Trong truyền thống xa xưa của người Mường, con gái 15,16 tuổi đã phải biết dệt và làm những món đồ như: gối, chăn, váy áo để mang về nhà chồng. Đó cũng là cách thể hiện tấm lòng và sự khéo léo của người phụ nữ sẽ biết chăm lo, vun vén cho gia đình. Cứ thế mà nghề dệt thổ cẩm được giữ gìn và hiện diện trong đời sống và trở thành nét đẹp văn hóa của dân tộc Mường. Chị Bùi thị Buông, xóm Lục, xã Yên Nghiệp, huyện Lạc Sơn, Hòa Bình được mẹ dạy cho cách dệt từ bé, đến bây giờ chị vẫn giữ thói quen này như nghề gia truyền. "Nghề này người Mường ai cũng phải biết, nói chung là người Mường cũng phải biết làm thì mới lấy được chồng, không thì người ta không muốn lấy đâu".
Trước đây người Mường dệt vải bằng sợi bông và sợi tơ tằm do tự mình se, nhưng nay họ không tự se sợi nữa mà dùng những sợi chỉ, sợi len bán sẵn trên thị trường. Nhưng cho dù dệt bằng nguyên liệu nào thì ngày ngày, bên những khung cửi nhỏ đơn sơ, người phụ nữ Mường vẫn cần mẫn, tỉ mỉ dệt những họa tiết hết sức tinh tế.
Với 12 loại hoa văn, người Mường sử dụng để tạo ra nhiều loại sản phẩm khác nhau phục vụ cho các nhu cầu trong sinh hoạt. Họ dệt hoa văn lên 3 nhóm sản phẩm chính là chăn và vỏ đệm; cạp váy; các tấm trang trí. Chỉ riêng cạp váy Mường cũng đủ thể hiện nét tinh hoa văn hóa và giá trị của thổ cẩm Mường. Có nhiều loại hoa văn, nhưng đẹp nhất là hoa đĩa, đầu con rồng. Cạp váy con rồng thì ngày xưa nhà giàu mới được mặc, con nhà nghèo mà mặc đi làm dâu hoặc đi ra đường mà nhà Lang thấy thì người ta bắt làm tội cho. Bây giờ cứ ai có tiền mà thích thì mặc, không như ngày xưa người ta bắt vạ…
Hiện nay, xã Yên Nghiệp có khoảng 200 khung dệt với 168 thành viên, mỗi năm sản xuất được hơn 50 nghìn sản phẩm, phục vụ nhu cầu người dân trong địa bàn và một số tỉnh thành lân cận. Nắm bắt được nhu cầu của người dân và thị trường, Hợp tác xã Nông nghiệp và Dệt thổ cẩm Lục Nghiệp Thành đã ra đời, vừa tạo công ăn việc làm cho bà con, vừa bán sản phẩm thổ cẩm của địa phương ra thị trường.
Từ những sợi chỉ rực rỡ sắc màu cùng sự tảo tần của phụ nữ Mường đã tạo nên những họa tiết hoa văn độc đáo, giàu triết lý nhân sinh quan. Những cỏ cây, hoa lá, linh vật... gắn bó với cuộc sống người Mường nơi vùng cao đã vào từng tấm vải thổ cẩm, trở thành nét văn hóa đặc sắc của bà con xứ Mường ở Hòa Bình.
Mời nghe bài viết tại đây:
