Sáng nay 28.12 tại Hà Nội, Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch đã tổ chức Hội nghị tổng kết Đề án “Phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030” và trao Giải thưởng Phát triển văn hóa đọc năm 2020.
Qua hơn 3 năm triển khai đề án, rất nhiều chương trình đã được triển khai mang đến một diện mạo mới mẻ cho công tác thư viện nói riêng và phát triển văn hóa đọc nói chung, với phương châm "không để ai bị bỏ lại phía sau”.
Năm 2019, Vụ Thư viện (Bộ VH-TT&DL) đã tổ chức ký kết Chương trình phối hợp công tác với Hội Người mù Việt Nam nhằm phát triển văn hóa đọc, phục vụ học tập suốt đời cho người khiếm thị. Chương trình Phối hợp với Bộ công an về phối hợp tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, thư viện trong trại giam, trại tạm giam, cơ sở giáo dục bắt buộc và trường giáo dưỡng giai đoạn 2020 - 2025. Thông qua Chương trình phối hợp công tác, các thư viện tỉnh/thành sẽ phối hợp với các trại giam xây dựng "Tủ sách hướng thiện" để có thêm nhiều đầu sách phục vụ nhu cầu đọc của phạm nhân, trại viên; tham gia các hoạt động giới thiệu sách, hội thi, học và làm theo sách trong phạm nhân, trại viên, từ đó từng bước phát triển phong trào đọc sách báo, góp phần nâng cao hiểu biết, tăng cường ý thức chấp hành pháp luật, lối sống văn minh, lành mạnh trong các đối tượng giáo dục.
Cùng với đó, thông qua việc triển khai đề án, nhằm mục tiêu khơi dậy niềm đam mê đọc sách đối với lứa tuổi học sinh, sinh viên, từ đó khuyến khích, thúc đẩy phong trào đọc trong thế hệ trẻ, hình thành thói quen và kỹ năng đọc sách cho học sinh, sinh viên - một yếu tố quan trọng góp phần phát triển văn hóa đọc trong nhà trường và cộng đồng.
Đầu năm 2019, Bộ VH-TT&DL lần đầu tiên tổ chức cuộc thi “Đại sứ Văn hóa đọc” trên phạm vi toàn quốc để thiết thực triển khai Đề án, thu hút sự tham gia của hơn 536.000 học sinh, sinh viên. Năm 2020 cuộc thi đã thu hút hơn 1 triệu học sinh, sinh viên tham gia. Cuộc thi đã thể hiện trí tuệ, nỗ lực, sáng tạo, dành trọn tâm huyết và tình yêu với sách của giới trẻ.
Trong khuôn khổ thực hiện đề án này, năm 2020 Vụ Thư viện đã phối hợp với Hội người mù Việt Nam tổ chức 02 cuộc thi dành cho người khiếm thị nhân ngày gia đình Việt Nam với chủ đề "Gia đình đọc sách gắn kết yêu thương" và nhân tuần lễ học tập suốt đời với chủ đề "Đọc và tự học suốt đời theo tấm gương Chủ tịch Hồ Chí Minh". Các cuộc thi này này đã thu hút nhiều người khiếm thị trong cả nước tham gia, tạo động lực vượt qua số phận cho người khiếm thị nói riêng và những đối tượng yếu thế nói chung tự tin vươn lên trong cuộc sống.
Thông qua việc thực hiện đề án, hệ thống thư việc trong cả nước đã đổi mới phương thức hoạt động, xây dựng môi trường đọc thân thiện, tiện ích, giúp cho người dân có thể tiếp cận, khai thác và sử dụng thông tin và tri thức hiệu quả thông qua các nền tảng, đặc biệt là trên môi trường số. Cùng với ngành thư viện, ngành xuất bản đã có những đổi mới và phát triển. Hình thức và nội dung, số lượng xuất bản phẩm ngày càng phong phú và đa dạng hơn.
Thực hiện đề án này đã tạo sự tác động rất lớn đối với xã hội. Nhiều tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân cùng chung tay phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng. Tiêu biểu có thể kể đến Dự án Xe ô tô thư viện lưu động “Ánh sáng tri thức” do Quỹ Thiện Tâm thuộc tập đoàn Vingroup tài trợ. Dự án đã trao tặng 44 xe ô tô thư viện lưu động cho 44 thư viện tỉnh/thành. Đây là dự án có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, hỗ trợ phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng, đem lại nhiều cơ hội cho việc đọc sách của người dân vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, người khuyết tật không có cơ hội đến thư viện được tiếp cận với sách báo, với ánh sáng tri thức.
Năm 2020, với mong muốn được chung tay, tiếp sức và tạo động lực tinh thần cho “lực lượng tuyến đầu” trên mặt trận chống dịch Covid-19, trong chương trình “Cùng bạn đọc sách, kết nối yêu thương, lan toả tri thức” đã huy động trao tặng hơn 5.000 cuốn sách; 5.000 khẩu trang cho các y sĩ, bác sĩ; người thân của các y, bác sĩ, bệnh nhân và những người đang ở khu cách ly của Bệnh viện Đức Giang, Bệnh viện Thanh Nhàn, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Giang, Trung tâm Phòng chống dịch bệnh tỉnh Bắc Giang, Bệnh viện huyết học và truyền máu Trung ương, Bệnh viện Tim Hà Nội, Bệnh viện Bưu điện và Trung tâm chạy thận Bệnh viện Bưu điện... Bên cạnh đó Vụ Thư viện còn vận động hàng trăm máy nghe nói, sách nói, điện thoại thông minh(smart phone) cho người khiếm thị.
Tuy nhiên, theo bà Vũ Dương Thúy Ngà, Vụ trưởng Vụ Thư viện, Bộ VH-TT&DL, bên cạnh những kết quả đã đạt được thì việc triển khai đề án trong thời gian qua cũng còn nhiều thách thức: Nhận thức của một số địa phương, cơ quan, bộ, ngành cũng như một bộ phận người dân về vai trò của văn hóa đọc vẫn còn hạn chế, do đó vẫn còn nhiều người thờ ơ với văn hóa đọc. Từ đó dẫn đến việc thiếu sự quan tâm chỉ đạo, đầu tư cũng như sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan cho hoạt động phát triển văn hóa đọc. Hiện tại vẫn còn một số thư viện cấp tỉnh vẫn chưa có trụ sở riêng biệt (như Hà Nam, Bình Phước, Đắk Nông, Lào Cai…); hơn 30% thư viện cấp huyện không được cấp kinh phí để bổ sung vốn tài liệu; tại một số nơi, cơ sở vật chất của thư viện các cấp còn nghèo nàn, chật chội, cũ kỹ… Ngành xuất bản tuy đã tăng về số lượng xuất bản phẩm nhưng vẫn còn nhiều xuất bản phẩm vô bổ.
Thêm nữa, những dịch vụ để phát triển văn hóa đọc trong bối cảnh cách mạng 4.0 chưa được quan tâm đúng mức. Qua 3 thực hiện đề án, đã có sự chung tay của cộng đồng nhưng những yếu tố căn cốt để phát triển văn hóa đọc một cách bền vững vẫn chưa được đảm bảo” – bà Vũ Dương Thúy Ngà nhấn mạnh.
Giải thưởng Phát triển văn hóa đọc năm 2020 đã được trao cho 15 tập thể và 9 cá nhân; 10 tập thể và 8 cá nhân cũng đã được nhận Bằng khen vì có thành tích trong thực hiện Đề án “Phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030”, giai đoạn 2017 - 2020.
