Cuộc tọa đàm "Bản quyền và phát triển bền vững ngành công nghiệp sáng tạo nội dung số" do Cục Bản quyền tác giả (Bộ VH-TT&DL) phối hợp với Hội Truyền thông số Việt Nam và Liên minh Sáng tạo nội dung số tổ chức tại Hà Nội sáng 17/4 là một trong những hoạt động trong chuỗi sự kiện hưởng ứng Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới (26/4), Ngày Sách và Bản quyền thế giới (23/4).
Theo số liệu công bố năm 2021 của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) về đóng góp kinh tế của các ngành công nghiệp văn hóa dựa trên bản quyền, tại Hoa Kỳ chiếm khoảng 11,99% GDP, Hàn Quốc 9,89%, Pháp 7,02%, Australia 6,8%, Singapore 6,19%, Canada 6,15% GDP. Với khu vực châu Á, Trung Quốc là khoảng 7,35%, Malaysia 5,7%, Thái Lan 4,48%, Indonesia 4,11%. Qua đó cho thấy việc bảo hộ hiệu quả bản quyền có vai trò quan trọng, góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của mỗi quốc gia.
Tại Việt Nam, ước tính, giá trị tăng thêm (giá hiện hành) của các ngành công nghiệp văn hóa đóng góp vào nền kinh tế đạt 5,82% vào năm 2018; năm 2019 là 6,02%. Năm 2020-2021 do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên có sự sụt giảm, chỉ còn khoảng 4,32% và 3,92%; đến năm 2022 đã bắt đầu phục hồi, ước đạt 4,04%. Giá trị sản xuất của các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam giai đoạn 2018-2022 đóng góp ước bình quân đạt 1,059 triệu tỷ đồng (tương đương khoảng 44 tỷ USD).
Ông Trần Hoàng, Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả (Bộ VH-TT&DL) cho rằng, các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đã có những bước phát triển mới về mặt nghệ thuật, công nghệ và cách thức tiếp cận công chúng. Khía cạnh thương mại của các ngành công nghiệp văn hóa cũng được chú trọng đầu tư, phát triển. Do vậy, làm tốt việc bảo hộ bản quyền là yếu tố quan trọng để xây dựng nền công nghiệp văn hóa phát triển lành mạnh, đủ sức cạnh tranh; đóng góp GDP ngày càng nhiều, tạo thêm việc làm, tăng kim ngạch xuất khẩu của đất nước.
"Sự kiện ngày hôm nay là hoạt động có ý nghĩa thiết thực để hưởng ứng ngày Sở hữu trí tuệ thế giới, góp phần quảng bá các hoạt động sáng tạo và thực thi bảo hộ bản quyền tại Việt Nam. Đây là điều kiện cần và đảm bảo để Việt Nam phát triển các ngành công nghiệp văn hóa theo tinh thần của Quyết định số 1755/QĐ-TTg ngày 8/9/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa của Việt Nam đến năm 2030" - Ông Trần Hoàng nhấn mạnh.
Với sự phát triển không ngừng của khoa học và công nghệ, kỹ thuật số đã đưa đến công cụ sáng tạo mới, tạo ra môi trường lưu giữ, phương thức phân phối, hình thức khai thác, sử dụng mới đối với tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng. Tuy vậy, môi trường số cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc tự bảo vệ quyền của các chủ thể và hoạt động của cơ quan quản lý, thực thi về quyền tác giả, quyền liên quan, đặc biệt là trên môi trường số.
Để tăng cường quản lý, thực thi về quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số, Việt Nam đã trở thành thành viên của Hiệp ước WCT từ ngày 17/2/2022 và là thành viên của Hiệp ước WPPT từ ngày 1/7/2022. Đồng thời, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ có hiệu lực từ ngày 1/1/2023 đã có nhiều quy định mới về các nội dung liên quan đến bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tích cực phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông trong thực hiện chuyển đổi số, thực thi bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số.
Tuy nhiên, theo ông Hoàng Đình Chung, Giám đốc Trung tâm Bản quyền số (Hội Truyền thông số Việt Nam), công nghệ là một trong những công cụ có vai trò quan trọng trong bảo vệ bản quyền trên nền tảng số, vì vậy, cần nâng cao hỗ trợ đăng ký bản quyền, kiểm duyệt nội dung tự động, hỗ trợ pháp lý bản quyền hay phát hiện, báo cáo vi phạm bản quyền. "Điều quan trọng là phải coi bảo vệ bản quyền như bảo vệ tài sản”- ông Hoàng Đình Chung nhấn mạnh.
Sáng tạo nội dung số là một lĩnh vực mới tại thị trường Việt Nam. Sự giao thoa giữa kỹ thuật công nghệ cùng với sáng tạo tạo ra khó khăn không nhỏ đối với các đơn vị quản lý các nền tảng số, cũng như các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Để khắc phục tình trạng này, Bộ Thông tin và Truyền thông và các đơn vị liên quan đóng một vai trò quan trọng trong quá trình thực thi các hành lang pháp lý về quyền tác giả. Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022 đã có nhiều điểm mới về quyền tác giả, quyền liên quan, nhưng về mặt thực thi còn hạn chế.
Theo đó, cần có sự tích cực hơn nữa từ phía chủ sở hữu bản quyền trong các trường hợp sai phạm. Các đơn vị này có thể cung cấp chứng cứ của các bên phát hành bất hợp pháp, phối hợp với các dịch vụ cung cấp dữ liệu trung gian, lưu trữ máy chủ và đơn vị quản lý nhà nước nhằm giải quyết triệt để các vi phạm.
Bên cạnh đó, các đơn vị kinh doanh tại Việt Nam cũng cần trang bị đủ kiến thức để tỉnh táo trước các tranh chấp bản quyền. Giám đốc Trung tâm Công nghệ thông tin VNPost Vũ Kiêm Văn đề xuất: “Nhân lực của ngành cần được đào tạo chuẩn hóa về mặt quốc tế, nắm bắt được xu thế phù hợp với văn hóa các quốc gia mà người sáng tạo hướng tới. Bên cạnh đó, các cá nhân cũng cần hiểu rõ bản quyền tác giả để bảo vệ sản phẩm của mình trước hoạt động thương mại”.
Với nhiều giải pháp được đề xuất, tọa đàm "Bản quyền và Phát triển bền vững ngành công nghiệp sáng tạo nội dung số" thêm một lần nữa là dịp để các chuyên gia giao lưu, trao đổi nhiều nội dung thú vị, bổ ích về quyền tác giả, quyền liên quan; góp phần nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan, thúc đẩy các hoạt động sáng tạo và bảo hộ thành quả sáng tạo và phát triển các ngành công nghiệp văn hóa.
