Sáng 25-6, với đa số phiếu tán thành, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Trong đó, đáng chú ý là việc bỏ 8 tội danh có hình phạt tử hình, bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy và tăng nặng hình phạt với các tội liên quan môi trường, an toàn thực phẩm, ma túy và tham nhũng.
Thu hẹp hình phạt tử hình theo xu thế quốc tế
Việc tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình nhằm thể chế hóa chủ trương lớn của Đảng, đồng thời phù hợp với cam kết quốc tế và xu thế chung của thế giới. Nếu như Bộ luật Hình sự năm 1985 có 44 tội danh bị áp dụng án tử hình thì sau nhiều lần sửa đổi, đến nay chỉ còn 18 tội. Với lần sửa đổi này, Quốc hội chính thức thông qua việc bãi bỏ thêm 8/18 tội danh có hình phạt tử hình sau quá trình nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng.
8 tội danh được đề xuất bỏ hình phạt tử hình bao gồm: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; Tội gián điệp; Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; Tội vận chuyển trái phép chất ma tuý; Tội tham ô tài sản; Tội nhận hối lộ; Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược.
Việc bãi bỏ được thực hiện trên cơ sở phân tích tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội; kết quả tổng kết thi hành pháp luật cho thấy nhiều tội danh có quy định tử hình nhưng thực tế không áp dụng; đồng thời tham khảo kinh nghiệm quốc tế, khi hiện chỉ còn khoảng 50 quốc gia trên thế giới duy trì hình phạt này.
Riêng đối với các tội tham ô tài sản và nhận hối lộ, sau khi bỏ án tử hình, Luật sửa đổi quy định rõ: Người bị kết án tù chung thân chỉ được xét giảm hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất 75% tài sản phạm tội và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng.
Bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy đối với người cai nghiện tái phạm
Một điểm mới đáng chú ý khác là bổ sung Điều 256a về tội sử dụng trái phép chất ma túy. Tuy nhiên, quy định này chỉ áp dụng với nhóm người đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa hoàn thành cai nghiện nhưng tiếp tục tái sử dụng ma túy.
Theo thống kê, trong giai đoạn 2018-2025, số vụ phạm tội nghiêm trọng liên quan người sử dụng trái phép chất ma túy chiếm khoảng 10% tổng số vụ án hình sự, trong đó có trên 200 vụ giết người, bao gồm hơn 40 vụ giết người thân trong gia đình.
Việc bổ sung tội danh này được đánh giá là biện pháp mạnh nhằm giảm cầu ma túy, đồng thời ngăn chặn nguy cơ tái nghiện, lôi kéo giới trẻ, góp phần hạn chế hệ lụy về xã hội.
Tăng hình phạt đối với tội phạm môi trường, an toàn thực phẩm, ma túy và tham nhũng
Luật sửa đổi lần này cũng điều chỉnh tăng nặng mức phạt tù đối với nhiều tội danh nghiêm trọng như gây ô nhiễm môi trường, vi phạm quản lý chất thải nguy hại, sản xuất, mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy và vi phạm quy định về an toàn thực phẩm.
Đồng thời, mức phạt tiền với các tội về môi trường, sản xuất buôn bán hàng giả (thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thức ăn chăn nuôi...), các tội tham nhũng cũng được tăng gấp đôi so với quy định hiện hành. Việc điều chỉnh này nhằm đảm bảo tính răn đe trong bối cảnh thu nhập bình quân và mặt bằng giá cả xã hội đã thay đổi đáng kể so với thời điểm Bộ luật Hình sự năm 2015 có hiệu lực.
Với những nội dung sửa đổi toàn diện, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu quả phòng, chống tội phạm, phù hợp với tình hình thực tiễn, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phát triển đất nước.
