Khoảng cách giữa kết quả đạt được với mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.
Sau 35 năm đối phó với dịch HIV kể từ khi xuất hiện ca bệnh đầu tiên năm 1990, công tác phòng chống HIV/AIDS ở nước ta đã đạt được nhiều kết quả tích cực: Tính đến hết năm 2024 nước ta ghi nhận hơn 245.700 người nhiễm HIV đang còn sống; số ca nhiễm HIV mới phát hiện giảm 60%, từ 30.000 ca hằng năm xuống còn khoảng 11.000 – 13.000 ca/năm; 90% người bệnh đang điều trị ARV sử dụng nguồn thuốc từ BHYT; xét nghiệm sàng lọc và khẳng định HIV được bao phủ tại 34 tỉnh, thành phố; mở rộng điều trị Prep cho gần 130.000. Năm 2023, Việt Nam được Tổ chức Y tế thế giới công nhận là nước đứng đầu Châu Á – Thái Bình Dương về điều trị Prep…
Tuy nhiên, trong cuộc trao đổi với phóng viên VOV2, TS Đoàn Thị Thuỳ Linh, Phó trưởng phòng Kiểm soát HIV và bệnh truyền nhiễm mạn tính, Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế thông tin: Số ca nhiễm HIV phát hiện mới hiện nay là 13.000 ca/năm (mục tiêu là 1000 trường hợp/năm; tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con là 2,8%/năm (mục tiêu là dưới 2% vào năm 2030). Đến năm 2024, kết quả thực hiện mục tiêu 95-95-95 là 97,3-78,9-96. Có nghĩa, chúng ta mới chỉ đạt được 1 trong số 3 mục tiêu. Chỉ tiêu số người nhiễm biết tình trạng nhiễm HIV của mình và người nhiễm HIV được điều trị ARV vẫn còn khoảng cách khá xa.
Những khó khăn, thách thức trong công tác phòng chống dịch HIV hiện nay
Có thể nói bức tranh dịch HIV ở nước ta đang có những biến động đáng lo ngại, nhất là ở nhóm MSM. Theo thống kê, năm 2024, nước ta có 295.000 người MSM có nguy cơ cao trong tổng số 428.450 MSM. Con số này tăng gấp 2 lần so với giai đoạn 2018-2019.
Dịch tăng nhanh trong nhóm trẻ tuổi (15-29 tuổi, học sinh PTTH, sinh viên và công nhân trẻ ở các khu công nghiệp. Kết quả giám sát trọng điểm HIV/AIDS cho thấy tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm MSM là 7.2%, trong đó, tỷ lệ lây nhiễm HIV trong nhóm những MSM có sử dụng ma túy tổng hợp cao gấp 8 lần so với nhóm không sử dụng.
Hành vi tình dục không an toàn trong khi các loại các loại ma túy tổng hợp ngày càng đa dạng khiến cho việc kiểm soát dịch gặp khó khăn. TS Đoàn Thị Thùy Linh cho rằng, công tác dự phòng lây nhiễm chưa được triển khai rộng khắp do thiếu nguồn thuốc Prep đã và đang là vấn đề đáng lo ngại.
“Tỷ lệ bao phủ các dịch vụ phòng chống HIV/AIDS còn hạn chế. Hiện nước ta mới bao phủ việc điều trị ARV, xét nghiệm HIV, điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone nhưng dịch vụ Prep vẫn chưa có mặt ở tất cả các tỉnh, thành phố trong khi các nguồn tài trợ quốc tế bị cắt giảm” – TS Đoàn Thị Thùy Linh nhận định.
Giải pháp can thiệp dể Việt Nam không đánh mất cơ hội kiểm soát dịch HIV.
TS Đoàn Thị Thùy Linh cho rằng, thời gian tới, việc cung ứng các dịch vụ y tế hỗ trợ, trong đó cấp phát thuốc Prep vẫn cần được coi là giải pháp can thiệp mũi nhọn, tập trung dự phòng cho người chưa nhiễm HIV mà có hành vi nguy cơ cao.
“Khi nguồn viện trợ bị cắt giảm, Việt Nam cần có phương án tài chính bền vững đối với dịch vụ cấp phát thuốc Prep như huy động từ nguồn xã hội hóa, tăng ngân sách Nhà nước hoặc nghiên cứu đề xuất mở rộng BHYT chi trả cho Prep, xét nghiệm sàng lọc HIV; mở rộng danh mục thuốc ARV cho điều trị HIV qua BHYT; các tỉnh, thành phố chủ động bố trí kinh phí và có kế hoạch đảm bảo tài chính cho hoạt động phòng chống AIDS; tăng cường truyền thông phòng chống AIDS để người dân hiểu, biết được dịch vụ phòng chống AIDS hiện có để từ đó giảm kỳ thị phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS…” – TS Đoàn Thị Thùy Linh nói.
Chủ đề “Đoàn kết là sức mạnh – Chung tay chấm dứt dịch bệnh HIV/AIDS” mà VN lựa chọn trong tháng hành động phòng chống HIV năm 2025 có ý nghĩa quan trọng, kêu gọi sự đoàn kết, chung tay của toàn xã hội, các cấp, các ngành từ TW đến địa phương, tổ chức xã hội, đối tác quốc tế, cộng đồng và từng cá nhân trong các hoạt động phòng chống HIV/AIDS ở nước ta, bao gồm: đẩy mạnh phát hiện sớm, điều trị sớm bằng thuốc kháng HIV; mở rộng và đa dạng hóa các chương trình dự phòng lây nhiễm HIV; tăng cường truyền thông và xóa bỏ kỳ thị, phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS.
Thông điệp không chỉ có ý nghĩa trong năm nay mà còn có ý nghĩa cho cả chặng đường tiếp theo của Việt Nam trong cuộc chiến phòng chống HIV/AIDS. Những hành động cấp thiết được triển khai sẽ bảo đảm mọi người được tiếp cận bình đẳng, không ai bị bỏ lại phía sau. Có như vậy, Việt Nam mới có thể tiếp tục bảo vệ vững chắc thành quả 35 năm qua và tiến gần hơn đến mục tiêu chấm dứt AIDS vào năm 2030.
