Mùa lạnh – thời điểm dễ bùng phát đợt cấp COPD
Theo BSCKII. Đoàn Thị Anh Đào - Trưởng khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Thanh Nhàn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) được đặc trưng bởi tình trạng tắc nghẽn đường thở dai dẳng với các triệu chứng như ho kéo dài, khạc đờm, khó thở. Bệnh có thể dự phòng và điều trị được, tuy nhiên các đợt cấp lại là yếu tố khiến chức năng phổi suy giảm nhanh chóng và làm tăng nguy cơ tử vong.
Vào mùa lạnh, nhiệt độ môi trường giảm, không khí khô khiến bụi mịn và các chất ô nhiễm như nitrogen dioxide (NO₂), sulphur dioxide (SO₂), ozone, khói thuốc lá dễ xâm nhập sâu vào đường hô hấp. Khi được hít vào phổi, các tác nhân này gây kích ứng, viêm, co thắt phế quản, làm tắc nghẽn đường thở và khởi phát đợt cấp COPD.
Bên cạnh đó, thời tiết lạnh còn làm mạch máu co lại, sức đề kháng suy giảm, tạo điều kiện cho virus cúm, á cúm, virus hợp bào hô hấp và các vi khuẩn đường hô hấp phát triển. Đây là nguyên nhân chiếm tới 70–80% các đợt cấp COPD trong mùa đông – xuân.
Thực tế điều trị cho thấy, không ít bệnh nhân COPD chỉ đến bệnh viện khi tình trạng đã trở nặng, do nhầm lẫn triệu chứng đợt cấp với các bệnh hô hấp thông thường hoặc tự ý điều trị tại nhà.
“Năm ngoái tôi bị ho, cứ nghĩ là viêm phế quản nên điều trị ở nhà. Uống thuốc một thời gian thì đỡ, nhưng vài tháng sau lại bị lại. Lần này khó thở nhiều hơn, thở dốc, không chịu được nữa, cảm giác như sắp không thở nổi”, ông N.T.D ở Hà Nội chia sẻ.
Theo BS Anh Đào, đây là những tình huống điển hình của đợt cấp COPD với diễn tiến nhanh, nếu không được xử trí kịp thời có thể dẫn đến suy hô hấp, phải thở máy và tăng nguy cơ tử vong.
Đợt cấp COPD để lại hậu quả lâu dài
Mỗi đợt cấp COPD không chỉ khiến người bệnh phải nhập viện, chi phí điều trị tăng cao mà còn để lại hậu quả kéo dài. Sau một đợt cấp nặng, chức năng hô hấp có thể suy giảm trong nhiều tháng, thậm chí tới một năm. Nguy cơ biến chứng tim mạch, tái nhập viện và tử vong trong năm tiếp theo cũng gia tăng rõ rệt.
Đáng lo ngại, các đợt cấp thường có xu hướng xuất hiện sớm hơn và nặng hơn nếu người bệnh không được quản lý, điều trị đúng cách ngay từ đầu.
Chính vì vậy, BS Anh Đào khuyến cáo người bệnh COPD cần đặc biệt lưu ý khi xuất hiện các dấu hiệu nặng lên so với ngày thường như: ho tăng, khó thở nhiều hơn, thở nhanh, khạc đờm tăng hoặc đờm chuyển sang màu vàng xanh, đờm mủ. Một số trường hợp có thể kèm sốt, chảy mũi, đau rát họng, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ.
Ở giai đoạn nặng, người bệnh có thể xuất hiện dấu hiệu suy hô hấp cấp như tím môi, đầu chi, nói ngắt quãng, co kéo cơ hô hấp phụ, vã mồ hôi, rối loạn ý thức. Đây là những tình huống cần được đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức, không được chần chừ.
Chủ động dự phòng để vượt qua mùa lạnh an toàn
BS Đoàn Thị Anh Đào khuyến cáo, đợt cấp COPD hoàn toàn có thể dự phòng nếu người bệnh tuân thủ điều trị và chăm sóc đúng cách. Việc dùng thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài đúng liều, đúng kỹ thuật, tái khám định kỳ và không tự ý ngưng thuốc là nguyên tắc quan trọng hàng đầu.
Tiêm phòng đầy đủ các vắc xin phòng cúm hằng năm, vắc xin phế cầu và các vắc xin cần thiết khác giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp – nguyên nhân chính gây đợt cấp.
Trong sinh hoạt hằng ngày, người bệnh cần giữ ấm vùng cổ, ngực, vệ sinh mũi họng thường xuyên, tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột, hạn chế tiếp xúc với khói thuốc, bụi bẩn và ô nhiễm không khí. Chế độ dinh dưỡng đầy đủ, vận động phù hợp và phục hồi chức năng hô hấp cũng góp phần cải thiện khả năng thở và nâng cao chất lượng sống.
