Nội dung trao đổi của phóng viên VOV2 với luật sư Phạm Thị Thu - Công ty Luật số 1 Hà Nội về chuyển từ hình phạt tù sang phạt tiền:

Tại phiên tòa xét xử phúc thẩm bị cáo Trịnh Văn Quyết (cựu Chủ tịch Công ty Cổ phần Tập đoàn FLC) cùng đồng phạm về tội Thao túng thị trường chứng khoán, vào ngày 19/6 vừa qua, nhiều bị cáo đồng loạt xin thay đổi nội dung kháng cáo liên quan đến hình phạt. Theo đó, các bị cáo gồm Trịnh Văn Quyết, Hương Trần Kiều Dung (cựu Phó Chủ tịch FLC), Trịnh Thị Thúy Nga, Trịnh Thị Minh Huế (em gái ông Quyết), Nguyễn Văn Mạnh (nhân viên Công ty FLC Land, em rể ông Quyết, chồng Trịnh Thị Thúy Nga)... đều xin chuyển hình phạt từ án tù sang án phạt tiền.

Nhìn nhận vấn đề này, luật sư Phạm Thị Thu - Giám đốc Công ty Luật số 1 Hà Nội cho biết: Việc bị cáo Trịnh Văn Quyết và đồng phạm trong vụ án “Thao túng thị trường chứng khoán” đồng loạt xin chuyển từ hình phạt tù sang phạt tiền là có căn cứ theo quy định của pháp luật. Cụ thể, theo Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), đối với tội thao túng thị trường chứng khoán, luật quy định người phạm tội có thể bị phạt tiền hoặc phạt tù. Do đó, nếu tại cấp phúc thẩm, các bị cáo có tình tiết giảm nhẹ mới, như: đã khắc phục hậu quả, nộp lại toàn bộ số tiền thu lợi bất chính, có thái độ ăn năn, lần đầu phạm tội, có nhân thân tốt, hoặc có nhiều đóng góp xã hội…, thì các bị cáo có quyền đề nghị chuyển từ hình phạt tù sang phạt tiền.

Tuy nhiên, Luật sư Phạm Thị Thu cũng nhấn mạnh: Quyền quyết định cuối cùng vẫn thuộc về Hội đồng xét xử. Hội đồng xét xử phải xem xét, đánh giá toàn diện về tính chất hành vi phạm tội, mức độ ảnh hưởng đến xã hội, thiệt hại đã gây ra và nhân thân của từng bị cáo để quyết định có chấp thuận đề nghị này hay không.

Những trường hợp có thể được áp dụng hình phạt tiền là hình phạt chính thay cho phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù

Theo khoản 1 Điều 35 Bộ luật Hình sự, phạt tiền chỉ được áp dụng là hình phạt chính trong các trường hợp sau: Người phạm tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng; Người phạm tội rất nghiêm trọng, nhưng thuộc nhóm tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường, trật tự công cộng, an toàn công cộng và một số tội danh cụ thể khác được luật cho phép.

Đối với tội thao túng thị trường chứng khoán, pháp luật quy định hai khung hình phạt chính:

+ Khung 1: Phạt tiền từ 500 triệu đến 2 tỷ đồng, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm;

+ Khung 2: Phạt tiền từ 2 tỷ đến 4 tỷ đồng, hoặc phạt tù từ 2 năm đến 7 năm.

Như vậy, Hội đồng xét xử có quyền lựa chọn giữa phạt tiền hoặc phạt tù, tùy theo tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ.

Việc áp dụng hình phạt tiền thay cho hình phạt tù là một quy định có tính nhân văn và tiến bộ. Quy định này thể hiện sự linh hoạt trong chính sách hình sự, giúp phân hóa rõ ràng giữa các đối tượng phạm tội, đồng thời tạo điều kiện để thu hồi tài sản đã bị chiếm đoạt hoặc thu lợi bất chính, góp phần khắc phục hậu quả và bảo vệ lợi ích của Nhà nước và xã hội.

Có “hành chính hoá, dân sự hoá các quan hệ hình sự” khi áp dụng phạt tiền thay phạt tù?

Khi áp dụng hình thức phạt tiền thay phạt tù, nếu không được kiểm soát chặt chẽ, việc dễ dàng chuyển từ phạt tù sang phạt tiền có thể tạo ra cảm giác rằng người có tiền có thể “mua lại” tự do, trong khi người không có điều kiện kinh tế thì phải chịu án tù. Điều này không chỉ gây bất bình đẳng trong thi hành pháp luật, mà còn xói mòn niềm tin của công chúng vào công lý và tính nghiêm minh của hệ thống tư pháp hình sự.

Giám đốc Công ty luật số 1 Hà Nội cho rằng: Hình phạt tiền cần được áp dụng một cách chọn lọc và nghiêm ngặt, trên cơ sở đánh giá toàn diện về nhân thân người phạm tội, vai trò trong vụ án, mức độ nguy hiểm cho xã hội, và đặc biệt là thiện chí khắc phục hậu quả. Đồng thời, cần tách bạch rõ ràng giữa trách nhiệm thu hồi tài sản và trách nhiệm hình sự. "Việc nộp lại tài sản hoặc bồi thường thiệt hại không thể là lý do để làm nhẹ đi bản chất của hành vi phạm tội. Không thể đánh đồng việc trả lại tài sản với việc xóa bỏ trách nhiệm hình sự, nếu vẫn còn tồn tại yếu tố nguy hiểm cho xã hội hoặc cần thiết phải xử lý nghiêm để răn đe chung". - Luật sư Phạm Thị Thu bày tỏ./.