Trong bối cảnh công tác thông tin tuyên truyền ngày càng giữ vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, văn hóa và an ninh vùng đồng bào dân tộc thiểu số, các chương trình phát thanh - truyền hình tiếng dân tộc luôn là cầu nối trực tiếp, gần gũi và hiệu quả giữa Đảng, Nhà nước với đồng bào các dân tộc. Đối với tỉnh Thái Nguyên, nơi có trên 36,7% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, nhiệm vụ đó càng có ý nghĩa thiết thực bởi đây là tiếng nói của chính cộng đồng, là phương tiện truyền tải đường lối, chính sách, kiến thức đời sống và là mạch nguồn gìn giữ văn hoá. Vì thế, yêu cầu nâng cao chất lượng các chương trình phát thanh - truyền hình tiếng dân tộc không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn, mà còn là trách nhiệm chính trị và văn hoá lâu dài.
Sau khi thực hiện chủ trương sắp xếp tổ chức báo chí, từ ngày 1/7/2025, việc hợp nhất Báo Thái Nguyên, Đài PT-TH Thái Nguyên, Báo Bắc Kạn, Đài PT-TH Bắc Kạn cùng một số tạp chí văn nghệ địa phương thành Báo và Phát thanh, truyền hình Thái Nguyên đã tạo ra một mô hình truyền thông đa phương tiện quy mô lớn, hiện đại và hiệu quả. Sự thay đổi này mở ra thời cơ quan trọng để nâng tầm các chương trình tiếng dân tộc, lĩnh vực vốn là thế mạnh, đồng thời là nhiệm vụ chính trị cốt lõi của truyền thông địa phương trong giai đoạn mới.
Trước khi hợp nhất, Đài PT-TH Thái Nguyên và Bắc Kạn đều có phòng Tiếng Dân tộc thực hiện nhiệm vụ tổ chức sản xuất các chương trình PT-TH với 3 thứ tiếng: tiếng Dao, tiếng Tày - Nùng và tiếng Mông. Hơn 1.040 giờ là thời lượng chương trình được sản xuất mới mỗi năm, từ tạp chí chuyên đề, phóng sự, phim tài liệu đến các chương trình văn hóa, văn nghệ. Gần 200 chương trình truyền hình được phát trên kênh sóng quốc gia - VTV5 Đài Truyền hình Việt Nam. Các chương trình PT-TH tiếng dân tộc đã giành nhiều giải thưởng lớn như giải vàng, giải bạc tại các cuộc thi Liên hoan PT-TH toàn quốc, đặc biệt là giải C – Giải báo chí về Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng…
Với đội ngũ phóng viên, biên tập viên đa số là người bản địa, nói thành thạo tiếng mẹ đẻ, am hiểu phong tục và đời sống địa phương. Nhờ đó, thông tin được chuyển tải gần gũi, chính xác và giàu cảm xúc. Khi hợp nhất, lực lượng này được bổ sung thêm những kinh nghiệm quý từ các đơn vị bạn, đây là nền tảng tốt để Thái Nguyên bước vào giai đoạn phát triển mới: Bài bản hơn, chuyên nghiệp hơn và đáp ứng được nhu cầu ngày càng đa dạng của khán, thính giả.
Việc hợp nhất các đơn vị báo chí của 2 tỉnh (Thái Nguyên và Bắc Kạn) tạo nên một lực lượng sản xuất chương trình tiếng dân tộc giàu kinh nghiệm và đa ngôn ngữ hơn. Đây là điều kiện đặc biệt thuận lợi để Báo và Phát thanh, truyền hình Thái Nguyên nâng cao quy mô, tần suất và chất lượng nội dung tiếng dân tộc, đáp ứng tốt hơn nhu cầu thông tin của đồng bào trong bối cảnh mới. Sau hợp nhất, Báo và Phát thanh, truyền hình Thái Nguyên hiện đang thực hiện tổ chức sản xuất 3 thứ tiếng: Tày - Nùng, Mông, Dao ở cả hai loại hình phát thanh và truyền hình với tần suất sản xuất mới 2,9 giờ/ngày thông qua các chương trình thời sự, chương trình dân ca, dân vũ, các tạp chí chuyên đề và các chuyên mục.
Bên cạnh những thuận lợi, Báo và Phát thanh, truyền hình Thái Nguyên vẫn còn nhiều khó khăn, đội ngũ những người làm tiếng dân tộc dù giàu tâm huyết nhưng chưa được đào tạo bài bản theo chuẩn cơ quan truyền thông đa phương tiện; Thiết bị sản xuất còn thiếu đồng bộ, đặc biệt là thiết bị quay hiện trường, hệ thống dựng hiện đại, xe màu lưu động… Đây đều là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tác nghiệp tại các thôn bản xa xôi, nơi lưu giữ nhiều chất liệu quý về văn hóa, phong tục, con người. Ngoài ra, sự thay đổi mạnh mẽ trong hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng cũng đặt ra yêu cầu mới: khán giả trẻ người dân tộc ngày càng ưa chuộng mạng xã hội, video ngắn, Podcast, trong khi chương trình hiện tại vẫn nặng tính truyền thống, chưa có đổi mới nhiều về hình thức lẫn cách tiếp cận.
Trong bối cảnh đó, việc nâng cao chất lượng chương trình tiếng dân tộc luôn được Báo và Phát thanh, truyền hình Thái Nguyên nhìn nhận như một nhiệm vụ chiến lược. Trong Đề án “Phát triển tổng thể Báo và phát thanh, truyền hình Thái Nguyên giai đoạn 2025-2030, định hướng đến năm 2035”, các chương trình tiếng dân tộc không chỉ là bản tin hay chuyên để tuyên truyền, mà còn phải trở thành sản phẩm văn hóa, giáo dục và giải trí hấp dẫn. Nội dung đa dạng hóa, kết hợp giữa thông tin chính luận với các chương trình gần gũi, hấp dẫn như phóng sự du lịch cộng đồng, phim tài liệu ngắn về lễ hội, ẩm thực, nghề truyền thống; giới thiệu gương điển hình tiên tiến, người có uy tín; phục dựng làn điệu dân ca, dân vũ; kể chuyện văn hóa bản địa qua các hình thức sinh động.
Song song với đó, nhân lực là yếu tố trung tâm, cần tiếp tục được đào tạo, bồi dưỡng bài bản cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên, phát thanh viên làm chương trình tiếng dân tộc. Những khóa tập huấn chuyên đề về biên tập truyền hình, nghiệp vụ quay dựng, kỹ năng dẫn bản ngữ, kỹ thuật dựng phụ đề, sản xuất nội dung đa nền tảng… cần được tổ chức định kỳ, đồng thời tạo điều kiện để cán bộ tham gia các lớp nghiệp vụ của VTV5, đơn vị giàu kinh nghiệm trong sản xuất chương trình dân tộc. Việc tuyển chọn và bồi dưỡng dài hạn con em người dân tộc thiểu số làm nguồn nhân lực kế thừa cũng là nhiệm vụ then chốt, nhằm bảo đảm tính bản ngữ, bản sắc và chiều sâu văn hóa trong mỗi chương trình. Ngoài ra, cần đẩy mạnh truyền thông đa phương tiện, đưa chương trình tiếng dân tộc lên các nền tảng số như YouTube, TikTok, fanpage của Đài, các nền tảng podcast. Việc tạo ra phiên bản 1 phút, 3 phút, 10 phút cho mỗi chương trình sẽ giúp mở rộng đáng kể lượng người xem, đặc biệt là giới trẻ người dân tộc, những người đang thay đổi thói quen tiếp nhận thông tin một cách mạnh mẽ.
Với những kết quả đã đạt được, cùng những cơ hội to lớn từ mô hình cơ quan báo chí hợp nhất đặc biệt là trong bối cảnh mới, khi Báo và Phát thanh, truyền hình Thái Nguyên vận hành theo mô hình cơ quan truyền thông đa phương tiện sau sáp nhập, việc nâng cao chất lượng các chương trình phát thanh – truyền hình tiếng dân tộc không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà còn là yêu cầu thiết yếu nhằm bảo tồn bản sắc văn hóa, tăng cường khối đại đoàn kết, đồng thời đưa tiếng nói của đồng bào đến gần công chúng hơn. Với việc kế thừa kinh nghiệm từ cả Thái Nguyên và Bắc Kạn, cùng việc áp dụng công nghệ hiện đại, đổi mới tư duy làm báo, phát huy nguồn lực nhân sự bản địa, các chương trình phát thanh, truyền hình tiếng dân tộc sẽ ngày càng phong phú, hấp dẫn, trở thành kênh thông tin tin cậy của đồng bào và là điểm nhấn đặc sắc của truyền thông tỉnh Thái Nguyên.
Tin tưởng rằng, với việc nâng cao chất lượng các chương trình phát thanh, truyền hình tiếng dân tộc, Báo và Phát thanh, truyền hình Thái Nguyên sẽ tiếp tục đưa tiếng nói của đồng bào ngày càng lan tỏa, giữ gìn bản sắc văn hóa, tăng cường khối đại đoàn kết các dân tộc và thúc đẩy sự phát triển toàn diện của tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn mới, đặc biệt là trong kỷ nguyên vươn mình./.
Minh Tâm (Báo và Phát thanh, truyền hình Thái Nguyên)
