Mặc dù Luật Địa chất và khoáng sản năm 2024 được kỳ vọng tạo nên khuôn khổ pháp lý quản lý tài nguyên minh bạch, chặt chẽ, nhưng khi đưa vào thực tế thì vẫn còn không ít vướng mắc, nhất là trong thủ tục mở mỏ, thăm dò và khai thác khoáng sản phục vụ thi công.
Trước thực trạng đó, ngày 21/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP, đưa ra hàng loạt cơ chế đặc thù, mang tính tạm thời nhưng vô cùng cấp bách, nhằm tháo gỡ những nút thắt lớn trong quá trình thực hiện Luật Địa chất và khoáng sản, đặc biệt là việc bảo đảm nguồn vật liệu xây dựng cho các dự án quan trọng.
Thời gian qua, trên nhiều công trình trọng điểm của đất nước, đã có thời điểm hàng loạt máy móc buộc phải đứng im với nguyên nhân chỉ vì… thiếu cát và đá. Các nhà thầu cho biết, họ cần gấp rút hàng chục nghìn mét khối vật liệu mỗi ngày để kịp tiến độ, nhưng quy trình mở mỏ theo quy định mới lại lấy đi quá nhiều thời gian.
"Rất nhiều công trình thiếu cát san nền, thiếu đá. Chúng ta phải có quy hoạch để làm sao đó phù hợp với định hướng kinh tế- xã hội và sử dụng những nguồn lực này để triển khai các công trình, dự án trọng điểm" - Đại biểu Cầm Hà Chung, đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Thọ nêu quan điểm.
Trong bối cảnh đó, sự ra đời của Nghị quyết 66.4/2025/NQ-CP được nhiều lãnh đạo địa phương và đại biểu Quốc hội nhận định là "đúng lúc hơn bao giờ hết". Nghị quyết cho phép khai thác khoáng sản nhóm IV, tức vật liệu xây dựng thông thường và thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm III để phục vụ trực tiếp cho các dự án đầu tư công, dự án PPP, các công trình trọng điểm quốc gia và các dự án phát triển kinh tế - xã hội do địa phương quyết định. Đáng chú ý, các hoạt động này được thực hiện theo cơ chế rút gọn, không phải trải qua thủ tục quyết định chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án đầu tư và không cần căn cứ vào quy hoạch sử dụng đất đối với khoáng sản nhóm IV.
Không chỉ vậy, nghị quyết còn nêu rõ việc thăm dò và khai thác khoáng sản nhóm III và IV phục vụ các công trình nêu trên không phải thực hiện thẩm định và phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường. Đây được xem là “đòn bẩy lớn” để rút ngắn hàng tháng, thậm chí hàng năm trong quá trình mở mỏ.
Một nội dung quan trọng khác tạo sự chủ động mạnh mẽ cho địa phương là việc Chủ tịch UBND cấp tỉnh được cấp giấy phép và cho phép điều chỉnh giấy phép khai thác, trong đó có thể nâng công suất tối đa 50% đối với cát, sỏi lòng sông, cửa biển. Điều này mang lại ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh các địa phương đang đứng trước áp lực tiến độ lớn.
Với hiệu lực ngay trong ngày ban hành (21/9/2025) và thời hạn thực hiện đến hết ngày 28/2/2027, nghị quyết thể hiện rõ tính cấp bách của Chính phủ nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt vật liệu trong giai đoạn nước rút của nhiều dự án trọng điểm.
Ngay sau khi nghị quyết được ban hành, hầu hết các địa phương đã bắt tay vào rà soát các mỏ có đủ điều kiện khai thác theo cơ chế đặc thù. Hàng loạt doanh nghiệp khai thác khoáng sản nhanh chóng hoàn thiện hồ sơ điều chỉnh công suất. Các thủ tục điều chỉnh đã được giải quyết nhanh hơn gấp nhiều lần so với quy trình thông thường. Điều này giúp kịp thời bổ sung hàng trăm nghìn mét khối vật liệu cho các dự án đang “khát” cát, đá.
Những mỏ đá, cát... phục vụ mở rộng các tuyến đường ở các tỉnh, thành cũng đã được đưa vào danh sách ưu tiên, giúp các công trình vốn kéo dài nhiều năm vì thiếu vật liệu nay có thể tăng tốc trở lại. Nhiều địa phương cho biết, nếu không có nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP thì có thể sẽ mất rất nhiều thời gian để hoàn tất đủ các thủ tục theo quy định.
"Từ khi có Nghị quyết 66.4 đã giúp cho Đồng Nai gỡ vướng nhiều về thủ tục pháp lý. Cơ bản là đến nay đã đảm bảo đầy đủ cung cấp cho các công trình trọng điểm. Riêng vật liệu nhóm III thì chúng tôi cũng đang trong quá trình tiếp tục cung cấp cho các mỏ theo cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 66.4", bà Nguyễn Thị Hoàng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai cho biết.
Với những giải pháp mang tính đột phá, Nghị quyết 66.4/2025/NQ-CP đã mở ra “lối đi nhanh” để tháo gỡ những vướng mắc trong triển khai Luật Địa chất và khoáng sản năm 2024. Từ việc đơn giản hóa thủ tục, trao quyền mạnh mẽ cho địa phương, đến việc đảm bảo nguồn vật liệu xây dựng cho các dự án trọng điểm, nghị quyết được kỳ vọng sẽ góp phần thúc đẩy tiến độ, giảm thiểu chi phí và nâng cao hiệu quả đầu tư công.
Khi các cấp, các ngành và địa phương cùng vào cuộc, những công trình trọng điểm của đất nước chắc chắn sẽ được thúc đẩy nhanh hơn, mạnh hơn và bền vững hơn./.
