Mời nghe cuộc trao đổi giữa phóng viên VOV2 với Luật sư Trần Xuân Tiền, Trưởng Văn phòng Luật sư Đồng đội:

Phát triển nhà ở là một trong những nội dung quan trọng của chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Nhà nước khuyến khích các thành phần kinh tế phát triển nhà ở theo cơ chế thị trường đáp ứng mọi nhu cầu của người dân, đồng thời có chính sách để hỗ trợ về nhà ở cho các đối tượng chính sách xã hội, người có thu nhập thấp và người gặp khó khăn về nhà ở nhằm góp phần ổn định chính trị, bảo đảm an sinh xã hội và phát triển đô thị, nông thôn theo hướng văn minh, hiện đại.

Để triển khai, thực hiện hiệu quả đối với việc cải cách nền hành chính trong bối cảnh hiện nay, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định 140/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng có hiệu lực từ 1/7/2025, trong đó có quy định về phân định thẩm quyền trong lĩnh vực nhà ở.

Luật sư Trần Xuân Tiền, Trưởng Văn phòng Luật sư Đồng đội cho biết, Điều 9 Nghị định 140/2025/NĐ-CP đã quy định cụ thể về Nhiệm vụ, thẩm quyền liên quan đến phát triển, quản lý nhà ở và có sự thay đổi đáng kể so với Luật đất đai 2023. Vì từ ngày 01/7/2025 đơn vị hành chính cấp huyện đã kết thúc hoạt động, do đó, các nhiệm vụ, quyền hạn trước đây được giao cho UBND huyện theo Luật Nhà ở năm 2023 đã được điều chỉnh và chuyển giao.

Hầu hết các nhiệm vụ thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc do Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện theo sự phân cấp, ủy quyền từ Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Có thể kể đến một vài nhiệm vụ quan trọng thuộc thẩm quyền của UBND cấp xã như: tổ chức cưỡng chế phá dỡ nhà ở, tiếp nhận thông báo về việc cho thuê nhà ở của chủ sở hữu là cá nhân nước ngoài…

Đối với nhà chung cư - một loại hình nhà ở được các gia đình trẻ ưa chuộng, chính quyền cấp xã sẽ tham gia kiểm định chất lượng, xây dựng kế hoạch cải tạo và phối hợp xử lý các tranh chấp xảy ra trong khu vực, đồng thời có thẩm quyền cưỡng chế di dời cư dân khi cần thiết. Họ là đầu mối tiếp nhận hồ sơ, chịu trách nhiệm lấy ý kiến cư dân và phối hợp với các cơ quan cấp trên trong quá trình lựa chọn chủ đầu tư, thẩm định phương án bồi thường hay di dời khẩn cấp.

Đối với nhà ở thuộc tài sản công, theo Điều 13, Nghị định 140/2025/NĐ-CP về nhiệm vụ, thẩm quyền liên quan đến nhà ở thuộc tài sản công thì:

1. Trách nhiệm tổ chức cưỡng chế thu hồi nhà do Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có nhà ở thực hiện trong trường hợp được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh giao.

2. Trách nhiệm chủ trì, phối hợp với Sở Xây dựng, cơ quan công an cấp xã nơi có nhà ở để tổ chức cưỡng chế thu hồi nhà ở do Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện.

3. Trách nhiệm phối hợp với Sở Xây dựng quản lý phần diện tích nhà đất sử dụng chung do Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện.

Nhìn chung, việc phân chia nhiệm vụ, thẩm quyền liên quan đến nhà ở thuộc tài sản công được phân chia phù hợp theo tính chất mỗi tình huống để phù hợp nhất với mô hình chính quyền 2 cấp.

Phát triển nhà ở trong đó có nhà ở xã hội là vấn đề được nhiều người dân quan tâm, chính vì vậy, khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động, Chính phủ đã cũng ban hành các văn bản pháp luật, quy định về phân cấp, phân quyền và những điều chỉnh pháp luật đề phù hợp với tổ chức mới. Một trong số đó là phân định thẩm quyền trong lĩnh vực nhà ở, bao gồm cả nhà ở xã hội.

Theo Điều 14 Nghị định 140/2025/NĐ-CP về nhiệm vụ, thẩm quyền liên quan đến nhà ở xã hội đã có những quy định cụ thể về việc phân chia cơ quan có thẩm quyền giải quyết trong từng trường hợp như đăng ký thuê, mua nhà, thẩm định, xác định đối tượng nhà ở xã hội,..

Cụ thể, UBND cấp xã có trách nhiệm tiếp nhận đơn đăng ký mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội của người dân; kiểm tra, xác nhận đối tượng đủ điều kiện và lập danh sách gửi cơ quan có thẩm quyền. Bên cạnh đó, chính quyền cấp xã còn chịu trách nhiệm xác nhận thông tin về quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất trong một số trường hợp, thẩm định điều kiện về nhà ở, thu nhập và vay vốn ưu đãi, cũng như công bố công khai các thông tin liên quan đến dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội trên địa bàn.

Ngoài ra, UBND cấp xã còn có thẩm quyền thành lập Ban cưỡng chế thu hồi nhà ở xã hội khi được ủy quyền, tham gia giám sát, tổ chức thực hiện cưỡng chế và giải quyết các khiếu nại liên quan theo đúng quy định pháp luật. Như vậy, có thể thấy UBND cấp xã là cơ quan đầu mối quan trọng, vừa trực tiếp hỗ trợ người dân trong quá trình tiếp cận chính sách nhà ở xã hội, vừa phối hợp với các cơ quan cấp trên để bảo đảm công tác quản lý, thực hiện dự án nhà ở xã hội minh bạch, đúng pháp luật và hiệu quả.

Một trong những vấn đề người dân thường gặp đó là tranh chấp về nhà ở. Vậy khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, nhiệm vụ, thẩm quyền liên quan đến giải quyết khiếu nại, giải quyết tranh chấp về nhà ở được quy định

Thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tranh chấp của chính quyền địa phương 2 cấp đã được quy định cụ thể tại Điều 15 Nghị định 140/2025 quy định như sau:

Chủ tịch UBND cấp xã có trách nhiệm giải quyết khiếu nại liên quan đến nhà, đất trong quá trình thực hiện chính sách quản lý, cải tạo nhà đất trước ngày 01/7/1991 theo Nghị quyết 755/2005/UBTVQH11.

Công an cấp xã có trách nhiệm xác nhận số người cùng sinh sống trong hộ gia đình (theo quy định tại Nghị định 127/2005/NĐ-CP) khi cần thiết trong giải quyết tranh chấp nhà ở.

UBND cấp xã có trách nhiệm giải quyết tranh chấp liên quan đến kinh phí quản lý, vận hành nhà chung cư và sử dụng kinh phí bảo trì theo quy định tại Luật Nhà ở 2023.

Nghị định 140/2025/NĐ-CP quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng, đặc biệt là trong các lĩnh vực như xây dựng, nhà ở, kinh doanh bất động sản, kiến trúc, đô thị và hạ tầng kỹ thuật. Nghị định này giúp làm rõ nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã trong việc thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước này. Bên cạnh đó, Nghị định còn tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của chính quyền địa phương, đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương./.