Lấn chiếm vỉa hè: Quy định xử lý đã có, vì sao vẫn tái diễn?

Mời nghe cuộc trao đổi giữa phóng viên VOV2 với ông Trần Huy Ánh - Ủy viên thường vụ Hội kiến trúc sư Hà Nội

Hiện nay, việc lấn chiếm lòng đường, vỉa hè là tình trạng chung ở các thành phố lớn của nước ta. Điều này không chỉ làm mất mỹ quan đô thị mà còn tiềm ẩn nguy cơ về tai nạn giao thông đường bộ. Dạo quanh một vòng qua các tuyến phố trung tâm thành phố Hà Nội, chẳng khó để bắt gặp hình ảnh lòng đường, vỉa hè đang bị lấn chiếm. Hàng hóa, bàn ghế, xe cộ, biển hiệu chiếm hết phần vỉa hè, có nơi còn lấn cả xuống lòng đường. Điều này khiến cho nhiều người dân bức xúc. Tình trạng chiếm dụng lòng đường, vỉa hè tràn lan buộc người đi bộ phải thích nghi với việc chen lấn dưới lòng đường, dù biết rằng nguy cơ va chạm và tai nạn rất cao.

“Khó khăn cho người đi bộ rất nhiều vì vỉa hè đã bị chiếm dụng làm nơi để xe máy, để cho người ta kê bàn bán hàng, người đi bộ đa số phải đi xuống lòng đường, tiềm ẩn nhiều nguy cơ dẫn đến tai nạn giao thông”, anh Nguyễn Hoàng Minh ở quận Tây Hồ, Hà Nội chia sẻ.

Ở thành phố Hồ Chí Minh cũng diễn ra tình trạng tương tự. Hầu hết các vỉa hè đều bị chiếm dụng gần như toàn bộ để kinh doanh và trông giữ xe. Thậm chí có những đoạn vỉa hè bị các bãi giữ xe dựng hàng rào sắt bít kín hoặc chỉ chừa một lối đi bộ rất nhỏ. Việc này gây nguy hiểm cho người đi bộ nếu đi xuống lòng đường, giữa dòng xe cộ đông đúc.

“Đi giữa lòng đường thế này tôi cũng sợ lắm, sợ xe cộ. Mà lối đi trên vỉa hè thì nhỏ quá, người đi đường thì đông. Đi chen chúc thì cũng sợ bị móc túi, cướp giật. Mong sao có vỉa hè thông thoáng hơn, sạch sẽ hơn chứ thế này thì nhếch nhác quá”, anh Hoàng Duy ở quận Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh bày tỏ.

Câu chuyện lấn chiếm vỉa hè vẫn là bải toán khó chưa có lời giải. Mặc dù lực lượng chắc năng đã triển khai nhiều đợt ra quân nhằm xử lý, ngăn chặn những hành vi vi phạm. Thế nhưng, xem ra tình trạng này vẫn không hề giảm mà ngày càng phức tạp hơn.

Theo ông Trần Huy Ánh - Ủy viên thường vụ Hội kiến trúc sư Hà Nội, có rất nhiều nguyên nhân khiến cho tình trạng lấn chiếm vỉa hè vẫn tiếp tục tái diễn khi mà các quy định, chế tài xử phạt đều đã có, tuy nhiên nguyên nhân mấu chốt chính là lợi ích.

Theo điều 77 Luật Trật tự, An toàn giao thông đường bộ năm 2024, lòng đường chỉ được sử dụng cho mục đích giao thông, còn vỉa hè dành cho người đi bộ. Vì vậy các trường hợp khác cần sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè phải có sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền. Nếu không, hành vi đó sẽ bị xử lý theo nghị định 168/2024/NĐ-CP.

Cụ thể, mức xử phạt các hành vi vi phạm về lấn chiếm vỉa hè từ 200.000 - 250.000 đồng đối với cá nhân bán hàng rong, bán hàng hóa nhỏ lẻ trên vỉa hè các tuyến phố có quy định cấm bán hàng.

Hoặc đá bóng, đá cầu, chơi cầu lông, các hoạt động thể thao khác trái phép trên đường bộ; phơi thóc, lúa, rơm, rạ, nông, lâm, hải sản trên đường bộ; đặt máy tuốt lúa trên đường bộ.

Phạt tiền từ 250.000 - 350.000 đồng đối với cá nhân, từ 500.000 - 700.000 đồng đối với tổ chức để vật che khuất biển báo hiệu đường bộ, đèn tín hiệu giao thông.

Phạt tiền từ 500.000 - 1.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 1.000.000 - 2.000.000 đồng đối với tổ chức cản trở người, xe trên đường bộ; ném gạch, đất hoặc vật thể khác vào người; chiếm dụng dải phân cách.

Phạt từ 2.000.000 - 3.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 4.000.000 - 6.000.000 đồng đối với tổ chức sử dụng vỉa hè để họp chợ, kinh doanh dịch vụ ăn uống, bày bán hàng hóa, sửa chữa phương tiện, đặt biển quảng cáo trái phép.

Phạt từ 3.000.000 - 5.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 6.000.000 - 10.000.000 đồng đối với tổ chức bày bán máy móc, thiết bị, vật tư hoặc sản xuất, gia công hàng hóa trên vỉa hè.

Phạt từ 10.000.000 - 15.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 20.000.000 - 30.000.000 đồng đối với tổ chức sử dụng lòng đường, vỉa hè không có giấy phép hoặc có giấy phép nhưng đã hết hạn.

Ngoài việc bị áp dụng hình thức xử phạt, cá nhân, tổ chức vi phạm còn bị áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả, khôi phục hiện trạng ban đầu.

Thực tế, bất cứ ai cũng đều nhận thức được hành vi lấn chiếm vỉa hè là sai quy định nhưng họ vẫn cố tình vi phạm. Thậm chí, có nhiều người còn chấp nhận nộp phạt để tiếp tục được kinh doanh. Không những vậy còn xuất hiện tình trạng, khi thấy lực lượng chức năng thì hàng quán thu dọn bàn ghế gọn gàng nhưng chỉ cần họ đi qua là lại bày tràn lan ra vỉa hè.

Luật sư Phạm Thị Thu, Công ty Luật số 1 Hà Nội cho biết, đối với một số hành vi vi phạm như bán hàng rong trên vỉa hè thì mức phạt hiện nay là phù hợp, tuy nhiên, một số hành vi có tính chất lớn hơn như: sửa chữa phương tiện trên lòng đường vỉa hè… hoặc những hành vi tái phạm mà gây cản trở nghiêm trọng đến giao thông đường bộ thì cần tăng mức xử phạt để đảm bảo tính răn đe.

Từ tháng 5 năm 2024, thành phố Hồ Chí Minh thực hiện đề án thu phí sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè tại một số tuyến đường được quy định. Điều này đã giúp cho trật tự đô thị được cải thiện tích cực, đồng thời tránh được tình trạng buông lỏng hoặc cấm đoán hoàn toàn.

Ông Trần Huy Ánh - Ủy viên thường vụ Hội kiến trúc sư Hà Nội nhận định, đây là việc làm cần được nhân rộng. Bởi từ việc cho thuê vỉa hè ở thành phố Hồ Chí Minh chính là số hóa giao dịch công trong việc cho thuê. Nó là những bước đầu tiên để giám sát công bằng công sản được sử dụng minh bạch và hiệu quả.

Bên cạnh đó, mở rộng camera phạt nguội để hỗ trợ quản lý, giám sát tình trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường. Hình ảnh ghi nhận từ camera có thể trở thành chứng cứ trong việc xử lý các trường hợp vi phạm, giúp cơ quan chức năng dễ dàng truy xuất, lập biên bản và xử phạt mà không cần phải kiểm tra trực tiếp liên tục, tránh tình trạng xử lý theo thời điểm rồi đâu lại vào đấy.

Hơn nữa, cùng với các biện pháp chỉ xử lý hành chính, chính quyền địa phương cũng có thể hướng dẫn chủ kinh doanh cách tổ chức sao cho hợp lý, từ việc cắt cử người sắp xếp xe, phát thẻ xe, phát số cho khách để tránh gây lộn xộn, hoặc cử người điều tiết giao thông vào những giờ cao điểm tránh gây cản trở giao thông.

Có thể nói, tình trạng lấn chiếm lòng đường, vỉa hè làm nơi kinh doanh và trông giữ phương tiện trái phép luôn là vấn đề nhức nhối, công cuộc chấn chỉnh lại trật tự đô thị đang là một thách thức lớn, đòi hỏi lực lượng chức năng, các cấp các ngành cần có sự triển khai đồng bộ, xử lý nghiêm các vi phạm cũng như đổi mới phương pháp, hình thức tuyên truyền, phổ biến pháp luật để mỗi người dân tự nâng cao ý thức, trách nhiệm của bản thân trong việc giữ gìn trật tự đô thị.