Tăng cơ hội tiêm vaccine phòng bệnh từ sớm và miễn phí cho nhân dân

Năm 1985, chương trình tiêm chủng mở rộng được triển khai trên phạm vi cả nước với 6 loại vaccine phòng bệnh. Đến nay, chương trình đã cung cấp 12 loại vaccine miễn phí, bảo vệ hàng triệu trẻ em và phụ nữ có thai không bị mắc, không bị tử vong cũng như tránh được di chứng của các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Hơn 30 năm qua, nước ta đã thanh toán được bệnh đậu mùa, bệnh bại liệt, loại trừ được bệnh phong, uốn ván sơ sinh, giảm hẳn số ca mắc bệnh bạch hầu, ho gà và đang tiến tới khống chế bệnh sởi, viêm gan B thông qua chương trình tiêm chủng mở rộng.

Tuy nhiên, trong bối cảnh dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp, nước ta vẫn phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức trong việc duy trì độ bao phủ vaccine cũng như hướng tới mục tiêu tiêm chủng cho mọi người. Một trong số đó là nước ta vẫn chưa chủ động sản xuất được nhiều loại vaccine cũng như cung ứng vaccine. Hiện nay, nhiều loại vaccine vẫn phải phụ thuộc vào viện trợ hay các chương trình hỗ trợ từ nước ngoài.

Luật Phòng bệnh năm 2025 đã bổ sung nhiều nội dung quan trọng và mới mẻ về công tác tiêm chủng. Đặc biệt, lần đầu tiên tiêm chủng chiến dịch chủ động được đưa vào luật, giúp ngăn chặn dịch từ sớm, tăng cơ hội tiếp cận vaccine cho người dân, hướng đến 'tiêm chủng cho mọi người'.

PGS.TS Trần Đắc Phu - nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, nay là Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế cho biết, quy định về tiêm chủng chiến dịch chủ động của Luật Phòng bệnh năm 2025 là cơ sở pháp lý quan trọng để các đơn vị, địa phương tổ chức triển khai các chiến dịch tiêm vaccine phù hợp, miễn phí cho người dân, bảo vệ cộng đồng từ sớm, từ xa.

“Tiêm chủng chiến dịch chủ động tức là khi dịch chưa xảy ra, mới chỉ là nguy cơ thôi, chúng ta vẫn có thể tổ chức chiến dịch tiêm vaccine ngay và tiêm bằng kinh phí của Nhà nước, đảm bảo miễn phí cho người dân. Trước kia, nhiều địa phương nói rằng khi mà chưa chưa công bố dịch thì không mua được vaccine. Thậm chí cả Bộ Y tế cũng không mua vaccine để tiêm. Mà thậm chí chúng ta phải đấu thầu nữa, như vậy đến khi có được vaccine thì dịch bệnh đã bùng phát lên rồi. Luật Phòng bệnh đã tháo gỡ được những khó khăn của công tác tiêm chủng trong thời gian vừa qua cũng như là chủ động trong phòng chống dịch”, PGS.TS Trần Đắc Phu phân tích.

Hiện nay, do nguồn lực hạn chế nên vaccine trong chương trình tiêm chủng mở rộng chủ yếu tập trung vào trẻ nhỏ và phụ nữ có thai. Tuy nhiên, theo PGS.TS Trần Đắc Phu, với Luật Phòng bệnh năm 2025, đối tượng được tiêm vaccine miễn phí và danh mục các loại vaccine cũng sẽ được mở rộng hơn.

“Đối tượng được tiêm vaccine miễn phí không chỉ là trẻ em và phụ nữ có thai mà có thể mở rộng lứa tuổi hơn hoặc ưu tiên các nhóm có nguy cơ cao như người cao tuổi, cán bộ y tế hoặc những vùng nguy cơ. Hiện nay trên thế giới đã có 30 bệnh phòng được bằng vaccine. Nước ta đã đưa vào Chương trình tiêm chủng mở rộng 12 loại vaccine miễn phí. Tới đây, các loại vaccine cúm, HPV, phế cầu…cũng được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng. Nhưng tôi nghĩ có thể bổ sung thêm vaccine sốt xuất huyết nếu như nghiên cứu, đánh giá được mức độ miễn dịch cộng đồng của loại vaccine này. Rồi tiến tới có thể đưa vaccine phòng bệnh tay chân miệng, thủy đậu…vào chương trình tiêm chủng mở rộng, đấy là những vaccine rất cần thiết”, PGS.TS Trần Đắc Phu đề xuất.

Thực hiện Luật phòng bệnh, tới đây, nhiệm vụ tiêm chủng của tuyến y tế cơ sở, đặc biệt là trạm y tế xã, phường sẽ vất vả hơn, trách nhiệm nặng nề hơn. Theo PGS.TS Trần Đắc Phu, trong thời gian tới, khi sắp xếp, tổ chức lại tuyến y tế cơ sở theo mô hình địa phương 2 cấp, việc nâng cao năng lực cho các trạm y tế xã, phường để công tác tiêm chủng được an toàn, hiệu quả là điều hết sức cần thiết.

“Trước kia, vaccine thường được bảo quản, lưu trữ tại trung tâm y tế tuyến huyện. Nhưng khi bỏ tuyến huyện thì cần phải đầu tư các tủ lạnh, kho lạnh đạt chuẩn về thực hành bảo quản thuốc tốt (GSP) cho các trạm y tế để bảo quản vaccine. Bên cạnh đó, số lượng vaccine trong chương trình tiêm chủng mở rộng cũng tăng lên, đối tượng tiêm mở rộng hơn. Do đó cần phải bố trí, sắp xếp nhân lực sao cho phù hợp cũng như đào tạo, tập huấn cho đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế tuyến xã, phường để thực hiện được nhiệm vụ này”, PGS.TS Trần Đắc Phu nói.