Axit benzoic thường hiện diện trong những thực phẩm nào?
Mới đây, Sở Y tế tỉnh Khánh Hòa công bố kết quả kiểm nghiệm sản phẩm yến hũ với tên gọi LinhNest tổ yến chưng táo đỏ (6 lọ) do Công ty TNHH Yến sào Trúc Linh Khánh Hòa sản xuất, có hàm lượng axit benzoic 489 mg/kg, trong khi giới hạn tối đa cho phép là 250 mg/kg. Việc sử dụng chất phụ gia thực phẩm quá hàm lượng cho phép đã dấy lên những lo ngại của người tiêu dùng về nguy cơ đối với sức khỏe.
Theo Thạc sĩ Ngô Xuân Dũng – chuyên gia về công nghệ thực phẩm, axit benzoic là một hợp chất hữu cơ. Với tính chất kháng khuẩn và chống nấm mốc hiệu quả, axit benzoic và các muối của nó (phổ biến nhất là natri benzoat) được ứng dụng rộng rãi trong ngành thực phẩm với vai trò chính là chất bảo quản.
Axit benzoic đã được các tổ chức y tế và an toàn thực phẩm quốc tế (như FAO/WHO - JECFA, FDA, EFSA) và các cơ quan quản lý thực phẩm quốc gia (như Bộ Y tế Việt Nam) đánh giá và cho phép sử dụng với liều lượng giới hạn để đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng. Thông thường, liều lượng tối đa cho phép là 0.1% (1g/kg) sản phẩm. Khi vào cơ thể, nó thường được chuyển hóa thành axit hippuric không độc và thải ra ngoài.
Tuy nhiên, một số quốc gia có thể có quy định riêng hoặc không cho phép sử dụng axit benzoic trong một số nhóm thực phẩm nhất định (ví dụ, Nhật Bản không cho phép dùng axit benzoic trong tương ớt nhưng cho phép trong các sản phẩm khác).
Axit benzoic và các muối benzoat hiện diện trong nhiều nhóm thực phẩm chế biến sẵn, đặc biệt là những sản phẩm có tính axit hoặc cần thời gian bảo quản dài. Đó là: nước ngọt có ga, nước ép trái cây, đồ uống thể thao, trà pha sẵn, tương ớt, tương cà, sốt cà chua, các loại rau củ ngâm/muối chua, trái cây chế biến như mứt, thạch, siro, hoa quả ngâm đường hoặc ngâm giấm, các sản phẩm sữa lên men như sữa chua uống, một số loại phô mai, một số loại bánh, kẹo dẻo, bơ thực vật, một số loại hải sản muối, trứng cá muối.
Thạc sĩ Ngô Xuân Dũng cho biết thêm, việc sử dụng axit benzoic trong thực phẩm phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về danh mục phụ gia được phép và hàm lượng tối đa cho phép của từng quốc gia. Axit benzoic (và các muối của nó như natri benzoat) được coi là an toàn khi sử dụng đúng liều lượng cho phép theo quy định của các cơ quan quản lý thực phẩm.
Lưu ý để đảm bảo an toàn khi sử dụng thực phẩm chứa axit benzoic
Nếu lạm dụng, tức là sử dụng vượt quá giới hạn cho phép hoặc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm chứa axit benzoic trong thời gian dài, thì người tiêu dùng thực phẩm có thể gặp nhiều nguy cơ cho sức khỏe như: ngộ độc và kích ứng tiêu hóa, rối loạn chuyển hóa, ảnh hưởng xấu đến hệ thần kinh gây ra các triệu chứng như rối loạn hành vi. Một số nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa việc tiêu thụ natri benzoat và các triệu chứng tăng động, giảm chú ý ở trẻ em.
Bên cạnh đó, mặc dù hiếm gặp, axit benzoic cũng có thể gây phản ứng dị ứng, biểu hiện bằng các triệu chứng như phát ban, ngứa, sưng (môi, lưỡi, mặt), hoặc thậm chí là khó thở (ở người bị hen suyễn).
Khi axit benzoic (hoặc muối natri benzoat) kết hợp với vitamin C (axit ascorbic) và các ion kim loại chuyển tiếp (như sắt, đồng) trong điều kiện nhiệt độ cao hoặc tiếp xúc với ánh sáng/tia UV, chúng có thể phản ứng với nhau để tạo thành benzen. Đây là một chất đã được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế xếp vào nhóm chất gây ung thư cho người.
“Ngay cả khi hàm lượng axit benzoic trong mỗi sản phẩm nằm trong giới hạn cho phép, nhưng nếu một người thường xuyên tiêu thụ nhiều loại thực phẩm chứa chất này (ví dụ: uống nhiều nước ngọt, ăn nhiều tương ớt, dùng nhiều đồ hộp) thì tổng lượng axit benzoic tích lũy vào cơ thể có thể vượt quá giới hạn an toàn hàng ngày (6 mg/kg thể trọng)"- Thạc sĩ Ngô Xuân Dũng khuyến cáo.
Để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình, Thạc sĩ Ngô Xuân Dũng khuyến cáo, khi mua và sử dụng các thực phẩm chế biến sẵn nên đọc kỹ nhãn mác, kiểm tra thành phần và hàm lượng chất bảo quản (tức là axit benzoic và các muối của nó được ký hiệu là: E210, E211, E212, E213) trên bao bì sản phẩm.
Đồng thời, hạn chế hoặc tránh tiêu thụ quá nhiều các loại thực phẩm chứa axit benzoic trong thời gian dài; ăn uống cân bằng, đa dạng các loại thực phẩm tươi sống để giảm phụ thuộc vào thực phẩm chế biến sẵn. Bảo quản thực phẩm chế biến sẵn theo hướng dẫn của nhà sản xuất, khi mua về, hãy bảo quản sản phẩm ở nơi mát mẻ, tránh ánh nắng trực tiếp, đặc biệt là với các sản phẩm dễ bị biến đổi hóa học và hình thành benzen.
Người tiêu dùng cũng nên lưu ý không kết hợp các thực phẩm chứa axit benzoic với các thực phẩm giàu vitamin C (đặc biệt là đồ uống) để tránh nguy cơ phơi nhiễm benzen về lâu dài, hạn chế nguy cơ mắc ung thư. Đặc biệt, trẻ em, phụ nữ có thai nên thận trọng và những người có cơ địa nhạy cảm nên thận trọng, hạn chế dùng các sản phẩm đóng hộp, nước ngọt công nghiệp có chứa axit benzoic./.
