm thế nào để học sinh đỡ sợ và thích học toán vì dù sao Toán vẫn là môn chủ đạo trong chương trình Giáo dục phổ thông và có tác động rất lớn trong sau này khi các em lớn lên ,trưởng thành đi tất cả các ngành nghề kể cả tự nhiên và xã hội đều cần đến toán.
TS Nguyễn Việt Hải cho rằng làm thế nào chuyển được niềm tin từ giáo viên đến học sinh, đó mới là cái đích cuối cùng. Vì giáo viên có niềm tin rồi nhưng học sinh chưa tin cho nên việc giảng dạy làm sao đúng trình độ của học sinh để học sinh thấy niềm tin, thấy hứng thú học toán, "chứ thấy khó quá học sinh sẽ chán nản, nhiều lần không làm được bài các em sẽ mất niềm tin".
Vấn đề thứ 2 TS Nguyễn Việt Hải đề cập là trong quá trình giảng dạy Toán giáo viên ứng dụng AI, nhưng ứng dụng mức độ thế nào đối cho phù hợp với từng lứa tuổi, từng cấp học chứ nếu lạm dụng quá sẽ khiến học sinh lười suy nghĩ và không muốn học.
Việc hướng cho học sinh sử dụng AI là cần thiết nhưng nên sử dụng AI thế nào cho hợp lý cho vừa phải và tạo được niềm tin cho học sinh và trong đó có niềm tin khi sử dụng. Để cải thiện phương pháp dạy và học toán trong thời đại AI, giáo viên cần sử dụng AI tốt và hướng cho học sinh cách sử dụng AI cho phù hợp liều lượng để nâng cao chất lượng kết quả học toán.
Là người học toán và giảng dạy Toán, PGS.TS Trịnh Thị Phương Thảo, giảng viên Khoa Toán trường ĐHSP - ĐH Thái Nguyên cho rằng, trong giáo dục, mọi người thường hay đánh giá về chất lượng dạy học, cách đổi mới phương pháp dạy học nhưng niềm tin là cái gì đấy chi phối mạnh hơn.
"Khi người ta tin người ta sẽ làm, niềm tin là một yếu tố tâm lý có thể tác động đến kết quả học tập toán của các em học sinh cũng như sự yêu thích môn toán", PGSTS Trịnh Thị Phương Thảo chia sẻ.
Cũng theo PGS.TS Trịnh Thị Phương Thảo, thời gian gần đây việc dạy và học toán có nhiều thay đổi kể cả định hướng chung của Bộ hay cách tiếp cận của giáo viên phổ thông. Tuy nhiên cách làm cho học sinh cảm thấy thú vị hơn là làm cho toán học bớt hàn lâm vì bản chất của Toán học là hàn lâm.
Giải pháp để có thể giải quyết những vấn đề lớn hơn là trước khi đưa học sinh đến những câu chuyện quá hàn lâm ở những cấp học thấp cần làm cho học sinh yêu môn Toán bằng những câu chuyện gần gũi, thực tế để các em cảm thấy toán học có ích, toán học rất gần gũi, toán học là những thứ các em gặp hàng ngày để từ đấy các em có nhu cầu học toán, có niềm yêu thích môn Toán, từ đó chất lượng số lượng học sinh học toán tăng. Và để làm được điều ấy cần có những người đi tiên phong, vừa làm vừa điều chỉnh, rút kinh nghiệm và phát triển rộng ra.
Cần chọn lối dạy, lối học toán phù hợp cho học sinh từ bậc phổ thông
GS.TS Đỗ Tiến Đạt, chuyên gia giáo dục thuộc Viện KH Giáo dục Việt Nam cho rằng việc tổ chức những hội thảo chuyên môn sâu cần được làm thường xuyên vì nó rất quan trọng để rộng đường thảo luận, bày tỏ quan điểm, chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi những thông tin từ thực tiễn, từ cách ứng xử cũng như hành động.
Theo GS.TS Đỗ Tiến Đạt, lối dạy hàn lâm khiến cho việc học trở nên quá tải, không thật cần thiết. Ở bậc học phổ thông cần xác định rõ trọng tâm, xác định rõ con đường hướng phát triển của người học ngay từ cấp tiểu học. Bây giờ chúng ta hay nói đến AI, nhưng thực ra phải học giỏi toán mới điều khiển AI được. Các lĩnh vực khác như xây cầu, xây cống, chế tạo máy bay, tên lửa cũng rất cần giỏi toán trong khi đó hiện giờ học sinh cứ vừa chơi vừa học rất khó. Cần phải cân đối chương trình toán phù hợp cho từng cấp học, cái đó là cái giỏi của thầy cô, của ngành giáo dục.
PGS.TS Dương Hữu Tòng, giảng viên trường ĐH Sư phạm, ĐH Cần Thơ cho biết: chủ đề "Niềm tin trong dạy và học toán" có ý nghĩa khoa học thực tiễn, gắn kết với một số đề tài đang được nghiên cứu. Hiện nay niềm tin của những giáo viên, giáo sinh tương lai ảnh hưởng trực tiếp tới việc thực hành của họ cũng như việc đổi mới phương pháp sau này vì nó ảnh hưởng một phần rất lớn đến hiệu quả học tập của học sinh.
PGSTS Dương Hữu Tòng cho biết, tại trường sư phạm có những đề tài nghiên cứu về những hoạt động thực hành, nghiên cứu thực trạng việc giáo viên sử dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào dạy toán. Nếu thực trạng chưa tốt thì nhóm nghiên cứu sẽ đề xuất những chương trình phát triển chuyên môn hoặc đề xuất cải tiến chương trình đào tạo cho sinh viên sư phạm toán bổ sung những học phần phát triển chuyên môn, ứng dụng CNTT. Đặc biệt hiện nay chủ đề về AI đang rất nóng, tại trường ĐH Sư phạm ĐH Cẩn Thơ rất chú trọng xây dựng những học phần ứng dụng AI trong đào tạo Đại học và sau ĐH cho ngành Toán.
Tuy nhiên, công nghệ bao giờ cũng có 2 mặt: ưu điểm và hạn chế, nếu chúng ta sử dụng AI nhiều quá có thể khiến rút ngắn thời gian làm việc nhưng ngược lại giúp mình hạn chế tư duy mức độ nào đó mình phải dung hòa mình sử dụng nó suy nghĩ về nó thậm chí trước khi AI xử lý công việc. Bản thân nhà nghiên cứu phải phác họa những kế hoạch từ trước một cách chủ động chứ không thể ủy thác hoàn toàn cho AI, ngoài ra sự kiểm nghiệm tính xác thực của AI cũng rất quan trọng, điều này càng khẳng định vai trò, năng lực của giáo viên, PGSTS Dương Hữu Tòng nhấn mạnh.
