Hai phương án rút bảo hiểm xã hội một lần: Cần cân nhắc ưu nhược điểm

Sáng nay, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 25, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) Đào Ngọc Dung đã trình bày tờ trình của Chính phủ về dự án luật.

Theo đó, để giảm tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần, giúp người lao động được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã có nhiều sửa đổi, bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần.

Trong cuộc trao đổi với PV VOV2, TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động - Xã hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, cho rằng: Ban soạn thảo rất cầu thị trong việc tiếp thu toàn bộ các ý kiến đóng góp xây dựng dự thảo luật này. Đặc biệt Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hôị Đào Ngọc Dung khi trả lời trước Quốc hội đã khẳng định, việc sửa luật luôn hướng tới bảo vệ, tăng quyền lợi của người lao động.

Đối với 2 phương án được Chính phủ trình Quốc hội trong dự thảo luật đều quan tâm đến đảm bảo quyền lợi của người lao động và đều có những ưu nhược điểm riêng.

Nêu quan điểm về phương án 1, TS Lan Hương phân tích: Đây là phương án khá chung dung và cũng dễ được chấp nhận hơn. Theo đó cho phép tất cả những người hiện nay đã tham gia hệ thống bảo hiểm xã hội thì vẫn được tiếp tục được hưởng chế độ là rút một lần. Điều này sẽ khiến người làm bớt lo lắng.

Tuy nhiên, ở góc độ cá nhân, TS Lan Hương lại không ủng hộ phương án này. Bởi trên thực tế, theo lý thuyết việc rút bảo hiểm xã hội một lần không đúng về mặt bản chất. Nếu cứ tiếp tục làm sai như vậy thì hệ thống bảo hiểm xã hội luôn bị xộc xệch, vì một người rút được sẽ kéo theo nhiều người lao động khác làm theo.

Thứ hai, một hệ thống an sinh xã hội gồm nhiều chính sách, nhiều tầng nhiều lớp khác nhau. Khi người lao động gặp khó khăn không nhất thiết phải dùng bảo hiểm xã hội một lần mà trong trường hợp này cần phát huy vai trò của chính sách bảo hiểm thất nghiệp.

Thứ ba, nếu tiếp tục tạo cơ chế dễ dàng trong việc rút bảo hiểm xã hội 1 lần sẽ ảnh hưởng đến độ bao phủ bảo hiểm xã hội toàn dân và gia tăng số lao động đến tuổi nghỉ hưu không có lương hưu

“Cho nên với phương án 1 thì tôi nghĩ rằng bên cạnh những ưu điểm thì vẫn rất nhiều hạn chế chúng ta phải cân nhắc”, TS Lan Hương cho biết.

Đối với phương án 2, theo bà Hương, khá ổn về mặt lý thuyết lẫn thực tiễn cả ở hiện tại và tương lai. Bởi với phương án này, vẫn giữ chân được người lao động ở lại với hệ thống bảo hiểm xã hội và khi kết hợp với các giải pháp khác sẽ tiến gần hơn tới mục tiêu bao phủ bảo hiểm xã hội toàn dân.

Thứ hai, người lao động khi tiếp tục tham gia sẽ được cộng nối thời gian đóng để hưởng chế độ bảo hiểm xã hội với quyền lợi hưởng cao hơn; người lao động có động lực hơn để tiếp tục tham gia, tích lũy quá trình đóng để đủ điều kiện hưởng lương hưu; người lao động có nhiều cơ hội hơn đủ điều kiện hưởng lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu.

“Tôi rất mong phương án 2 sẽ được lựa chọn để đưa vào dự thảo luật. Và cũng mong Ban soạn thảo thiết kế chi tiết và cụ thể hơn. Đây sẽ là một bước tiến khá quan trong trong hệ thống chính sách bảo hiểm xã hội của Việt Nam”, bà Hương nhấn mạnh.

Trong phiên họp sáng nay, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và xã hội Đào Ngọc Dung nêu con số, 72% người rút BHXH một lần nằm ở khu vực phía Nam và miền Trung, tuyệt đại bộ phận rút là công nhân. Theo đó, cần nhìn vào thực tế này để thấy nguyên nhân của rút bảo hiểm xã hội một lần là do khó khăn, phải tính toán giải pháp.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung thẳng thắn thừa nhận: "thực sự chưa thấy có phương án tối ưu", nhưng nếu thực hiện đúng tinh thần Nghị quyết 28 thì nên chọn phương án 2. Phương án này hài hòa giữa người đã, đang tham gia BHXH với người trong tương lai sẽ bước vào hệ thống. Tuy nhiên, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhìn nhận, đây cũng không phải phương án trọn vẹn nên sẽ tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện.

Theo báo cáo thẩm tra của Ủy ban Xã hội của Quốc hội, hiện vẫn còn nhiều ý kiến về quy định BHXH một lần, có loại ý kiến thống nhất lựa chọn phương án 1, có loại ý kiến lại lựa chọn phương án 2. Trong đó, có cả các ý kiến không đồng ý với cả 2 phương án Chính phủ trình. Lý do phương án 1 sẽ tạo sự bất bình đẳng giữa những người tham gia và sau khi luật có hiệu lực, tiềm ẩn gây mất ổn định xã hội, tạo làn sóng ồ ạt rút BHXH một lần. Trong khi phương án 2 cho rút 50% không hợp lý, vì số tiền đóng là của người lao động.

Cơ quan thẩm tra cho rằng mỗi phương án đều có ưu, nhược điểm và còn nhiều ý kiến khác nhau. Trong khi đó, đây là vấn đề phức tạp, nhạy cảm, ảnh hưởng đến quyền lợi và tác động đến tâm lý người lao động.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban Xã hội đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát, cân nhắc thêm các phương án khác, đánh giá toàn diện về cả bối cảnh và điều kiện thực tiễn về đời sống, tâm lý của người lao động, dư luận xã hội để quyết định việc đề xuất phương án theo hướng bảo đảm tốt nhất quyền lợi lâu dài của người lao động tham gia bảo hiểm nhưng cũng hài hòa với nguyên tắc đóng - hưởng, có chia sẻ của bảo hiểm xã hội.