Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang làm thay đổi cách thế hệ trẻ tiếp cận tri thức. Hiện nay, rất nhiều sinh viên tận dụng các công cụ AI như Chat GPT, Google Bard hay các nền tảng học tập trực tuyến để hỗ trợ quá trình học tập. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra nhiều vấn đề về chất lượng học tập và khả năng tư duy độc lập.
Một khảo sát do Turnitin - công ty công nghệ hàng đầu về đảm bảo liêm chính học thuật - thực hiện và vừa công bố đã đưa ra một con số đáng chú ý: 70% sinh viên đại học được khảo sát tại 6 quốc gia và vùng lãnh thổ (Úc, New Zealand, Ấn Độ, Mexico, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ), thừa nhận đã và đang sử dụng AI trong quá trình thực hiện các bài tập, đồ án của mình.
Còn theo cuộc điều tra quy mô lớn của tờ The Guardian thì tình trạng gian lận trong giáo dục đại học tại Vương quốc Anh đang chuyển dịch mạnh mẽ từ đạo văn truyền thống sang hình thức mới: lạm dụng công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) như ChatGPT. Trong năm học 2023–2024, đã có gần 7.000 trường hợp gian lận học thuật do sử dụng AI bị phát hiện, tương đương 5,1 sinh viên trên mỗi 1.000 người – tăng gấp ba lần so với năm học trước.
Không chỉ gia tăng về số lượng, hình thức gian lận bằng AI đang trở nên tinh vi và khó phát hiện hơn bao giờ hết, đặt ra thách thức chưa từng có đối với hệ thống đánh giá và quản lý học thuật tại các trường đại học.
Một điều đáng lo ngại nữa là sự phụ thuộc quá mức vào AI có thể làm giảm khả năng tự học và sáng tạo của học sinh, sinh viên nói riêng và giới trẻ nói chung.
Theo Thạc sỹ Vũ Tuấn Anh - Chuyên gia hướng nghiệp, nghề nghiệp, khởi nghiệp thì AI có thể coi là “Thần Đèn”: "Các bạn trẻ đang có những “Thần Đèn” để làm được rất nhiều việc như học tập, nghề nghiệp, phát triển bản thân, tự học, tự khai sáng mình. Ví dụ các bạn được giao bài tập lập chiến lược kinh doanh của công ty XYZ. Các bạn đưa vào AI nhưng không hỏi cách làm mà bảo AI tạo thêm 5 bài tập như thế. Các bạn chăm chỉ thì AI rất lợi hại, đây là công cụ xóa bất bình đẳng giữa thành phố, nông thôn. Dựa AI có thể giúp chúng ta có nhiều bài tập hơn, để chúng ta tự học".
Bên cạnh đó, chuyên gia Vũ Tuấn Anh cho rằng các bạn trẻ có thể tự định hướng nghề nghiệp nhờ AI. Chẳng hạn các bạn trẻ có thể nhờ AI phân tích các dữ liệu trong CV, từ đó chỉnh sửa, bổ sung những điều cần thiết vào CV. Hoặc bạn có thể nhờ AI đánh giá xem CV mình đã chuẩn bị có thể được bao nhiêu điểm trong mắt nhà tuyển dụng. Nếu số điểm thấp, bạn có thể hỏi AI xem cần làm gì để tăng điểm số của CV lên. Bạn cũng có thể đưa CV của mình vào ứng dụng trí tuệ nhân tạo và tạo câu lệnh với AI rằng dựa vào CV này, nhà tuyển dụng có thể đưa ra những câu hỏi nào để chuẩn bị trước. AI hỏi - bạn trả lời, sau đó bảo AI đánh giá về câu trả lời của bạn và thay đổi câu trả lời cho phù hợp.
Hoặc theo Thạc sỹ Vũ Tuấn Anh, bạn hoàn toàn có thể nhờ AI tạo lộ trình công việc. Chẳng hạn bạn đang là sinh viên đại học và muốn sau 3 năm sẽ ứng tuyển vào một cơ quan, doanh nghiệp. Bạn có thể bảo AI cung cấp lộ trình 36 tháng, mỗi tháng cần làm gì để 3 năm sau, có thể tự tin bước vào kỳ tuyển dụng của cơ quan, doanh nghiệp đó.
Điều quan trọng là khi dùng AI, các bạn không nên hỏi ra kết quả luôn mà cần hỏi AI nên tư duy thế nào để ra kết quả, tức là dùng AI để tư duy tốt hơn chứ không phải để AI đưa câu trả lời cho mình. Khi không tư duy thì năng lực sẽ từ từ bị mài mòn, không có khả năng tư duy sâu, ngày càng lệ thuộc vào AI, cuối cùng chúng ta không có khả năng suy nghĩ nữa. Vì thế, chúng ta tư duy trước rồi cho vào AI, AI trả ra kết quả rồi chúng ta lại nghiên cứu.
"Các bạn muốn dùng AI thành thạo thì phải có kiến thức sâu về vấn đề, còn không có kiến thức sâu dùng AI sẽ rất hời hợt, các bạn không có năng lực đánh giá cái này sâu, cái này sai… Thành ra muốn dùng AI tốt về chủ đề nào đấy, bạn cần có tích lũy tri thức, kiến thức trong 1 khoảng thời gian, 1 số lượng nhất định." - Chuyên gia Vũ Tuấn Anh nhấn mạnh.
10 hướng dẫn ngắn gọn về dùng AI của Thạc sỹ Vũ Tuấn Anh - Chuyên gia hướng nghiệp, nghề nghiệp, khởi nghiệp:
1-Càng giỏi offline càng dùng AI thông minh Tích lũy tri thức cho não càng sâu càng chi tiêt về 1 lĩnh vục chuyên sâu sẽ biến Mình GPT cùng ChatGPT cộng hưởng tạo giá trị
2-Đặt câu hỏi thông minh- sáng tạo trong câu hỏi Càng rõ ràng, có ngữ cảnh và mục tiêu, AI càng trả lời chính xác và hữu ích. Hỏi chung chung → kết quả chung chung.
3-Kết hợp AI với sáng tạo và trực giác cá nhân AI xử lý dữ liệu nhanh, nhưng không thay thế được trực giác và kinh nghiệm sống. Hãy coi AI là “trợ lý tăng tốc”, không phải “người quyết định hộ”. kiểm thử nhân rộng trực giác của mình
4-Biết kiểm chứng và tinh chỉnh Đừng tin 100% vào đầu ra. Hãy kiểm tra lại, điều chỉnh và nâng cấp để biến kết quả AI thành giá trị thực sự.
5-Ứng dụng vào công việc cụ thể Đưa AI vào thực tiễn: phân tích số liệu, viết báo cáo, lập kế hoạch, nghiên cứu… để tạo lợi thế cạnh tranh cá nhân.
6-Khai thác AI cho năng lực sáng tạo Không chỉ hỏi – đáp, hãy dùng AI để viết truyện, sáng tác nhạc, thiết kế, làm video, hoặc phát triển ý tưởng khởi nghiệp nhỏ. AI có thể trở thành bạn đồng hành sáng tạo.
7-Cá nhân hóa việc học với AI biến AI thành giáo viên miễn phí Dùng AI để thiết kế lộ trình học, gợi ý sách, video, bài tập… phù hợp với sở thích và mục tiêu riêng của bạn.
8-Rèn luyện tính kỷ luật khi dùng AI Đặt giới hạn thời gian và mục tiêu cụ thể để tránh lệ thuộc hoặc lạm dụng AI.
9-Hiểu trách nhiệm và đạo đức số Không gian lận, không copy nguyên xi. Hãy dùng AI để nâng tầm bản thân và tạo giá trị cho cộng đồng.
10-Chọn lựa sử dụng ít công cụ AI tinh xảo hơn tầm thường biết nhiều AI thay đổi từng ngày. Tuy nhiên đừng chạy theo số lượng công cụ hãy chọn một vài công cụ và dùng thật thành thục.
