Phát triển năng lượng tái tạo là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Điều này đã được cụ thể hóa tại Nghị quyết của Bộ Chính trị và các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo và các cơ chế khuyến khích phát triển các dự án năng lượng tái tạo. Nhờ vậy, thời gian qua, năng lượng tái tạo ở nước ta có bước phát triển vượt bậc, được đánh giá là một trong những quốc gia phát triển năng lượng tái tạo nhanh trên thế giới.
Số liệu nghiên cứu cho thấy, đến năm 2022, tổng công suất các nguồn điện năng lượng tái tạo là 20.626 MW; tỷ trọng điện năng từ điện gió, điện mặt trời đạt 26,5%, cao gấp 40 lần so với năm 2010. Đó là những thành tựu rất đáng ghi nhận. Tuy nhiên, theo các chuyên gia và nhà quản lý, kết quả đạt được là rất khiêm tốn khi so với tiềm năng. Câu chuyện này có nhiều nguyên nhân, trong đó có thể đến là những bất cập từ chính sách của Nhà nước về giá mua điện từ nguồn năng lượng tái tạo. Đây là góc nhìn của PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường, giá cả, Bộ Tài chính. “Điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là về giá. Nhà nước phải tính đúng, tính đủ, tính kịp thời cho giá mua-bán điện từ nguồn năng lượng tái tạo cho các công ty đầu tư, phát triển các dự án về năng lượng sạch”, PGS.TS Ngô Trí Long chia sẻ.
Giá Nhà nước mua chưa hợp lý, trong khi vốn đầu tư ban đầu cho các dự án về năng lượng tái tạo thường rất lớn. Theo TS. Nguyễn Anh Tuấn, nguyên Giám đốc Trung tâm Năng lượng tái tạo, Viện Năng lượng, Bộ Công thương, đây là một trong những nguyên nhân khiến các nhà đầu tư chưa thật mặn mà với việc phát triển các dự án. “Vì các dự án phát triển năng lượng tái tạo không có nguyên liệu đầu vào nên vốn đầu tư ba đầu thường chiếm tỷ lệ cao. Cùng với đó, nguồn năng lượng này lại biến động theo thời tiết, thời gian, khó điều tiết. Tức là nhiều khi chúng ta cần thì không có năng lượng, còn lúc có thì không cần. Cùng với yếu điểm này nên các nhà đầu tư còn e ngại”, ông Tuấn lý giải.
PGS.TS Lưu Đức Hải, Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam cho rằng Nhà nước đã có nhiều chính sách thể hiện sự quan tâm, khích lệ phát triển các nguồn năng lượng tái tạo. Minh chứng rõ nhất phải kể đến là trong khối ASEAN, Việt Nam là quốc gia duy nhất miễn giảm thuế thuê đất đối với các doanh nghiệp sản xuất năng lượng tái tạo. Chính sách này đã tạo động lực để các doanh nghiệp đầu tư và tham gia vào các dự án phát triển năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, theo PGS.TS Lưu Đức Hải, những quy định hiện hành vẫn chưa đủ hấp dẫn. Để thu hút đầu tư, phát huy thế mạnh về năng lượng tái tạo ở nước ta, Nhà nước cần xây dựng các cơ chế, chính sách cởi mở hơn nữa. “Tôi cho rằng cái cần làm trước bây giờ là cởi trói về cơ chế, chính sách, về giá thu mua điện từ nguồn năng năng lượng tái tạo. Đây là vấn đề rất quan trọng”, ông Hải nêu quan điểm.
Theo ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, các tổ chức, doanh nghiệp cũng phải có sự chuẩn bị, nhất là về vấn đề nhân lực. “Chúng ta đang tiến hành chuyển đổi số, chuyển đổi theo hướng xanh. Để thành công, vấn đề nhân lực cũng phải được đặt ra và có có câu trả lời. Cùng với đó là phương thức quản trị, các chuyên gia và doanh nghiệp phải quan tâm và có giải pháp phù hợp thì mới thu được kết quả tốt”, ông Thi chia sẻ.
Năng lượng tái tạo đóng vai trò quan trọng và là nhu cầu tất yếu cho phát triển bền vững. Để phát triển nguồn năng lượng này rất cần những thay đổi từ chính sách.
