Với sự hỗ trợ của SCDI (Trung tâm hỗ trợ sáng kiến phát triển cộng đồng), nhóm Sao Va được thành lập vào tháng 9 năm 2021.
Trong số 9 thành viên, duy nhất trưởng nhóm Lang Chung Hiền không phải là người nghiện và nhiễm HIV, 8 thành viên còn lại đều đang uống Methadone và thuốc ARV để điều trị bệnh AIDS. Với lợi thế là những người cùng cảnh ngộ nên họ dễ dàng tiếp cận nhóm có nguy cơ tại địa bàn hơn các cán bộ y tế.
"Cùng là đồng viên nên người ta đi đến tất cả các ngõ ngách, các vùng cán bộ y tế không đến được để tìm được những ca mới rồi những bệnh nhân chưa có điều kiện đến với các cơ sở điều trị thì người ta đã tìm, động viên đến làm xét nghiệm rồi đưa vào điều trị, phải nói là rất tốt..." - Bác sĩ Lê Quang Trung PGĐ TTYT huyện Quế Phong cho biết.
Anh Lang Chung Hiền cho biết, vì địa bàn huyện rộng, hầu hết các xã đều có người nghiện và nhiễm HIV, nhiều nhất là bản Tạng, bản Ná Sành của xã Tiền Phong – đây đều là những bản xa, đi lại rất khó khăn, nếu để từng người đi tiếp cận đối tượng thì không xuể nên nhóm phân theo vùng và chia các nhóm khách hàng để dễ dàng triển khai các hoạt động.
"Có 2 nhóm khách hàng, với nhóm khách hàng tích cực, mỗi tháng thành viên của nhóm gặp 1 lần để truyền thông, ai nghiện mà chưa uống Methadone thì giải thích cho họ hiểu để đưa vào chương trình điều trị, ai bỏ thuốc ARV thì vận động họ tiếp tục uống ARV. Với khách hàng truyền thống thì 3 tháng tiếp cận 1 lần để test và cung cấp vật phẩm như bao cao su, bơm kim tim và truyền thông để họ nâng cao kiến thức tự bảo vệ mình và những người xung quanh" - anh Lang Chung Hiền nói.
Tiếp cận, vận động những người có nguy cơ cao đi xét nghiệm không khó, nhưng để đưa họ vào chương trình can thiệp dự phòng bằng Methadone hay điều trị ARV lại không đơn giản, bởi đa phần họ đều không có đủ các giấy tờ cần thiết theo yêu cầu của chương trình. Lô Văn Nhất, thành viên của nhóm chia sẻ có trường hợp để làm thủ tục chuyển gửi đưa vào chương trình điều trị Methadone phải có căn cước công dân và thẻ nhưng "khách hàng" đã mang đi cầm lấy tiền chơi ma túy. Nhất đến tiệm cầm đồ mượn để chụp lại nhưng không được. Cuối cùng, được sự hỗ trợ của điều phối SCDI tại Nghệ An mới chuyển gửi họ đi điều trị được.
Với lợi thế là những người trong cuộc, cùng cách đa dạng hóa các phương thức tiếp cận, các tổ chức cộng đồng như Sao Va là cầu nối cung cấp các dịch vụ phòng chống HIV/AIDS cho các nhóm nguy cơ cao như người nghiện chích ma túy, người bán dâm hoặc nam quan hệ tình dục đồng giới. Đây là nhóm mà hệ thống y tế nhà nước khó tiếp cận để cung cấp các dịch vụ phòng chống HIV.
Hay như trường hợp của Lô Văn Giáp ở khối Thái Phong thị trấn Kim Sơn. Nhà Giáp nằm cheo leo trên một quả đồi, nghèo xơ xác. Nhất kể, em phải đến đây rất nhiều lần mới vận động được Giáp đi uống Methadone."Nhiều lần em đến bị anh Giáp đuổi về. Anh bảo là không nghe đâu, đừng đến nữa. Sau em phải nhờ cả người thân của anh ý vận động, đến tháng 4 năm ngoái anh mới đồng ý đi uống Methadone".
Lương Văn Tằm ở bản Tục Pang xã Đồng Văn cũng là một "khách hàng" khá đặc biệt của nhóm Sao Va. Tằm làm công nhân ở 1 khu công nghiệp thuộc tỉnh Đồng Nai. 2 tháng trước em thấy trong người rất mệt kèm theo triệu chứng ho, sốt mới xin nghỉ việc về quê. Biết tin, Lục Văn Hai thành viên của nhóm Sao Va đến thăm và vận động Tằm đi xét nghiệm. Kết quả, em đồng nhiễm cả lao và HIV.
"Lúc ở trong đó ra em yếu lắm rồi vì bị tiêu chảy, sốt gần 1 tháng. Nếu không nghe lời anh Hai đi xét nghiệm ngay thì giờ này không biết em thế nào. Lúc đến viện, bác sĩ bảo ký vào giấy em yếu đến mức không ký được" - Tằm chia sẻ.
Với những người như Lương Văn Tằm hay Lô Văn Giáp, vì sợ mọi người biết tình trạng bệnh của mình nên thường e ngại, không giao tiếp với những người xung quanh cũng không đến cơ sở y tế nhà nước để thăm khám. Nếu không có sự hỗ trợ của các tổ chức cộng đồng như Sao Va, rất khó để họ có thể tiếp cận và sử dụng các dịch vụ HIV một cách toàn diện.
Tính đến hết tháng 10 năm nay Quế Phong phát hiện 32 bệnh nhân nhiễm mới HIV, trong đó nhóm Sao Va phát hiện được 18 ca (chiếm 56%), đưa vào CT điều trị Methadone gần 50 ca trên tổng số 66 BN khởi liều tại điểm điều trị Methadone ở Trung tâm y tế huyện.
Có thể nói, “điểm nóng” Quế Phong lúc này vẫn chưa hết “nóng” nhưng với sự tích cực của các tổ chức cộng đồng như Sao Va, các dịch vụ phòng chống HIV như cung cấp, hướng dẫn người tiêm chích ma túy sử dụng bơm kim tiêm sạch, bao cao su, điều trị cai nghiện ma túy bằng các thuốc thay thế như Methadone....đã đến được với những đối tượng đích, góp phần khống chế tình hình lây nhiễm HIV tại địa bàn./.
