Theo bác sĩ Trương Hữu Khanh – cố vấn khối Nhiễm, Bệnh viện Nhi đồng 1, TP. Hồ Chí Minh, khi phát hiện các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể, tế bào bạch cầu bắt đầu nhân lên và gửi tín hiệu đến các loại tế bào khác. Những tế bào này sẽ bao vây không cho virus, vi khuẩn nhân lên để gây bệnh; đồng thời sản xuất ra những chất gọi là kháng thể để tiêu diệt mầm bệnh, bảo vệ cơ thể. Tế bào lympho sẽ ghi nhớ những tác nhân gây bệnh trước đây đã gặp phải và nếu chúng quay lại tấn công lần nữa thì kháng thể sẽ được sản sinh rất nhanh để bảo vệ cơ thể. Tuy nhiên, nếu dựa vào hệ miễn dịch tự nhiên thì trong một số trường hợp, chúng ta có thể bị mắc bệnh nặng trước khi cơ thể sản sinh được kháng thể chống lại mầm bệnh.
Vaccine chứa các kháng nguyên của virus, giúp cơ thể nhận biết và làm quen với các tác nhân gây bệnh. Sau khi tiêm vaccine một thời gian, nếu virus thực sự xâm nhập cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ nhận ra và ngay lập tức sản sinh các kháng thể để chống lại, bảo vệ cơ thể không bị nhiễm bệnh hoặc mắc bệnh rất nhẹ, không gây biến chứng nguy hiểm. Vaccine sẽ tạo ra hệ miễn dịch chủ động đặc hiệu cho cơ thể.
Còn kháng thể đơn dòng Evusheld được tinh chế bằng công nghệ sinh học từ huyết tương hiến tặng của người từng mắc Covid-19. Loại thuốc này không chứa bất kỳ kháng nguyên nào của virus SARS-CoV-2 mà chứa kháng thể để nhận biết virus, là hệ miễn dịch thụ động.
“Tiêm Evusheld tức là đưa sẵn kháng thể vào cơ thể. Khi SARS-CoV-2 tấn công, chúng ta chưa có kháng thể tự nhiên hay từ vaccine thì kháng thể đơn dòng này làm virus không nhân lên được hoặc giảm nhân lên. Từ đó, giúp chúng ta giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc nếu mắc thì bị bệnh nhẹ và không gây ra nguy hiểm cho tính mạng.” – Bác sĩ Trương Hữu Khanh giải thích.
Evusheld cung cấp kháng thể có sẵn mà không phụ thuộc vào hệ miễn dịch của người tiêm và nhanh chóng đạt được hiệu quả bảo vệ tối đa chỉ sau tiêm 6 giờ và hiệu quả bảo vệ được kéo dài liên tục trong cơ thể ít nhất 6 tháng.
Trong khi đó, nếu tiêm vaccine Covid-19 thì cần có ít nhất từ 2-3 tuần kể từ sau mũi tiêm đầu tiên để cơ thể sản sinh kháng thể ngăn ngừa virus. Đồng thời, cần phải tiêm nhắc lại mũi 2, mũi 3… nhằm củng cố cho hệ miễn dịch. Tuy vaccine phát huy tác dụng bảo vệ chậm hơn so với kháng thể đơn dòng nhưng lại tạo được trí nhớ cho tế bào và có hiệu quả lâu dài hơn.
Tuy nhiên, BS Trương Hữu Khanh cũng cho biết, có những trường hợp không tiêm được vaccine phòng Covid-19 và khi tiêm không phải ai cũng sản sinh được lượng kháng thể như nhau. Thậm chí một số người dù tiêm vaccine nhưng không có hiệu quả, chẳng hạn các bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch. Với những trường hợp này, kháng thể đơn dòng là giải pháp tốt để ngăn ngừa lây nhiễm SARS-CoV-2 và phòng nguy cơ trở nặng và tử vong nếu không may mắc bệnh. “ Ngày xưa trong giai đoạn Covid-19 nặng, việc chữa trị bằng cách lấy huyết tương của người khỏi bệnh truyền cho người bệnh nặng chính là nhờ kháng thể, nhưng lúc đó không tách ra được đơn dòng. Hiện nay nhờ công nghệ hiện đại, tách được kháng thể ra khỏi huyết tương.Kháng thể đơn dòng là một bước tiến mới trong cuộc chiến chống Covid-19.”- BS Trương Hữu Khanh nói.
Trước băn khoăn, kháng thể đơn dòng được bào chế chế từ máu hiến tặng của người từng mắc Covid-19 thì liệu có gây bệnh cho người được tiêm – vốn là những trường hợp đã suy giảm miễn dịch – hay không, BS Trương Hữu Khanh cho rằng kháng thể đơn dòng rất an toàn, không có nguy cơ lây nhiễm virus vì được tinh chế bằng công nghệ đặc biệt, việc sản xuất kháng thể đơn dòng đòi hỏi kỹ thuật cao, các quy trình nghiêm ngặt
TS Nguyễn Hồng Vũ ở Viện nghiên cứu City of Hope, California, Mỹ- Cố vấn khoa học tổ chức Ruy Băng Tím – khuyến cáo, cũng giống như các loại thuốc khác và vaccine, Evusheld cũng có một số tác dụng phụ. Qua thí nghiệm lâm sàng quan sát thấy các phản ứng phụ thường gặp như đau đầu chiếm 6%, mệt mỏi chiếm 4%. Ngoài ra, người ta cũng thấy nhóm tiêm Evusheld cũng có phản ứng phụ về tim nhưng chưa rõ ràng nhưng ghi nhận có 1 ca tử vong sau tiêm Evusheld. Tuy nhiên, sự liên quan giữa tiêm Evusheld và ca tử vong không được xác định nhưng đây cũng là điểm cần quan tâm.
Bởi vì, khi làm thí nghiệm lâm sàng về tiêm vaccine Pfizer cho trẻ từ 12 -17 tuổi, người ta không thấy có phản ứng viêm cơ tim nhưng khi tiêm đại trà thì hiện tượng phản ứng phụ viêm cơ tim lại rõ hơn.
Vì vậy, thí nghiệm với hơn 5000 người nói trên vẫn cần phải quan sát thêm. Nếu tiêm với số lượng cả triệu người thì chắc chắn sẽ khác cần quan sát thêm thực tế như thế nào?
Giống vaccine Covid-19, khi các biến thể mới ra đời thay đổi vị trí Protein S nên vaccine không còn nhận biết như trước và virus "vượt rào miễn dịch" nên sử dụng kháng thể thụ động phòng Covid-19 cũng gặp khó khăn như của vaccine.
Trong nghiên cứu gần đây người ta thấy hai kháng thể trong Evusheld giảm khả năng trung hoà virus với biến thể phụ BA.1của Omicron khoảng 12 – 30 lần. Vì vậy, người ta lo ngại nếu có biến thể mới xuất hiện thì có lẽ hiệu quả của Evusheld cũng không còn tốt như trước nữa - TS Vũ cho biết.
TS Nguyễn Hồng Vũ khuyến cáo, tốt nhất người bình thường vẫn nên tiêm liều vaccine cơ bản vì nó tác động tới hệ miễn dịch, kháng thể chủ động của cơ thể và tác động vào tế bào B và T . Chỉ những người không thể tiêm vaccine hoặc suy giảm miễn dịch không thể tạo được kháng thể khi tiêm vaccine mới cân nhắc sử dụng sản phẩm Evusheld.
BS Trương Hữu Khanh cũng cho rằng, một liều kháng thể đơn dòng có giá thành khá cao và số lượng nhập về Việt Nam còn hạn chế, vì vậy những người tiêm được vaccine thì nên tiêm để phòng bệnh, nhường cơ hội sử dụng loại thuốc này cho những trường hợp không tiêm được vaccine hoặc tiêm vaccine không có hiệu quả.
