Năm 11 tuổi, cựu chiến binh (CCB) Nguyễn Thanh Bình ở đường Ngô Thì Nhậm, Phường 3, thị xã Quảng Trị, tỉnh Quảng Trị làm giao liên dẫn đường cho bộ đội. Tròn 14 tuổi, ông được đưa ra Bắc học tập. Năm 1971, khi đang học giữa chừng, ông làm đơn xin được trở về miền Nam chiến đấu. Trở lại chiến trường, ông được bổ sung vào đơn vị K8 - Tỉnh đội Quảng Trị. Ông đã tham gia chiến dịch 81 ngày đêm ở Thành Cổ Quảng Trị từ ngày đầu cho đến khi kết thúc. Năm 1980, ông chuyển ngành, công tác tại Công ty Thương nghiệp huyện Triệu Hải (cũ).
Sau khi nghỉ chế độ không lâu, ông đã nghĩ ngay đến việc đi tìm hài cốt đồng đội. Những người đầu tiên ủng hộ việc làm của anh là hai Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Vũ Trung Thướng và Trần Minh Vân - các sĩ quan của Trung đoàn 48, Sư đoàn 320, từng trực tiếp chiến đấu tại Thành Cổ Quảng Trị trong Chiến dịch 81 ngày đêm năm 1972. Ngôi nhà của ông ở thị xã Quảng Trị trở thành nơi nghỉ ngơi, địa điểm tập kết của những người đi tìm hài cốt liệt sĩ, được mọi người gọi vui là “ngôi nhà đồng đội”.
Đầu tiên, ông tìm cách kết nối thông tin với các cựu chiến binh từng chiến đấu tại Thành Cổ Quảng Trị, từ đó tranh thủ sự ủng hộ của mọi người. Mặt khác, ông lập sẵn một sơ đồ, xác định lại từng vị trí chiến đấu, từng nơi chôn cất đồng đội hy sinh tại thị xã Quảng Trị và hai huyện Hải Lăng, Triệu Phong. Khi mọi việc đã được chuẩn bị kỹ càng, ông và đồng đội bắt đầu tiến hành công việc tìm kiếm. Nơi gần tìm trước, nơi xa tìm sau. Tất cả chỉ với cuốc, xẻng, xà beng và đôi bàn tay.
Có thể nói, ở Thành Cổ Quảng Trị, nơi nào người ta cũng nghi ngờ có hài cốt bên dưới. Vì thế mà ở đây khi đào móng xây nhà, đào hố trồng cây, hay xây đập, làm kè, khơi rãnh thoát nước… việc tình cờ phát hiện hài cốt là chuyện thường tình...
Việc quy tập, tìm kiếm hài cốt liệt sĩ được thực hiện trong nhiều năm. Trong quãng thời gian ấy, ông Bình và đồng đội đã quy tập được trên 100 hài cốt. Trong số này có 36 hài cốt xác định được danh tính và đã bàn giao cho thân nhân, gia đình đưa về an táng tại quê nhà. Hài cốt các anh tìm được chủ yếu là bộ đội quê ở các tỉnh miền Bắc, hy sinh tại Thành Cổ. Một số hài cốt liệt sĩ được tìm thấy ở hai huyện Triệu Phong và Hải Lăng.
Công việc tìm kiếm và quy tập hài cốt liệt sỹ vất vả vô cùng, nếu ai không đủ sức khỏe sẽ khó lòng theo đuổi. Thế nên, chỉ có tấm lòng mà không có sức khỏe cũng không thể làm được. Trong quá trình tìm kiếm và quy tập hài cốt liệt sỹ, ông Bình nhớ mãi chuyến đi tìm mộ liệt sĩ Trần Văn Khởi. Gia đình liệt sỹ Khởi ở Hưng Yên nhận được giấy báo tử cho biết liệt sỹ Khởi hy sinh năm 1972 tại huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị. Giấy báo tử chỉ ghi như thế chứ không nói rõ địa danh làng, xã nào cụ thể. Việc đi tìm mộ liệt sỹ Khởi trong hoàn cảnh ấy chẳng khác gì “mò kim đáy biển”.
Việc tìm mộ liệt sỹ Khởi phải qua 3 lần mới có kết quả. Đợt đầu tiên vào Mỹ Chánh, qua sông Ô Lâu, đi mãi lên phía Tây huyện, rồi lên tận Đakrông, giáp với huyện Mường Nòng, tỉnh Savannakhet của Lào. Ở đó sóng điện thoại không có, đói, mệt, không tìm ra manh mối nào, ông đành quay về. Lần thứ hai cũng không đem lại kết quả gì. Phải lần thứ ba, may nhờ người dân địa phương chỉ cho 2 ngôi mộ của bộ đội ta hy sinh khoảng những năm 1971, 1972, được cho là mộ của anh Khởi và một người nữa cùng đơn vị. Lần ấy các anh không những tìm được hài cốt liệt sĩ Trần Văn Khởi mà còn tìm thêm được hài cốt một liệt sĩ khác nữa. Cả 2 liệt sĩ đều có tên tuổi, địa chỉ do một du kích cũ cùng sống, chiến đấu với hai anh ngày ấy ghi lại. Khi chưa tìm thấy thì cảm thấy mệt mỏi, nhưng khi tìm thấy rồi thì niềm vui vỡ òa.
Chuyện về cựu chiến binh Nguyễn Thanh Bình và hành trình đi tìm đồng đội là như thế. Có lẽ, không cần phải nói ra đây sự tri ân, cùng những lời ngợi khen của các tập thể, cá nhân, nhất là thân nhân các liệt sĩ dành cho ông. Cũng không cần phải liệt kê ra đây những danh hiệu, phần thưởng… mà các bộ, ban, ngành đã dành tặng cho anh. Ở đời, có những người chỉ biết làm việc tốt mà không đòi hỏi quyền lợi gì. Tôi nghĩ, Nguyễn Thanh Bình là một người như vậy./.
(Theo Quang Tri online)
