Thực phẩm chức năng không phải là thuốc mà là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của cơ thể con người, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh, bao gồm thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khoẻ, thực phẩm dinh dưỡng y học.
Việt Nam được đánh giá là có thị trường thực phẩm chức năng phát triển thuộc loại nhanh nhất thế giới. Nếu như năm 2000, ở nước ta chỉ có vài chục loại thực phẩm chức năng và chủ yếu là sản phẩm nhập khẩu thì đến nay, số lượng đăng ký mới hàng năm đã lên đến hàng chục nghìn sản phẩm. Trong đó, hơn 70% thực phẩm chức năng trên thị trường là sản xuất trong nước. Điều này đặt ra yêu cầu với cơ quan chức năng là vừa phải quản lý tốt, lại vừa tạo điều kiện cho những thực phẩm chức năng chất lượng đến được tay người tiêu dùng. Nhất là khi, thời gian qua, rất nhiều mặt hàng bị nhái nhãn mác, thậm chí là làm giả được bán tràn lan trên mạng xã hội, cửa hàng thuốc, gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Hiện nay, có nhiều văn bản luật và dưới luật quy định về quản lý thực phẩm chức năng ở nước ta: Luật An toàn thực phẩm; Nghị định 15/2018/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật ATTP; Nghị định 43/2017/NĐ-CP về nhãn hàng hóa (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 111/2021/NĐ-CP); Thông tư 43/2014/TT-BYT quy định về thực phẩm chức năng; Thông tư 17/2023/TT-BYT sửa đổi, bổ sung và bãi bỏ một số văn bản quy phạm pháp luật về ATTP do Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan khác.
Trong lĩnh vực xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến thực phẩm chức năng, Chính phủ đã ban hành Nghị định 115/2018/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về ATTP; Nghị định 124/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 115/2018/NĐ-CP; Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế.
TS. Trần Việt Nga - Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cho rằng với hệ thống văn bản quy phạm pháp luật này, chúng ta đã có đầy đủ quy định pháp luật để quản lý thực phẩm chức năng và đánh giá cao các Nghị định xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến thực phẩm chức năng.
"Các quy định của Chính phủ tương đối có tính chất răn đe và hình thức xử phạt vi phạm hành chính được nâng lên một mức cao hơn: không còn hình thức cảnh cáo mà tăng mức xử phạt bằng hình thức phạt tiền, mức phạt tiền tối đa riêng với lĩnh vực thực phẩm có thể lên đến 7 lần giá trị của hàng hóa vi phạm. Thời gian qua, Bộ Y tế nói chung và Cục An toàn thực phẩm nói riêng đã xử phạt nhiều công ty lên đến hàng tỷ đồng. Bên cạnh việc xử phạt hành chính, việc chuyển các hành vi vi phạm có dấu hiệu tội phạm sang xử lý theo luật hình sự. Ngoài ra, chúng tôi còn quy định những hình thức phạt bổ sung như tước quyền sử dụng giấy phép, tạm dừng hoạt động của cá nhân hoặc tổ chức vi phạm. Các đối tượng này còn phải chịu toàn bộ những chi phí khi gây ra tổn thất cho người sử dụng hàng hóa mà mình sản xuất và kinh doanh" - bà Nga cho biết.
Theo pháp luật hiện hành, việc quản lý quảng cáo thực phẩm chức năng được quy định cụ thể:
- Ngành Y tế (cơ quan quản lý cơ sở có sản phẩm thực phẩm) quản lý nội dung quảng cáo thực phẩm chức năng;
- Ngành Thông tin và Truyền thông quản lý phương tiện quảng cáo (báo, đài, website, mạng xã hội...);
- Ngành Công thương quản lý các website thương mại điện tử và sàn thương mại điện tử.
Theo Điều 27 Nghị định 15/2018/NĐ-CP, các tổ chức, cá nhân có thực phẩm chức năng trước khi tiến hành quảng cáo phải được thẩm định nội dung, các cơ quan phát hành quảng cáo chỉ được tiến hành quảng cáo sản phẩm đã được cấp Giấy xác nhận nội dung quảng cáo và chỉ được quảng cáo phù hợp với nội dung đã được xác nhận.
"Tuy nhiên, vì lợi nhuận, các doanh nghiệp quảng cáo vẫn vi phạm quy định pháp luật để thổi phồng công dụng, tác dụng sản phẩm. Thời gian qua, Bộ Y tế đã xử lý nhiều trường hợp vi phạm quy định về quảng cáo và công khai kết quả xử lý trên trang web của Cục An toàn thực phẩm." - Bà Trần Việt Nga thông tin.
Nhằm tăng cường công tác phối hợp quản lý quảng cáo thực phẩm chức năng, Bộ trưởng Bộ Y tế đã ban hành công văn 4318/BYT-ATTP ngày 10/7/2023 gửi Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công thương, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Bộ Công an, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc tăng cường phối hợp quản lý quảng cáo thực phẩm bảo vệ sức khỏe.
Năm 2022, Bộ Y tế xử phạt vi phạm về quảng cáo đối với 23 cơ sở, tổng tiền phạt 1.260.000.000 đồng.
6 tháng đầu năm 2023, xử phạt vi phạm hành chính 16 hành vi vi phạm về quảng cáo, số tiền phạt 675.000.000 đồng.
Từ năm 2020 đến nay, Bộ Y tế đã chuyển 47 công văn tới Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Thông tin và Truyền thông) để yêu cầu xử lý 472 đường link vi phạm, trong đó có 147 đường link facebook; gửi 24 công văn tới Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công thương) để xử lý 123 đường link của trang thương mại điện tử và sàn giao dịch thương mại điện tử có quảng cáo vi phạm; gửi 3 công văn cho Cục Văn hóa cơ sở (Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) để xử lý vi phạm của diễn viên, người nổi tiếng trong quảng cáo thực phẩm bảo vệ sức khỏe.
Mời quý vị và các bạn nghe toàn bộ phần trả lời của TS. Trần Việt Nga - Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế về những quy định quản lý thực phẩm chức năng:
