Thời gian gần đây, trên TikTok, Facebook hay YouTube, hình ảnh những quầy hàng bày bán lạp xưởng nướng đá Hà Khẩu (Trung Quốc) xuất hiện dày đặc, thu hút đông đảo bạn trẻ Việt Nam. Món ăn được quảng bá là độc đáo nhờ cách chế biến bằng các viên đá hoặc sỏi thay cho dầu mỡ, tạo hương thơm hấp dẫn mà không quá ngấy. Giá chỉ từ 10.000 – 15.000 đồng/chiếc, dễ ăn, tiện lợi, nên nhanh chóng trở thành “hot trend” của giới trẻ và học sinh, sinh viên. Tuy nhiên, đằng sau sức hút từ sự mới lạ ấy là hàng loạt nguy cơ mất an toàn thực phẩm khiến các chuyên gia và cơ quan quản lý phải lên tiếng cảnh báo.
Hàng trôi nổi, không rõ nguồn gốc
Không khó để bắt gặp những quầy lạp xưởng nướng đá ngay trước cổng trường học hay khu vực có đông sinh viên. Nhưng thực tế, nhiều lô hàng lại hoàn toàn không có nhãn phụ tiếng Việt, không hóa đơn chứng từ, không giấy kiểm định chất lượng. Điển hình, lực lượng chức năng Hà Nội mới đây đã thu giữ gần 1 tấn lạp xưởng nướng đá Hà Khẩu không rõ nguồn gốc tại một cơ sở kinh doanh ở phường Yên Hòa. Chủ cơ sở khai nhận toàn bộ số hàng được thu mua trôi nổi, sau đó phân phối ra thị trường, chủ yếu cho các quán vỉa hè.
Theo chuyên gia công nghệ thực phẩm Ngô Xuân Dũng, nguy cơ lớn nhất đến từ nguồn nguyên liệu đầu vào. Những sản phẩm giá rẻ, không rõ nguồn gốc thường tiềm ẩn rủi ro được chế biến từ thịt lợn bệnh, thịt lợn chạy dịch hoặc những phần thải loại như mỡ nội tạng. Đây là nguồn nguyên liệu dễ nhiễm vi khuẩn, virus, ký sinh trùng gây hại. Khi người tiêu dùng ăn phải, có thể đối mặt với ngộ độc cấp tính, rối loạn tiêu hóa, nhiễm khuẩn đường ruột, thậm chí các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm từ động vật sang người.
Không dừng lại ở đó, việc dùng phụ phẩm rẻ tiền còn khiến lạp xưởng chứa hàm lượng chất béo xấu, cholesterol cao, là nguy cơ dẫn đến béo phì, tim mạch, gan nhiễm mỡ nếu tiêu thụ thường xuyên.
Một mối lo khác không kém phần nguy hiểm là việc sử dụng phụ gia, phẩm màu, chất bảo quản không được kiểm soát. Để tạo màu sắc bắt mắt, nhiều cơ sở có thể dùng phẩm màu công nghiệp rẻ tiền; nếu vượt ngưỡng cho phép, chúng dễ gây dị ứng, nổi mẩn, ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và nguy hiểm hơn là tích tụ lâu dài làm tăng nguy cơ ung thư.
"Chất bảo quản dùng quá liều có thể gây tổn thương gan, thận – những cơ quan phải liên tục đào thải độc tố. Ngay cả các loại hương liệu tổng hợp được sử dụng để đánh lừa vị giác cũng tiềm ẩn rủi ro, bởi nếu là loại kém chất lượng, không được phép trong thực phẩm, chúng có thể gây rối loạn thần kinh và ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ nhỏ. Nguy hiểm ở chỗ, các loại phụ gia này gần như không thể nhận biết bằng mắt thường; người tiêu dùng chỉ thấy món ăn dậy mùi thơm hấp dẫn, trong khi những tác động âm thầm đến sức khỏe lại rất khó lường." Ths Ngô Xuân Dũng phân tích.
Không chỉ nguyên liệu và phụ gia, khâu bảo quản và bày bán lạp xưởng nướng đá cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về vi sinh. Thực tế, những chiếc lạp xưởng đông lạnh thường bị rã đông nhiều lần trước khi đưa ra quầy hàng, khiến vi khuẩn dễ sinh sôi và xâm nhập. Nếu quá trình bảo quản không được kiểm soát chặt chẽ về nhiệt độ, sản phẩm có thể nhanh chóng bị nhớt, chua, biến chất, gây hại cho sức khỏe người sử dụng.
Thêm vào đó, việc bày bán ngay trên vỉa hè, trong điều kiện bụi bẩn, ruồi muỗi vây quanh, cùng dụng cụ chế biến không được vệ sinh sạch sẽ, càng làm tăng nguy cơ nhiễm chéo vi khuẩn. Chính vì vậy, những lo lắng của thực khách khi chứng kiến món ăn được chế biến và bày bán ngoài đường phố là hoàn toàn có cơ sở.
Một thực tế đáng lưu ý là đối tượng tiêu thụ chính của món ăn này lại là học sinh, sinh viên – những người dễ bị thu hút bởi các trào lưu trên mạng xã hội. Thậm chí, có em học sinh chia sẻ có thể ăn 2–3 cái một lúc vì “ngon và rẻ”. Thói quen này không chỉ gây áp lực cho hệ tiêu hóa non trẻ mà còn tạo cơ hội cho các sản phẩm kém chất lượng tiếp tục tràn lan trên thị trường.
Cần tỉnh táo trước “món ăn hot trend”
Các chuyên gia khuyến cáo: “Ngon chưa chắc đã an toàn”. Người tiêu dùng cần lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, nhãn mác đầy đủ, có kiểm định chất lượng. Đặc biệt, phụ huynh cần cảnh báo con em mình về nguy cơ từ các món ăn đường phố giá rẻ, tránh lạm dụng như thói quen hằng ngày.
Về phía quản lý, cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, xử lý các điểm kinh doanh thực phẩm nhập lậu, không rõ nguồn gốc; đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu và thay đổi thói quen tiêu dùng./.
