Từ nỗi lo “rau thiếu an toàn” đến hướng đi hữu cơ vi sinh theo chuỗi 5 nhà
Trên những cánh đồng ven đô Hà Nội, đã có giai đoạn nông dân phụ thuộc nhiều vào thuốc hóa học. Hệ lụy là đất bạc màu, nguồn nước chịu áp lực ô nhiễm, sâu bệnh kháng thuốc, còn nông sản thì bị thị trường hoài nghi. Trong bối cảnh đó, Trung tâm Doanh nghiệp Hội nhập và Phát triển (thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam) đề xuất mô hình sản xuất hữu cơ vi sinh theo chuỗi liên kết “5 nhà”, gắn với nhật ký điện tử và truy xuất nguồn gốc CheckVN.
Từ ý tưởng này, tháng 1/2017, HTX Nông nghiệp Hữu cơ Tiên Dương được thành lập tại Đông Anh, Hà Nội (cũ). HTX trở thành một “điểm khởi đầu” của cách làm mới: “5 nhà” gồm nhà quản lý – nhà khoa học – nhà sản xuất – nhà phân phối – nhà tiêu dùng cùng đồng hành để tạo ra nông sản sạch, bền vững cho người dân đô thị.
“Cầm tay chỉ việc” trên đồng ruộng và bước đột phá minh bạch bằng CheckVN
Những ngày đầu triển khai ở xã Tiên Dương khi đó là quá trình vừa làm, vừa thuyết phục, vừa chứng minh. Nhiều hộ đã quen canh tác hóa học. Nay chuyển sang hữu cơ đồng nghĩa với việc thay đổi toàn bộ quy trình: từ xử lý đất, chọn giống, phân bón đến việc ghi chép nhật ký canh tác.
Đồng hành cùng bà con khi ấy là các chuyên gia của Trung tâm Doanh nghiệp Hội nhập và Phát triển và đội ngũ kỹ thuật của HTX Tiên Dương, trong đó có kỹ sư Ngô Thị Hoa Diệp – người trực tiếp hướng dẫn nông dân ngoài đồng, hỗ trợ để bà con tiếp cận đúng phương pháp, tạo ra “những sản phẩm có chất lượng tốt nhất và an toàn đến người tiêu dùng”.
Theo kỹ sư Hoa Diệp, hữu cơ vi sinh là cách kết hợp phân bón có nguồn gốc tự nhiên (như phân chuồng, phụ phẩm nông nghiệp) với vi sinh vật có lợi nhằm nuôi dưỡng đất và cây trồng. Cách làm này giúp đất tơi xốp hơn, tăng khả năng giữ nước, hạn chế bạc màu, đồng thời giúp cây khỏe và kháng sâu bệnh tốt hơn. Quan trọng nhất, nông sản tạo ra sạch và an toàn hơn, giảm áp lực ô nhiễm môi trường, thân thiện với hệ sinh thái.
Bên cạnh kỹ thuật, một điểm nhấn của mô hình là nhật ký điện tử và hệ thống truy xuất CheckVN. Mỗi thửa ruộng, mỗi công đoạn sản xuất đều được ghi lại, lưu trên hệ thống. Người tiêu dùng chỉ cần quét mã là có thể kiểm tra thông tin quy trình, tăng niềm tin đối với sản phẩm.
Từ “cái nôi” Tiên Dương đến Liên hiệp HTX và mạng lưới tiêu thụ quy mô lớn
Nhờ quy trình chặt chẽ và minh bạch, rau hữu cơ Tiên Dương nhanh chóng tạo uy tín, trở thành mô hình được ghi nhận và đề xuất nhân rộng. Từ “cái nôi” Tiên Dương, chuỗi liên kết “5 nhà” tiếp tục phát triển, hình thành Liên hiệp HTX Nông nghiệp Hữu cơ và Dược liệu Việt Nam, hướng tới mô hình sản xuất tuần hoàn: từ chế phẩm sinh học đến tiêu thụ.
Trong chuỗi liên kết ấy, HTX Dịch vụ Nông nghiệp Tổng hợp An Phát là một mắt xích quan trọng. Ông Phạm Hồng Duy, Phó Giám đốc HTX nhấn mạnh: “người tiêu dùng là mắt xích cuối cùng và cũng là “người giám sát” khiến các đơn vị trong chuỗi phải làm việc có trách nhiệm hơn.” Theo ông Duy, An Phát hiện ký hợp đồng bao tiêu ổn định với gần 120 hộ nông dân, liên kết với các HTX sản xuất VietGAP, hữu cơ; mỗi ngày cung cấp khoảng 10 tấn rau củ và 7 tấn gạo cho gần 500 trường học và doanh nghiệp.
Chia sẻ về cách vận hành chuỗi, bà Phạm Thị Lý - Giám đốc Liên hiệp HTX Nông nghiệp Hữu cơ và Dược liệu Việt Nam cho biết cấu trúc 5 nhà được thiết kế để “liên kết chặt và thành công”:
- Nhà quản lý giám sát – hỗ trợ – thúc đẩy
- Nhà khoa học đóng vai trò cố vấn, “dắt tay chỉ việc” để ứng dụng tiến bộ kỹ thuật
- Nhà sản xuất (nông dân) tiên phong thay đổi phương thức canh tác vì lợi ích cộng đồng
- Nhà phân phối kết nối thị trường, đưa sản phẩm đến đúng nhóm khách hàng mục tiêu
- Và nhà tiêu dùng được đặt ở vị trí trung tâm, “cao nhất” trong chuỗi.
Cũng theo bà Lý, sau gần 8 năm triển khai, mô hình lan tỏa nhanh nhờ sự vào cuộc của nhiều cơ quan, tổ chức: từ Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, đến các sở ngành và chính quyền địa phương, đặc biệt tại Thủ đô Hà Nội. “Giải pháp không còn là của riêng mô hình chúng tôi nữa”, bà Lý nói, đồng thời cho biết nhiều địa phương, doanh nghiệp và người khởi nghiệp nông nghiệp đã tìm đến để học hỏi, nhờ hỗ trợ triển khai.
