Áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường từ năm 2027
Nhiều quốc gia trên thế giới như Anh, Pháp, Thái Lan, Philippines… đã lựa chọn áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường. Lý do không chỉ ở khía cạnh ngân sách, mà nhằm điều chỉnh hành vi tiêu dùng theo hướng có lợi cho sức khỏe cộng đồng.
Khi giá nước ngọt tăng lên, người dân - nhất là giới trẻ - sẽ phải cân nhắc nhiều hơn trước mỗi lần mua. Đó là điều mà các nhà làm chính sách kỳ vọng: giảm tần suất sử dụng, giảm nguy cơ mắc các bệnh như tiểu đường, béo phì, tim mạch; đồng thời, nguồn thu từ thuế sẽ được tái đầu tư cho các chương trình y tế, giáo dục và chăm sóc sức khỏe xã hội.
Tại Việt Nam, theo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt mới được Quốc hội thông qua, bắt đầu từ năm 2027, mặt hàng nước giải khát có đường sẽ chịu mức thuế suất 8%. Tuy nhiên, quy định này đang tạo ra những luồng ý kiến trái chiều, đặc biệt là trong giới trẻ, những người tiêu thụ nước ngọt nhiều nhất hiện nay.
“Với một sinh viên như em, tài chính còn hạn hẹp thì sẽ không chọn tiếp tục sử dụng các sản phẩm đồ uống có đường nếu tăng giá. Có thể sẽ chuyển sang bánh ngọt hay kẹo để thay thế” - Nguyễn Thanh Huyền, sinh viên Trường Đại học Thương mại Hà Nội cho biết.
Tuy nhiên không ít người vẫn coi nước ngọt là một phần không thể thiếu trong lối sống hiện đại. Một sinh viên Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội bày tỏ quan điểm: “Vẫn sẽ mua, vì là sở thích và thói quen rồi, sẽ khó để bỏ”
Vì sao khó bỏ?
Theo ThS.BSNT Bùi Thị Trà Vi, Khoa Dinh dưỡng và Tiết chế, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội:
“Thói quen là yếu tố đầu tiên. Khi đã uống đồ ngọt thường xuyên, vị giác và tâm lý đều bị lập trình. Thứ hai, nhóm làm việc trí óc như học sinh, sinh viên, dân văn phòng thường chọn đồ ngọt như một cách kích thích sự tỉnh táo, không khác gì cà phê hay nicotine. Thứ ba, đồ ngọt thường gắn với niềm vui, với các hoạt động xã hội nên nhiều người vô thức tiêu thụ mà không nghĩ tới hậu quả”.
BS Trà Vi cũng cảnh báo rằng nếu duy trì lượng đường lỏng nạp quá mức, hệ lụy không hề nhỏ. "Có thể dẫn tới rối loạn chuyển hóa, đái tháo đường tuýp 2, tăng cân, béo phì, và lâu dài là rối loạn lipid máu, gan nhiễm mỡ, thậm chí tim mạch”.
Điều đáng nói, nước ngọt không hề khó tiếp cận. Một bạn trẻ chia sẻ: “Bạn bè tôi khá là thích uống các loại nước ngọt, tần suất uống khoảng 2-3 lần một tuần”
Ngoài giá rẻ, dễ mua nước ngọt dễ mang theo khi học nhóm, dã ngoại, thậm chí trong các buổi học thêm, làm việc. Vì vậy, một thay đổi về giá có thể tác động đến sinh hoạt tiêu dùng.
Tuy nhiên, không phải ai cũng ủng hộ việc tăng thuế. Nhất là những người kinh doanh nhỏ lẻ, họ lo ngại sức mua giảm sút. Bà Nguyễn Thị Hồng - chủ cửa hàng tạp hóa ở Cổ Nhuế 1, Bắc Từ Liêm, Hà Nội chia sẻ: “Ảnh hưởng đến 70% người tiêu dùng đấy. Nếu lên giá thì người ta sẽ chuyển sang uống nước ép hoa quả, không uống nước ngọt loại này nữa”.
Cách điều chỉnh thói quen uống đồ ngọt mà không bị “sốc”
Theo ThS.BSNT Bùi Thị Trà Vi, việc giảm bớt lượng đồ uống có đường trong thói quen hằng ngày là điều hoàn toàn có thể thực hiện nếu theo từng bước nhỏ, thay vì cắt đứt đột ngột.
“Đầu tiên, người dùng không nên ép mình phải bỏ ngay lập tức. Điều đó dễ gây mệt mỏi, cảm giác thèm ngọt dữ dội hoặc thậm chí là khó chịu về tâm lý. Thay vào đó, hãy giảm tần suất tiêu thụ dần dần. Nếu trước đây mỗi ngày đều uống nước ngọt, có thể bắt đầu bằng việc giãn cách sang 3-4 lần/tuần, sau đó là 1-2 lần, rồi hướng tới bỏ hẳn” - BS Bùi Thị Trà Vi nói.
Cùng với việc giảm tần suất, người tiêu dùng cũng có thể điều chỉnh độ ngọt. Ví dụ, nếu trước đây uống loại nhiều đường, hãy chuyển sang loại ít đường, hoặc nếu tự pha đồ uống, hãy giảm lượng đường từng chút một, để khẩu vị có thời gian làm quen.
Một gợi ý khác là thay thế các loại nước ngọt công nghiệp bằng những thức uống có vị ngọt tự nhiên, ít gây hại hơn. BS Trà Vi nhắc đến một số ví dụ như nước dứa, nước dừa, hay các loại chè đỗ xanh, đỗ đen rang. Những thức uống này không chỉ giúp giải khát mà còn hỗ trợ tiêu hóa, bổ sung vi chất điều mà các loại nước giải khát có đường không làm được.
Kiểm soát lượng đường hấp thụ: Cần nhìn vào con số cụ thể
Một câu hỏi phổ biến là: mỗi người nên uống bao nhiêu đường mỗi ngày là “vừa phải”? Trả lời câu hỏi này, BS Trà Vi dẫn lại khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, đó là: lượng đường tự do bao gồm đường thêm vào thực phẩm và đường có trong mật ong, siro, nước ép trái cây… không nên vượt quá 25 gram/ngày đối với người trưởng thành.
Cụ thể hóa con số này thì một lon nước ngọt 330ml chứa trung bình khoảng 7-9g đường. Như vậy, chỉ cần uống 2-3 lon/ngày là đã vượt ngưỡng an toàn. Đó là chưa kể các loại thực phẩm khác trong khẩu phần ăn cũng có thể chứa đường ẩn như sữa chua, bánh mì ngọt, nước sốt...
Thói quen kiểm tra bảng thành phần dinh dưỡng trên bao bì là điều rất cần thiết, giúp người tiêu dùng biết rõ mình đang nạp bao nhiêu đường vào cơ thể mỗi ngày.
Một lưu ý quan trọng khác là không nên uống đồ ngọt khi đang đói bụng. Khi bụng trống rỗng, lượng đường được hấp thụ vào máu rất nhanh, khiến tụy phải tiết insulin ồ ạt để điều hòa đường huyết. Nếu điều này diễn ra thường xuyên, nguy cơ kháng insulin - nguyên nhân dẫn đến đái tháo đường tuýp 2 - sẽ tăng lên đáng kể.
Nước ép - sinh tố: Không phải lúc nào cũng lành mạnh
Nhiều người cho rằng chỉ cần bỏ nước ngọt công nghiệp, chuyển sang nước ép trái cây hay sinh tố là đã an toàn. Nhưng trên thực tế, điều này không hoàn toàn đúng.
BS Trà Vi phân tích: “Khi ép trái cây, phần lớn chất xơ sẽ bị bỏ lại, trong khi lượng đường từ trái cây - dù là đường tự nhiên vẫn giữ nguyên, thậm chí trở nên cô đặc hơn trong một cốc nước nhỏ. Nếu lại thêm sữa đặc, kem béo hoặc topping, thì lượng đường có thể vượt mức an toàn”.
Để một ly sinh tố hay nước ép trở thành đồ uống thực sự tốt cho sức khỏe, người dùng cần lưu ý vài điểm sau: chỉ sử dụng trái cây tươi, không thêm đường hay sữa đặc và có thể xay cùng rau xanh như cải bó xôi, cần tây… để bổ sung thêm chất xơ. Nên uống ngay sau khi chế biến, vì để lâu sẽ làm mất vitamin và khiến đường bị chuyển hóa nhanh hơn. Và đặc biệt, chỉ nên uống 1 lần/ngày, mỗi lần từ 150-210ml là đủ.
Thay thế nước ngọt bằng gì? Những lựa chọn đơn giản tại nhà
Nếu bạn đang tìm một vài gợi ý cụ thể để thay thế nước ngọt, bác sĩ Trà Vi khuyên có thể bắt đầu từ những thức uống gần gũi, dễ làm như:
- Một cốc sinh tố chuối xay cùng sữa hạt không đường và cải bó xôi sẽ vừa mát, vừa có vị ngọt tự nhiên, rất phù hợp với cả trẻ em lẫn người lớn.
- Một ly chè đỗ đen hoặc đỗ xanh rang, pha như trà và uống nguội, có thể cho thêm một chút mật ong hoặc đường phèn nếu chưa quen vị thanh.
Hoặc đơn giản là nước chanh pha loãng với lá bạc hà, nước cam ép nguyên chất, không thêm đường -những lựa chọn dễ thực hiện, dễ uống mà vẫn giữ được cảm giác giải khát trong mùa hè.
Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường không phải để “siết” người tiêu dùng, mà để mở ra những lựa chọn lành mạnh hơn cho cả cá nhân và cộng đồng. Khi giá cả thay đổi, thói quen cũng sẽ điều chỉnh theo. Và khi thói quen không tốt được thay đổi, sức khỏe được bảo vệ một cách bền vững hơn.
