Thừa ủy quyền của Bộ VH-TT&DL, Sở VH-TT&DL phối hợp với Ban Dân tộc tỉnh Hậu Giang đã công bố nghệ thuật trình diễn dân gian hát Aday của người Khmer xã Xà Phiên, huyện Long Mỹ chính thức trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Hát Aday của người Khmer xã Xà Phiên là loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian đặc sắc, có từ lâu đời, là hình thức hát đối đáp giữa bên nam và bên nữ mang nhiều nội dung, màu sắc phong phú. Có khi là một lời ví von quen thuộc, khi là một lời ướm hỏi, trao nhau tình cảm thân thương, nồng nàn. Đôi khi lối hát đối đáp Aday còn kèm các điệu múa, vừa múa vừa hát đối nhau giữa các đôi nam nữ, hoặc có thể hóa trang bằng mặt nạ… Họ đối nhau, bẻ nhau bằng nhiều câu hát đố, ai không đáp được coi như thua cuộc và người bạn phải cất tiếng hát đáp thay.
Khi hát Aday phải có nhạc cụ hỗ trợ, người hát sẽ vừa hát, vừa đối đáp đan xen nhau trên nền nhạc này. Nội dung của các bài hát thường là về tình yêu nam nữ, ca ngợi thiên nhiên, ca ngợi cái tốt, phê phán cái xấu. Hát Aday thường diễn ra tại lễ hội cộng đồng, nghi lễ gia đình hay các cuộc vui trong phum, sóc.
Mang vẻ đẹp đặc sắc là vậy nhưng loại hình nghệ thuật này đang có nguy cơ mai một trong cộng đồng người dân tộc Khmer. Tại những lễ hội cộng đồng, ngay cả trong các hội thi, hội diễn của đồng bào Khmer, hát Aday dần vắng bóng.
Để tránh tình trạng trên, tỉnh Hậu Giang đã xây dựng đề án “Truyền dạy và bảo tồn nghệ thuật hát Aday của đồng bào dân tộc Khmer Nam bộ tỉnh Hậu Giang giai đoạn 2016 - 2020” với kinh phí thực hiện hơn 1 tỷ đồng, nhằm phát huy loại hình nghệ thuật đặc sắc của đồng bào Khmer.
Theo đề án, tỉnh Hậu Giang đã lan tỏa hát Aday đến các tầng lớp nhân dân, tạo được sân chơi bổ ích, giúp nâng cao đời sống tinh thần và tạo sự gắn bó keo sơn. Sau 5 năm thực hiện, tính đến tháng 10/2021, tỉnh đã mở được 3 lớp tập huấn ở các trường phổ thông dân tộc nội trú, chùa Khmer - những nơi có đông đảo đồng bào dân tộc Khmer sinh sống; thu hút hơn 100 học viên người dân tộc, phần lớn là học sinh và những người dân tâm huyết, muốn phát huy nét văn hóa độc đáo hát Aday.
Việc hát Aday được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia sẽ mở ra cơ hội để tỉnh Hậu Giang tiếp tục bảo tồn, phát huy loại hình nghệ thuật độc đáo này.
