Phòng bệnh về đường tiêu hóa sau bão lũ

Mời nghe chương trình tại đây:

Mùa bão lũ và nguy cơ mắc các bệnh đường tiêu hóa

BSNT-CKI Phạm Văn Quang– Trung tâm tiêu hóa- Hệ thống Y tế Medlatec cho biết, hệ tiêu hóa dễ gặp các vấn đề trong những ngày bão lụt do một số nguyên nhân như ô nhiễm nguồn nước, thực phẩm không đảm bảo, cũng như vệ sinh cá nhân và môi trường kém.

“Ô nhiễm nguồn nước là nguyên nhân hàng đầu do môi trường bị ảnh hưởng. Người dân sử dụng nguồn nước này để ăn uống, sinh hoạt sẽ vô tình đưa vi khuẩn, virus, ký sinh trùng gây bệnh vào cơ thể. Ngoài ra, bão lụt gây mất điện, làm gián đoạn việc bảo quản thực phẩm. Lương thực, thực phẩm bị ẩm mốc, ôi thiu hoặc bị ngâm trong nước lũ cũng là nguồn gây bệnh nguy hiểm. Thêm nữa, tình trạng ngập lụt, thiếu nước sạch khiến việc rửa tay, vệ sinh dụng cụ ăn uống trở nên khó khăn. Môi trường sống ẩm ướt là điều kiện lý tưởng cho các vật trung gian truyền bệnh phát triển mạnh” – BS Quang cho hay.

Các bệnh về tiêu hóa trong mùa bão lũ đều là nhiễm khuẩn tiêu hóa cấp tính. Bệnh có thể chia thành hai nhóm chính dựa vào biểu hiện và nguyên nhân trực tiếp đó ngộ độc thực phẩm và bệnh tiêu chảy cấp. Theo BS Phạm Văn Quang, ngộ độc thực phẩm là tình huống nhiễm khuẩn tiêu hóa rất phổ biến, xảy ra khi chúng ta ăn phải thức ăn đã bị nhiễm độc. Dấu hiệu đặc trưng nhất để nhận biết ngộ độc thực phẩm là các triệu chứng thường ập đến rất nhanh và rầm rộ chỉ vài giờ sau một bữa ăn, điển hình là nôn mửa dữ dội và đau quặn bụng.

“Các thể tiêu chảy cấp nguy hiểm khác cũng là tình trạng nhiễm khuẩn tiêu hóa, nhưng thường lây qua nguồn nước hoặc tiếp xúc và có những biểu hiện đặc trưng mà chúng ta cần nhận biết để xử trí kịp thời như bệnh tả hay bệnh lỵ. Bệnh tả là dạng tiêu chảy cấp gây mất nước nhanh nhất. Biểu hiện là đi ngoài ồ ạt, phân lỏng như nước vo gạo và thường không đau bụng. Còn bệnh lỵ là dạng tiêu chảy có tổn thương ruột. Biểu hiện là đau quặn bụng, cảm giác muốn đi vệ sinh liên tục và phân có lẫn chất nhầy và máu”- BS Quang nhấn mạnh.

Cách xử trí khi gặp các triệu chứng về đường tiêu hóa

Thông thường người dân vẫn hay có thói quen uống thuốc cầm tiêu chảy khi bị đi ngoài phân lỏng nhiều lần. Theo BS Phạm Văn Quang, việc làm này tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Việc tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy, đặc biệt là trong các trường hợp tiêu chảy nhiễm khuẩn, là hoàn toàn không đúng.

“Vì tiêu chảy chính là một phản xạ bảo vệ của cơ thể, giúp tống các vi khuẩn và độc tố của chúng ra ngoài. Khi chúng ta dùng thuốc làm ngưng tiêu chảy, chúng ta đã vô tình giữ lại các tác nhân gây bệnh trong ruột. Điều này làm cho tình trạng nhiễm trùng, nhiễm độc trở nên nặng hơn, vi khuẩn có thời gian phát triển và xâm nhập vào máu, gây ra những biến chứng nguy hiểm như nhiễm khuẩn huyết, thậm chí có thể đe dọa tính mạng. Vì vậy, tuyệt đối không tự ý sử dụng các thuốc cầm tiêu chảy khi chưa có chỉ định của bác sĩ, nhất là khi có sốt hoặc phân có nhầy máu” – BS Quang cảnh báo.

Với các triệu chứng nhẹ như trướng bụng, đầy hơi, người bệnh có thể sử dụng các thuốc giúp giảm triệu chứng có bán tại nhà thuốc mà không cần kê đơn. Ví dụ như các thuốc chứa Simethicone giúp làm tan các bọt khí trong đường ruột. Đối với tiêu chảy nhẹ, thay vì dùng thuốc cầm tiêu chảy, người dân có thể sử dụng men vi sinh (probiotics) giúp bổ sung lợi khuẩn, cân bằng lại hệ vi sinh đường ruột hoặc các thuốc hấp phụ độc tố như Smectite (Diosmectite), có tác dụng bao phủ niêm mạc ruột và hấp thụ các chất độc hại, giúp giảm số lần đi ngoài.

Tuy các thuốc này giúp giảm triệu chứng khó chịu nhưng nếu lạm dụng có thể che lấp các dấu hiệu của một bệnh lý nặng hơn, hoặc gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn. Vì thế, lời khuyên của bác sĩ Phạm Văn Quang vẫn là bù đủ nước và điện giải đúng cách.

Các chuyên gia y tế thường khuyên sử dụng oresol khi bị tiêu chảy vì đây là phương pháp điều trị quan trọng nhất, có thể cứu sống bệnh nhân tiêu chảy cấp. Khi tiêu chảy, cơ thể không chỉ mất nước mà còn mất các chất điện giải thiết yếu (như Natri, Kali). Chỉ uống nước lọc đơn thuần sẽ không bù lại được các chất điện giải này, thậm chí có thể làm tình trạng rối loạn điện giải nặng thêm. Oresol là dung dịch bù nước và điện giải có công thức được Tổ chức Y tế Thế giới nghiên cứu, giúp cơ thể hấp thu nước và điện giải một cách tối ưu nhất.

“ Để sử dụng Oresol đúng cách, cần tuân thủ nguyên tắc "4 đúng". Đó là đúng gói thuốc, kiểm tra hạn sử dụng, bao bì không rách nát. Đúng lượng nước được hướng dẫn trên bao bì với nước đun sôi để nguội, không pha với sữa, nước trái cây, nước ngọt hoặc nước khoáng. Cách pha cũng cần thực hiện đúng, để oresol tan hoàn toàn rồi mới được uống. Cuối cùng là uống từ từ, từng ngụm nhỏ. Dung dịch đã pha chỉ nên dùng trong vòng 24 giờ”- BS Quang hướng dẫn.

Trong trường hợp khẩn cấp không có sẵn Oresol, có thể tạm thời uống nước cháo muối, dừa hoặc các loại súp.

Với những người có bệnh lý nền như tiểu đường, bệnh tim mạch, tăng huyết áp, bệnh gan, thận mạn tính, hoặc người suy giảm miễn dịch khi bị rối loạn tiêu hóa, đặc biệt là tiêu chảy, sẽ có nguy cơ biến chứng nặng hơn nhiều. Việc mất nước và rối loạn điện giải có thể làm bệnh nền của họ mất kiểm soát. Vì thế, nhóm đối tượng này không nên tự điều trị tại nhà quá 01 ngày. Khi có dấu hiệu rối loạn tiêu hóa, họ nên liên hệ với y tế sớm hơn, thậm chí là đi khám ngay để được bác sĩ theo dõi và xử trí kịp thời, tránh các biến chứng đáng tiếc.

Khi chẳng may bị bệnh, dinh dưỡng lúc này đóng vai trò rất quan trọng để cơ thể có sức chống chọi với bệnh tật và phục hồi niêm mạc ruột.

“Nguyên tắc chung là "ăn thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu và chia nhỏ bữa ăn". Cần tránh sữa và các chế phẩm từ sữa (trừ sữa chua không đường); thực phẩm nhiều dầu mỡ, đồ chiên xào, thức ăn nhanh; thực phẩm nhiều chất xơ không hòa tan như rau sống, ngô, đỗ nguyên hạt; đồ ngọt, nước có gas, cà phê, rượu bia vì chúng có thể làm tình trạng tiêu chảy nặng hơn. Điều quan trọng là không nên bắt bệnh nhân nhịn ăn hoàn toàn, vì như vậy cơ thể sẽ suy kiệt và ruột sẽ lâu hồi phục hơn”- BS Phạm Văn Quang nhấn mạnh.

Phòng các bệnh về đường tiêu hóa trong và sau bão lũ

Việc phòng bệnh bao giờ cũng quan trọng hơn việc phải điều trị bệnh. Để chủ động phòng tránh các bệnh đường tiêu hóa, người dân cần thực hiện: "Ăn chín, uống sôi".

“Tuyệt đối không uống nước lã, chỉ sử dụng nước đã được đun sôi hoặc nước đóng chai đảm bảo chất lượng. Đối với nguồn nước giếng, nước sông bị ngập, cần phải được làm trong và khử trùng bằng Cloramin B theo hướng dẫn của y tế địa phương trước khi sử dụng. Không ăn rau sống, thức ăn ôi thiu, thực phẩm đã tiếp xúc với nước lũ. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi dọn dẹp vệ sinh. Đây là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả nhất”- BS Quang nói.

Việc đảm bảo vệ sinh cũng giúp giảm nguy cơ khiến bệnh nghiêm trọng, thậm chí phòng tránh bệnh lây lan diện rộng có thể bùng phát thành dịch.

“Ngay sau khi nước rút, các gia đình cần tổ chức dọn dẹp vệ sinh nhà cửa, phun thuốc khử trùng. Tại khu dân cư, người dân cần thu gom và xử lý rác thải, xác động vật chết một cách hợp vệ sinh để tránh phát sinh mầm bệnh. Đặc biệt quan tâm khu vực nhà vệ sinh, chuồng trại gia súc, đảm bảo không để phân thải gây ô nhiễm môi trường và nguồn nước. Thực hiện tốt 3 yếu tố: vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân, và vệ sinh môi trường sẽ tạo thành một "lá chắn" vững chắc bảo vệ cộng đồng khỏi dịch bệnh”- BS Quang khuyến cáo.