Ngày 22/8/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Để triển khai nghị quyết này, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 281/NQ-CP về Chương trình hành động, trong đó nhấn mạnh yêu cầu bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất áp dụng trên phạm vi toàn quốc từ năm học 2026-2027, đồng thời đặt ra lộ trình đến năm 2030 sẽ cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho toàn bộ học sinh.
TS. Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Tâm lý học Việt Nam, người sáng lập Trường THPT Đinh Tiên Hoàng cho rằng, một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa (SGK) như cách Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) đang triển khai mang lại một số ưu điểm như đa dạng nguồn học liệu, phát huy tính sáng tạo trong biên soạn SGK của nhiều nhóm tác giả khác nhau...
Nhưng việc có nhiều bộ SGK cũng nảy sinh nhiều bất cập, hạn chế.
"Mỗi trường dạy bộ SGK khác nhau trong trường hợp học sinh chuyển trường lại phải mua bộ sách mới; Khi xã hội hóa SGK khiến cho giá sách cũng tăng cao gây khó khăn cho học sinh, phụ huynh... do vậy việc thống nhất một bộ SGK dùng chung cho toàn quốc đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, giải quyết được những bất cập hiện nay", TS. Nguyễn Tùng Lâm nói.
Tuy nhiên, TS. Nguyễn Tùng Lâm thừa nhận, để triển khai nhiệm vụ Bộ Chính trị giao, thách thức lớn nhất đối với Bộ GD-ĐT hiện nay là mốc thời gian phải làm một bộ SGK ngay trong năm học 2025-2026 để bắt đầu triển khai từ năm học 2026-2027.
Vì vậy, theo TS. Nguyễn Tùng Lâm việc biên soạn một bộ SGK hoàn toàn mới là nhiệm vụ khó khả thi mà nên tận dụng, kế thừa các bộ SGK hiện có để lựa chọn, tìm ra bộ SGK thống nhất dùng chung trong toàn quốc.
"Nhưng việc lựa chọn phải thực sự khoa học, phù hợp với từng lớp học. Tránh trường hợp lớp 3 lựa chọn sử dụng bộ SGK này, lớp 4 lựa chọn sử dụng bộ SGK khác, đấy là sự lắp ghép cơ học. Ngoài ra, khi một bộ, một quyển sách được lựa chọn làm SGK dùng chung cả nước thì cũng cần rà soát lại, bài học nào được biên soạn chưa hay thì Bộ GD-ĐT có thể đề nghị nhóm tác giả biên soạn lại hoặc bổ sung, thay thế", TS. Nguyễn Tùng Lâm phân tích.
Bấm nghe chương trình
PGS.TS Đỗ Ngọc Thống, nguyên Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học, Chủ biên Chương trình Ngữ văn GDPT 2018 cho biết, quy trình biên soạn một bộ SGK phải trải quan nhiều quy trình, nhiều giai đoạn và thông thường phải mất nhiều năm mới biên soạn đủ một bộ SGK từ lớp 1 đến lớp 12.
Trong khi đó, tháng 3,4 hàng năm các NXB phải sẵn sàng tổ chức in ấn, phát hành SGK đến từng trường học để chuẩn bị cho năm học mới. Do vậy, thực tế Bộ GD-ĐT chỉ có quỹ thời gian 6-7 tháng để có một bộ SGK thống nhất toàn quốc. Với quỹ thời gian như vậy, để biên soạn một bộ SGK mới theo PGS.TS Đỗ Ngọc Thống là rất khó khăn.
Do vậy, PGS.TS Đỗ Ngọc Thống cho rằng có hai cách hiểu hoặc hai phương án để đảm bảo đúng tiến độ thời gian được Bộ Chính trị giao.
Phương án thứ nhất, biên soạn bộ SGK mới nhưng theo hình thức cuốn chiếu từng lớp học. "Có nghĩa từ năm học 2026-2027, việc sử dụng bộ SGK mới, thống nhất cả nước bắt đầu từ 3 lớp đầu cấp là lớp 1,6,10. Tương tư, đến năm học 2027-2028 sẽ triển khai tới các lớp 2,7,11... Cách làm này cũng là giải pháp rất khó khăn về mặt thời gian", ông Thống nói.
Phương án thứ 2, nếu triển khai ngay cả 12 lớp học trong năm học 2026-2027 theo PGS.TS Đỗ Ngọc Thống phương án khả thi nhất là dựa vào thành quả của 3 bộ SGK hiện hành để xây dựng một bộ SGK thống nhất.
Hiện nay, có 3 bộ SGK được Bộ GD-ĐT cấp phép để các địa phương, trường học tổ chức dạy cho học sinh, đó là: Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, Chân trời sáng tạo và Cánh Diều. 3 bộ sách này đều được biên soạn theo hình thức xã hội hóa.
Cả 3 bộ SGK này, theo ông Thống đều bình đẳng về mặt khoa học, pháp lý, được hội đồng khoa học của Bộ GD-ĐT thẩm định, phê chuẩn lưu hành trong các nhà trường. Trong quá trình lựa chọn, việc chứng minh bộ SGK nào hay hơn là rất khó.
Vì vậy, PGS.TS Đỗ Ngọc Thống cho rằng phương án phù hợp nhất là tùy vào đặc trưng của mỗi môn học, Bộ GD-ĐT có thể lựa chọn cung cấp một bộ SGK trong số 3 bộ SGK.
"Ví dụ, môn 1 bậc tiểu học chọn bộ A, THCS chọn bộ B, THPT chuyển sang bộ C. Cách lựa chọn này không gây khó khăn cho học sinh vì mỗi bậc học có tính độc lập và đều phải tuân thủ chương trình. Tránh việc chọn SGK theo kiểu ghép, lớp 1 học bộ A, lớp 2 chuyển sang sách của bộ B...", PGS.TS Đỗ Ngọc Thống nêu giải pháp.
Dù lựa chọn theo phương án nào thì PGS.TS Đỗ Ngọc Thống cho rằng phải đảm bảo 4 nguyên tắc: Tạo thuận lợi cho học sinh và nhà trường; Đảm đảm sự công bằng giữa các bộ SGK, các nhóm tác giả; Bảo đảm đúng tiến độ thời gian Bộ Chính trị giao; Đảm bảo các điều kiện làm việc của nhóm tác giả mới.
"Nếu quyết định lựa chọn phương án thì Bộ GD-ĐT thành lập, huy động ngay nhóm tác giả để triển khai bởi từ nay đến tháng 4/2026 chỉ còn 7 tháng", PGS.TS Đỗ Ngọc Thống nói.
