Hà Nội là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục và khoa học kỹ thuật quan trọng của cả nước. Với dân số khoảng 10 triệu người, Hà Nội đứng thứ 2, sau thành phố Hồ Chí Minh về quy mô dân số. Dân cư đông mang đến cho thành phố nhiều cơ hội để phát triển, song cũng đặt ra nhiều thách thức, trong đó có các vấn đề về chăm sóc sức khỏe cho người dân. Tương tự như tình hình chung của cả nước, Hà Nội đang đối mặt với tình trạng già hóa dân số, các bệnh không lây nhiễm gia tăng nhanh. Tuy nhiên, với tốc độ đô thị hóa nhanh, áp lực cuộc sống cao, môi trường sống ô nhiễm… tỉ lệ dân số mắc bệnh không lây nhiễm của Hà Nội cao hơn so với trung bình ở nhiều địa phương khác.
Theo điều tra thực trạng bệnh không lây nhiễm tại Hà Nội năm 2021, tỉ lệ tăng đường huyết chiếm 10,2% dân số. Riêng nhóm tiền đái tháo đường, tức là có nguy cơ rất cao chuyển thành bệnh, chiếm khoảng 16% dân số. Tỉ lệ dân số mắc tăng huyết áp của Hà Nội là 30,8% và tỉ lệ thừa cân béo phì là gần 20%.
Về con số tuyệt đối, theo báo cáo gần đây, Hà Nội hiện có khoảng 500 nghìn người mắc đái tháo đường và khoảng 1,4 triệu người tiền đái tháo đường.
Công tác bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân trên địa bàn Thủ đô luôn được chính quyền và ngành y tế Hà Nội quan tâm chú trọng. Năm 2022, Ủy ban nhân dân TP HN đã ban hành Kế hoạch số 178 về thực hiện Chương trình sức khỏe Việt Nam giai đoạn 2021-2025. Sở Y tế Hà Nội cũng đã ban hành Kế hoạch số 5629 yêu cầu các đơn vị liên quan tăng cường quản lý, đẩy mạnh các biện pháp dự phòng, phát hiện sớm và quản lý điều trị để hạn chế sự gia tăng tỷ lệ người tiền bệnh, mắc bệnh, tàn tật và tử vong sớm do các bệnh không lây nhiễm như: ung thư, tim mạch, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản và bệnh lý rối loạn sức khỏe tâm thần.
Theo TS.BS Bùi Thị Minh Thái, Trưởng khoa phòng chống Bệnh không lây nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Nội, thời gian qua, CDC Hà Nội đã triển khai nhiều hoạt động đồng bộ nhằm chủ động kiểm soát bệnh không lây nhiễm ngay từ ở tuyến y tế cơ sở.
“Trước hết, chúng tôi đã xây dựng các kế hoạch triển khai chỉ đạo, tăng cường sự quan tâm vào cuộc của các cấp lãnh đạo, chính quyền địa phương trong phòng chống các bệnh tăng huyết đáp, đái tháo đường; truyền thông, nâng cao nhận thức người dân về phòng, chống các yếu tố nguy cơ (hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, dinh dưỡng và thiếu hoạt động thể lực). Hà Nội đã có nhiều hoạt động lồng ghép trong công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu tại y tế cơ sở. Những hoạt động này đã góp phần quan trọng giúp người dân Thủ đô được chăm sóc sức khỏe toàn diện hơn, cả thể chất lẫn tinh thần, đúng với tinh thần của Chương trình Sức khỏe Việt Nam – vì một Thủ đô khỏe mạnh, văn minh và hạnh phúc”, TS.BS Bùi Thị Minh Thái thông tin.
Qua các hoạt động mà ngành y tế Hà Nội đã triển khai, BS Bùi Thị Minh Thái nhận xét, nhận thức của người dân và cộng đồng Thủ đô về bệnh không lây nhiễm đã có những chuyển biến rất rõ rệt, cả về chiều rộng lẫn chiều sâu.
Nếu như trước đây, nhiều người vẫn coi các bệnh như tăng huyết áp, đái tháo đường…là “bệnh của tuổi già” hoặc “không nguy hiểm lắm”, thì nay người dân đã chủ động hơn trong việc phòng bệnh và tầm soát sớm.
“Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Nội, tỷ lệ người dân đến đo huyết áp, kiểm tra đường huyết định kỳ tăng khoảng 25% so với giai đoạn 2020–2021, đặc biệt tại các khu dân cư và cơ quan hành chính. Cùng với đó, thói quen sinh hoạt lành mạnh đang dần trở thành xu hướng tích cực trong cộng đồng đô thị. Nhiều người đã giảm tiêu thụ rượu bia, thuốc lá, đồ ăn nhanh, thay bằng bữa ăn có rau xanh và trái cây tươi. Phong trào “Đi bộ vì sức khỏe”, “Mỗi ngày 10.000 bước chân” do CDC phối hợp với các quận, huyện triển khai thu hút hàng chục nghìn người tham gia thường xuyên. Ngay tại cơ quan, trường học, các mô hình “nơi làm việc không khói thuốc”, “bếp ăn học đường cân bằng dinh dưỡng” được duy trì rất hiệu quả”, TS.BS Bùi Thị Minh Thái cho biết thêm.
Một điểm rất đáng mừng là chính quyền các cấp cũng vào cuộc mạnh mẽ, nhiều quận, huyện như Hoàn Kiếm, Cầu Giấy, Đông Anh, Gia Lâm trước đây… đã ban hành kế hoạch hành động riêng để kiểm soát bệnh không lây nhiễm, lồng ghép tiêu chí sức khỏe vào phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”.
Ngay trong hệ thống trường học, Sở Giáo dục và Đào tạo cũng phối hợp ngành y tế triển khai chương trình giáo dục dinh dưỡng, vận động thể chất, và sức khỏe tâm thần học đường, giúp học sinh hình thành thói quen tốt từ sớm.
Ở góc độ xã hội, cái nhìn về sức khỏe tâm thần cũng đã cởi mở hơn nhiều. Người dân bắt đầu quan tâm đến các dấu hiệu stress, lo âu, mất ngủ, và tìm đến cơ sở y tế, tư vấn tâm lý sớm hơn thay vì giấu kín. Đây là một thay đổi rất đáng khích lệ, thể hiện rằng cộng đồng đã hiểu sức khỏe tâm thần cũng quan trọng không kém sức khỏe thể chất.
Tuy nhiên, TS.BS Bùi Thị Minh Thái nhận định, công tác phòng chống bệnh không lây nhiễm trên địa bàn TP Hà Nội vẫn còn những khó khăn nhất định: ở nhóm dân cư thu nhập thấp, người cao tuổi hoặc người lao động tự do, việc duy trì khám định kỳ hay chế độ dinh dưỡng hợp lý còn hạn chế.
Để nâng cao hiệu quả phòng chống các bệnh không lây nhiễm tại Hà Nội, TS.BS Bùi Thị Minh Thái đề xuất, thời gian tới cần tập trung ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin và chuyển đổi số để xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu tập trung, giám sát dịch tễ và chăm sóc sức khỏe từ xa. Ngoài ra, cần tăng cường năng lực y tế cơ sở, đảm bảo đủ thuốc men và vật tư, đồng thời truyền thông sâu rộng, lồng ghép phòng chống bệnh không lây nhiễm vào kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và huy động nguồn lực xã hội.
Thực hiện chủ trương của Đảng, Chính phủ, từ năm 2026, TP Hà Nội sẽ về việc triển khai khám sức khỏe định kỳ miễn phí cho người dân, ít nhất mỗi năm một lần. Đây là một bước tiến quan trọng, mang lại kỳ vọng lớn trong công tác y tế dự phòng là phát hiện sớm bệnh không lây nhiễm, giảm tải cho hệ thống y tế, cải thiện sức khỏe cộng đồng và nâng cao ý thức phòng bệnh của người dân.
Là một trong hai thành phố lớn nhất của cả nước, trong kỷ nguyên mới, Hà Nội đặt quyết tâm xây dựng và phát triển Thủ đô xứng đáng là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về kinh tế, đi đầu về văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ và hội nhập quốc tế của cả nước. Sự đầu tư chăm lo, bảo vệ sức khỏe cho người dân trên địa bàn là một trong những bước chuẩn bị hết sức quan trọng để mỗi người dân có đủ trí tuệ và sức lực góp phần xây dựng Thủ đô ngày một phát triển và cũng là đóng góp chung vào hiện thực hóa khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc.
Để đánh giá chính xác thực trạng và xu hướng mắc các bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, thừa cân béo phì đồng thời ghi nhận các hành vi nguy cơ như hút thuốc lá, sử dụng rượu bia, ăn uống, vận động thể lực của người dân, từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2025, CDC Hà Nội tiến hành cuộc điều tra về các bệnh không lây nhiễm trong cộng đồng dân cư.
Kết quả điều tra sẽ là cơ sở khoa học quan trọng để thành phố xây dựng Kế hoạch phòng chống bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2026- 2030 và đưa ra các chính sách và giải pháp phù hợp, hướng tới mục tiêu chung là bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân Thủ đô một cách chủ động, bền vững.
Không chỉ nhằm thu thập dữ liệu dịch tễ học, cuộc điều tra còn giúp đo lường năng lực thực tế của từng trạm y tế trong việc sàng lọc, quản lý và điều trị các bệnh mạn tính phổ biến như tăng huyết áp, đái tháo đường. Các dữ liệu từ thực tế sẽ giúp thành phố nhìn rõ điểm mạnh, điểm yếu của từng trạm y tế, từ đó xây dựng kế hoạch đào tạo, hỗ trợ trang thiết bị, và phân bổ nguồn lực hợp lý hơn.
Đây cũng là cơ sở để đánh giá hoạt động quản lý bệnh không lây nhiễm tại tuyến y tế cơ sở, giúp người dân được theo dõi, điều trị ngay tại nơi cư trú, giảm tải cho tuyến trên và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu.
“Có thể nói, cuộc điều tra này không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tình hình sức khỏe của người dân, mà còn là một “bài kiểm tra năng lực thực tế của hệ thống y tế cơ sở” trong bối cảnh đổi mới mô hình chính quyền đô thị.
Kết quả cuộc điều tra sẽ giúp Hà Nội xây dựng được một hệ thống y tế cơ sở mạnh hơn, hiện đại hơn, và gần dân hơn – đúng với định hướng “y tế dự phòng là then chốt, y tế cơ sở là nền tảng” mà ngành y tế đang hướng tới”, TS.BS Bùi Thị Minh Thái nói.
