“Sắt son vẹn tròn” là cuốn sách được tập hợp và hoàn thiện từ bốn bản thảo hồi ký viết tay cùng nhiều tài liệu quý mà cố lão thành cách mạng Trần Văn Mạc để lại, được con cháu tập hợp và Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành quý I năm 2023. Với sự trân trọng và biết ơn, ngày 25/3, tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, TP Hà Nội, Viện Văn hóa và phát triển, Viện Nhân học văn hóa và gia đình tổ chức lễ ra mắt cuốn sách.
Vài nét về tác giả - cố lão thành Trần Văn Mạc
Ông Trần Văn Mạc (1908 - 1996), quê ở thôn Mỹ Trọng, xã Mỹ Xá, tỉnh Nam Định (nay là phường Mỹ Xá, thành phố Nam Định, tỉnh Nam Định). Ông tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1929 và được kết nạp là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam từ năm 1930.
Trong quá trình hoạt động cách mạng, chiến sĩ Trần Văn Mạc đã bị bắt và bị tù đày ở rất nhiều nhà tù như: nhà tù Hỏa Lò, nhà tù Sơn La, nhà tù Côn Đảo, từng 4 lần phải đứng trước tòa án của thực dân Pháp.
Đất nước thống nhất, ông tiếp tục góp sức xây dựng đất nước. Ông từng giữ chức Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Lao động (nay là Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội).
Ông được nhà nước trao tặng Huân chương kháng chiến chống Pháp hạng Nhì (1961), Huân chương độc lập hạng Nhất (1984), Huân chương kháng chiến chống Mỹ hạng Nhì (1985), Huy chương vì sự nghiệp Lao động – Thương binh và xã hội (1995) và nhiều huân huy chương khác.
Bắt đầu từ những trang viết từ thuở chập chững đi học nghề đến khi là một chiến sĩ cộng sản trong cuộc tranh đấu giành chính quyền ở Nam Định, cuốn sách “Sắt son, vẹn tròn” dày tổng cộng 384 trang, được chia thành 4 phần và 2 phần phụ lục, ghi chép lại những chặng đời đáng nhớ trong quá trình hoạt động cách mạng của nhà cách mạng lão thành Trần Văn Mạc.
Trong đó, đáng nhớ nhất là quá trình hoạt động cách mạng của ông trong các nhà tù, trại tập trung đặc biệt của thực dân Pháp, thời gian hoạt động cách mạng công khai từ năm 1937 đến năm 1939, và đặc biệt là cuộc khởi nghĩa giành chính quyền tại thành phố Nam Định năm 1945 do ông trực tiếp tham gia. Ở đó chứa đựng những tư liệu sống động, giúp người đọc hiểu rõ hơn về một giai đoạn lịch sử quan trọng của đất nước. Những điều được ghi chép lại trong cuốn sách là lòng kiên trung với Đảng, sự kiên cường và âm thầm đấu tranh của người cán bộ lão thành Trần Văn Mạc cùng đồng đội đã hy sinh cho lý tưởng độc lập, tự do của tổ quốc.
Đó không đơn thuần là hồi ức của một cá nhân, mà còn là tư liệu lịch sử quý báu, góp phần làm giàu pho sử nước nhà. Phát biểu tại lễ ra mắt cuốn sách, PGS.TS Đỗ Lai Thúy, Viện trưởng Viện Nhân học và Văn hóa nhấn mạnh: “Cụ Trần Văn Mạc là một trong những người thuộc thế hệ tham gia hoạt động cách mạng đầu tiên của tỉnh Nam Định. Thế hệ đó đã để lại những tấm gương cho hậu thế. Cuốn hồi ký là những nguồn tư liệu sát thực, là tư liệu quý để tìm hiểu về các thế hệ đi trước, về lịch sử cách mạng của đất nước ta”.
"Sắt son, vẹn tròn" là góc nhìn của tác giả, của một nhân chứng lịch sử về thời cuộc. Cuốn sách được viết với giọng văn dung dị đời thường, gần gũi, đôi khi xen lẫn những cảm xúc cá nhân và những nhận định của tác giả. Những sự kiện, nhân vật lịch sử trong cuốn sách được ông nhắc đến qua hồi ức phân mảnh của bản thân. Theo TS Phạm Việt Long, Chủ tịch Hội đồng Quản lý, Viện nghiên cứu Văn hóa và Phát triển, tên cuốn sách “Sắt son, vẹn tròn” có ý nghĩa đặc biệt: “Cuốn sách “Sắt son, vẹn tròn” mang tính chiến lược, mang tính lâu dài. Tên của cuốn sách đã thể hiện đúng phương châm sống, tấm lòng của một người cách mạng bình dị đối với đất nước”.
Có thể nói, cả cuộc đời, cố lão thành cách mạng Trần Văn Mạc đã sắt son một niềm tin với Đảng và Bác Hồ. Câu nói của ông sinh thời: “Mình đã hiến thân làm cách mạng thì xa xôi, khó khăn mấy cũng phải vượt qua và phải hy sinh vì lý tưởng của mình” thể hiện rõ nhất tinh thần ấy, tinh thần sắt son vẹn tròn, sắt son lý tưởng cách mạng đến cùng.
Trong cuốn “Sắt son, vẹn tròn” rất nhiều địa danh đã được nhắc đến, trong đó từ trang 124 đến 146 nói về “Căng Bắc Mê” (trại tập trung đặc biệt do thực dân Pháp dùng giam giữ những phần tử nguy hiểm), nơi mà ông Trần Văn Mạc cùng nhiều người bị giam giữ từ tháng 11/1940. Tham dự buổi lễ ra mắt cuốn sách, đồng chí Lê Mạnh Cường, Phó Bí thư thương trực huyện Bắc mê, tỉnh Hà Giang chia sẻ: “Cuốn hồi ký này ra mắt có ý nghĩa hết sức quan trọng không chỉ đối với gia đình, các tổ chức nghiên cứu về văn hóa, lịch sử nói chung mà còn hết sức quan trọng đối với Đảng bộ chính quyền nhân dân các dân tộc huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang. Cuốn sách, củng cố thêm những dữ liệu lịch sử có liên quan đến cụ Trần Văn Mạc và các chiến sĩ cách mạng đã bị giam giữ, qua đó cung cấp thêm nhiều thông tin quý bổ sung vào nguồn tư liệu lịch sử của huyện Bắc Mê”.
Đối với gia đình, con cháu, những gì cố lão thành Trần Văn Mạc ghi lại là những tư liệu lịch sử để con cháu thêm hiểu, thêm tự hào về cha ông mình. Cũng từ đó thêm thấm thía những điều mà ông răn dạy để làm tốt trách nhiệm công dân của mình với đất nước, xứng đáng với những điều mà cha ông tâm huyết. Anh Trần Anh Tuấn, con trai út của cố lão thành Trần Văn Mạc cho biết, từ bé đến lớn được ba dạy dỗ rất nhiều và học được, cảm nhận được ở cụ đức tính của một người cách mạng liêm chính: “Tôi nguyện học theo cha để sắt son trong tình cảm với đồng đội, đồng chí, sắt son với gia đình, sắt son trong công việc, trong những sản phẩm của mình cung cấp cho mọi người”.
Đọc cuốn sách “Sắt son, vẹn tròn”, bạn không chỉ tìm thấy ở đó những câu chuyện lịch sử cách mạng sống động, chân thực, vô vàn sự hy sinh thầm lặng không sao kể xiết để có những chiến công hiển hách… mà ở đó, chúng ta còn tìm thấy những giá trị nhân văn, lý tưởng sống cao đẹp, những bài học cuộc sống quý giá còn nguyên giá trị đến hôm nay và mai sau.
