Dị tật không ngờ tới
Bé Minh Trang (4 tuổi, ở Hà Nội) là một trong số những trẻ mắc dị tật trật khớp háng bẩm sinh đang điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương. Mẹ bé cho biết, khi cháu bước sang giai đoạn tập đi, chị thấy con đi lại không bình thường, một bên bàn chân của bé chìa ra phía ngoài mỗi khi di chuyển, chiều dài hai chân không bằng nhau. Dị tật này sẽ ảnh hưởng lâu dài đến cuộc sống của trẻ, nhưng ít bậc cha mẹ biết rằng nếu được can thiệp điều trị sớm sẽ mang lại hiệu quả.
Khoa Chỉnh hình - Bệnh viện Nhi Trung ương, trung bình mỗi năm tiếp nhận khoảng 60-70 bệnh nhi đến điều trị phẫu thuật do trật khớp háng bẩm sinh. Đây là một bệnh lý bẩm sinh hiếm gặp (1/800-3000 trẻ), xảy ra ở nữ nhiều hơn ở nam. Bệnh nếu được phát hiện và can thiệp kịp thời thì việc điều trị sẽ đơn giản, tỉ lệ thành công có thể đạt tới 95% bằng phương pháp bảo tồn.
Nếu phát hiện muộn, việc điều trị sẽ rất phức tạp, kết quả có thể kém, để lại nhiều di chứng như: tái trật khớp, hoại tử chỏm xương đùi, loạn sản phát triển ổ cối và chỏm xương đùi gây mất cân xứng chiều dài của chi, teo cơ cứng khớp, hạn chế vận động.
Dấu hiệu trẻ bị trật khớp háng bẩm sinh
Theo TS. BS Hoàng Hải Đức, trật khớp háng bẩm sinh là tình trạng chỏm xương đùi của một hoặc cả hai bên khớp háng bị trật ra khỏi vị trí bình thường của khớp háng. Hiện nay, nguyên nhân cụ thể dẫn đến dị tật này vẫn đang được nghiên cứu. Tuy nhiên, có một số yếu tố nguy cơ gây nên tình trạng này bao gồm: thai ngôi ngược, thiểu ối, gia đình có tiền sử bị trật khớp háng, bất thường hệ cơ xương,…
Trật khớp háng bẩm sinh là một dị tật rất khó được phát hiện sớm, trẻ thường không đau, không quấy khóc, nên nếu không để ý kỹ các khác biệt, cha mẹ sẽ khó phát hiện. Đa số gia đình thường chỉ đưa con đi khám sau khi bé biết đi, thấy con đi tập tễnh, một chân yếu hẳn so với chân kia. Do đó, sự quan sát, chú ý của gia đình trong quá trình chăm sóc trẻ có ý nghĩa quyết định đến việc phát hiện con bị bệnh sớm hay muộn.
Một số dấu hiệu cha mẹ cần chú ý để phát hiện sớm bệnh cho trẻ:
- Sự chênh lệch chiều dài của chi (chân);
- Nếp lằn mông, đùi với bên bị trật khớp háng dài hơn bên lành;
- Bàn chân trẻ đổ ra ngoài khi trẻ nằm duỗi chân;
- Trẻ hạn chế việc dạng khớp háng nên khó khăn khi thay bỉm, tã, quần;
- Khi trẻ lớn bị lệch vai 1 bên, chân đi tập tễnh;
- Bên chân bị trật khớp háng sẽ yếu hơn …
Đối với các trường hợp bị trật khớp háng 2 bên thì khó xác định hơn do 2 bên có dấu hiệu giống nhau. Ở trẻ lớn bị trật khớp háng 2 bên sẽ có dấu hiệu ưỡn trước cột sống lưng quá mức.
Phát hiện sớm, ‘‘chìa khóa vàng’’ để điều trị thành công
TS.BS Hoàng Hải Đức cho biết, nếu tự ý trì hoãn, cha mẹ bỏ qua ‘‘thời điểm vàng” điều trị cho con. Thực tế đã có nhiều trường hợp đáng tiếc khi cha mẹ cho con đi khám và điều trị muộn. Theo BS Đức, bệnh lý trật khớp háng bẩm sinh có thể điều trị được với tỉ lệ thành công rất cao nếu trẻ được phát hiện sớm, chẩn đoán kịp thời và có phương pháp can thiệp phù hợp với từng lứa tuổi và giai đoạn.
Thời điểm vàng để điều trị trật khớp háng là từ khi trẻ còn ở trong độ tuổi sơ sinh đến 6 tháng tuổi. Vào thời điểm này, trẻ chỉ cần điều trị bằng phương pháp sử dụng nẹp Parlik để giang và gấp khớp háng khoảng 3-4 tháng với tỉ lệ thành công đạt 95%.
Với trẻ từ 6 đến 18 tháng tuổi, điều trị trật khớp háng phải kết hợp nắn chỉnh kín và bó bột cố định. Nếu nắn chỉnh kín thất bại thì cũng cần phải phẫu thuật nắn chỉnh mở.
Đặc biệt với trẻ trên 18 tháng tuổi cần phẫu thuật nắn chỉnh mở, có thể phải cắt xương chậu để tạo hình ổ cối kèm theo cắt sửa trục cổ - chỏm xương đùi.
“Hiện nay, phương pháp điều trị trật khớp háng tại Bệnh viện Nhi Trung ương không thua kém gì các nước tiên tiến trên thế giới. Thậm chí là có những ưu điểm vượt trội. Bệnh viện Nhi Trung ương sử dụng xương đồng loại để ghép và tạo hình ổ cối. Ưu điểm của kỹ thuật này đường mổ chỉ dài từ 4-6cm, đỡ mất máu hơn, đỡ tổn thương thần kinh, mạch máu, trẻ hồi phục nhanh hơn, vết mổ có tính thẩm mỹ hơn’’ – bác sĩ Đức cho hay.
Bác sĩ khuyến cáo, các gia đình cần chú ý quan sát để sớm phát hiện các bất thường ở khớp háng và các chi của trẻ. Nếu trẻ có dấu hiệu bất thường, cần nhanh chóng đưa trẻ đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được tư vấn, hướng dẫn điều trị kịp thời, nhằm hạn chế tốn kém và đạt hiệu quả điều trị cao.
